Dòng tiền Trung Quốc rời phương Tây, chảy về Đông Nam Á

Chỉ vài năm trước, tiền từ Trung Quốc ồ ạt chảy vào các quốc gia giàu có với những thương vụ bom tấn, từ những ngôi nhà sang trọng và khách sạn năm sao ở New York cho đến các công ty tại Thụy Sĩ và Đức. Dòng vốn này thậm chí thổi bùng lên cơn sốt giá bất động sản tại nhiều quốc gia phương Tây.

Nhưng thời kỳ này dường như đã chấm dứt.

Các nhà đầu tư Trung Quốc đang rời khỏi các thị trường quen thuộc và ngày càng chi bộn tiền cho các nhà máy ở Đông Nam Á và các dự án khai thác mỏ và năng lượng ở châu Á, Trung Đông và Nam Mỹ, khi mối quan hệ với Mỹ xấu đi và Bắc Kinh muốn tìm cách củng cố các liên minh cũng như đảm bảo quyền tiếp cận các nguồn tài nguyên quan trọng.

Dữ liệu của Liên Hợp Quốc cho thấy đầu tư ra nước ngoài của Trung Quốc đã giảm xuống còn khoảng 147 tỷ USD vào năm 2022, giảm 18% so với một năm trước đó và giảm 25% so với mức đỉnh là 196 tỷ USD vào năm 2016.

Kể từ năm 2016, những lo ngại về dòng vốn chảy ra nước ngoài và căng thẳng tài chính tại các tập đoàn Trung Quốc đã khiến Bắc Kinh thắt chặt kiểm soát vốn và tăng cường giám sát việc thực hiện các giao dịch của các công ty.

Trong khi đó, đồng tiền suy yếu, khu vực kinh tế tư nhân đang gặp khó khăn và việc Bắc Kinh ngày càng tập trung vào việc xây dựng nền kinh tế trong nước để tăng cường khả năng tự cung tự cấp cũng sẽ làm giảm dòng vốn đầu tư ra nước ngoài.

Không còn theo đuổi đầu cơ bất động sản ở phương Tây

Trước năm 2016, Bắc Kinh tích cực khuyến khích các công ty Trung Quốc đầu tư ra nước ngoài để giúp mở rộng ảnh hưởng kinh tế của Trung Quốc. Các tập đoàn như HNA và Dalian Wanda đã rót tiền vào các ngân hàng toàn cầu, chuỗi khách sạn và rạp chiếu phim.

Thương vụ mua lại này được so sánh với hoạt động mua hàng của các công ty Nhật Bản ở Mỹ và hơn thế nữa vào những năm 1980, khi các công ty Nhật Bản mua lại các nhà máy thép, khách sạn nổi tiếng và xưởng phim.

Các nhà đầu tư Trung Quốc cũng châm ngòi cho cơn sốt đầu cơ tại các thị trường như thành phố New York vào giữa thập kỷ trước. Công ty bảo hiểm Anbang đã mua khách sạn hạng sang Waldorf Astoria tại New York với giá 1,95 tỷ USD vào năm 2015, thương vụ chuyển nhượng khách sạn đắt nhất tại Mỹ tính đến thời điểm đó.

Jim Costello, nhà kinh tế trưởng tại MSCI Real Assets, một công ty nghiên cứu bất động sản, cho biết: “Khi nhà đầu tư Trung Quốc mua bất động sản, họ đã thay đổi thị trường, đẩy giá lên cao hơn”

Những hành vi đầu cơ như trên làm tăng giá bất động sản, như đã làm ở những nơi bao gồm Canada, Hoa Kỳ và Úc trước đại dịch.

Năm ngoái, cơ sở dữ liệu chỉ ghi nhận 13 khoản đầu tư của Trung Quốc vào các nước G7, đạt 7,4 tỷ USD và tương đương 18% tổng vốn đầu tư ra nước ngoài. Nhưng vào năm 2016, con số này lên tới 84 tỷ USD và 50%.

Theo một báo cáo của công ty nghiên cứu Rhodium Group tại New York và Viện Nghiên cứu Trung Quốc Mercator tại Berlin, đầu tư trực tiếp nước ngoài của Trung Quốc vào châu Âu đạt mức thấp nhất trong một thập kỷ, tương đương 8,8 tỷ USD vào năm 2022.

Louis Kuijs, nhà kinh tế trưởng châu Á-Thái Bình Dương tại S&P Global Ratings, cho biết: “Nói chung, khả năng Trung Quốc chuyển hướng đầu tư sang các nền kinh tế tiên tiến nước ngoài đang bị thu hẹp”. Ông cho rằng dòng vốn đầu tư ra nước ngoài của Trung Quốc sẽ không tăng đáng kể trong vòng 3 đến 5 năm tới.

Mặc dù nền kinh tế Hoa Kỳ ít ảnh hưởng bởi sự sụt giảm vốn từ Trung Quốc, nhưng điều này có thể gây đau đớn hơn cho các nền kinh tế phương Tây nhỏ hơn như Úc, Canada hoặc Hungary.

Đồng thời, xu hướng dịch chuyển vốn mới trên sẽ tạo ra những đứt gãy mới trong nền kinh tế toàn cầu. Việc rút tiền của Trung Quốc ở phương Tây có thể dẫn đến việc tạo ra ít việc làm hơn ở một số quốc gia, đồng thời làm giảm nguồn vốn mà các doanh nhân ở những nơi như Thung lũng Silicon có thể khai thác. Nói rộng hơn, sự thay đổi này là dấu hiệu của một thế giới trong đó toàn cầu hóa đang suy giảm và căng thẳng địa chính trị có nhiều khả năng bùng phát.

Vốn từ Trung Quốc dịch chuyển về Đông Nam Á

Theo cơ sở dữ liệu của Viện Doanh nghiệp Mỹ, các công ty và tổ chức nhà nước Trung Quốc đã đầu tư tổng cộng 24,5 tỷ USD vào châu Á, Nam Mỹ và Trung Đông vào năm ngoái, tăng 13% so với năm 2021. Các thương vụ bao gồm khoản đầu tư 1,9 tỷ USD của Cnooc, tập đoàn dầu khí nhà nước của Trung Quốc, ở Brazil và việc rót vốn vào nhà sản xuất ô tô Great Wall Motor và BYD ở Thái Lan.

Trong nửa đầu năm nay, đầu tư nước ngoài của các công ty Trung Quốc đạt tổng cộng 29,5 tỷ USD, một mức tăng khiêm tốn dù đại dịch đã qua đi. Indonesia là nước nhận đầu tư nhiều nhất nhờ có nhiều khoáng sản chiến lược là niken (một thành phần quan trọng trong nhiều loại pin dung cho xe điện), nhận 17% trong tổng số trên.

Ngoài ra, Trung Quốc cũng muốn thúc đẩy Sáng kiến Vành đai và Con đường tập trung vào việc xây dựng cơ sở hạ tầng ở các nước đang phát triển.

Theo các chuyên gia, Trung Quốc có thể sẽ sắp xếp lại các khoản đầu tư để củng cố sự thống trị của mình trong các lĩnh vực như năng lượng tái tạo và xe điện. Điều này có thể có nghĩa là tăng gấp đôi đầu tư vào các thị trường mới nổi từ Đông Nam Á đến Trung Đông và Châu Phi, khi các chủ nhà máy Trung Quốc tìm kiếm địa điểm để mở rộng hoạt động và tiếp cận khách hàng mới, còn Bắc Kinh muốn tập trung vào các thị trường giàu tài nguyên.