Bất động sản Trung Quốc có thể gây thiệt hại tới 4.000 tỷ USD cho ngành ngân hàng

Nỗi lo gia tăng với khu vực ngân hàng chính thức

Các nhà phát triển bất động sản lớn nhất Trung Quốc đã tăng trưởng thần tốc bằng cách đi vay từ các ngân hàng lớn nhất cũng như các công ty ủy thác, còn được gọi là ngân hàng ngầm, với mức lãi suất cắt cổ để triển khai dự án. Hệ quả là, áp lực lên hệ thống ngân hàng quốc gia tăng lên trong bối cảnh khủng hoảng bất động sản ngày càng sâu sắc.

Khoảng 40% tổng số khoản vay ngân hàng là của ngành bất động sản, khiến căng thẳng của hệ thống tài chính trong nước càng lớn. Theo Cục Quản lý Tài chính Quốc gia Trung Quốc, khoảng 3.200 tỷ Nhân dân tệ các khoản vay do các ngân hàng thương mại ở Trung Quốc nắm giữ đang hoạt động kém hiệu quả.

Andrew Collier, người sáng lập và giám đốc điều hành của công ty nghiên cứu Orient Capital Research có trụ sở tại Hồng Kông, cho biết: “Nếu Trung Quốc không yêu cầu các ngân hàng xóa nợ xấu trên thị trường bất động sản, thì chi phí lãi vay sẽ tiếp tục gây tổn hại cho nền kinh tế. Trong khi đó, quá nhiều vốn sẽ tiếp tục bị lãng phí vào các khoản đầu tư không có giá trị”.

Bear market (hiện tượng khi thị trường chứng khoán trên đà giảm, cổ phiếu rớt giá và giai đoạn này diễn ra trong một khoảng thời gian dài) cũng có thể giáng xuống thị trường chứng khoán Trung Quốc và Hồng Kông khi cuộc khủng hoảng bất động sản trở nên tồi tệ hơn. Lý do là cổ phiếu ngân hàng chiếm gần 10% tổng thị trường chứng khoán Trung Quốc. Hywin Holdings Ltd., một ngân hàng ngầm của Trung Quốc niêm yết trên sàn chứng khoán Nasdaq, đã mất 60% giá trị vốn hóa chỉ sau 3 ngày khi mối lo ngại về vỡ nợ ngày càng gia tăng trên toàn thế giới.

Các chuyên gia đã rút ra những điểm tương đồng giữa cuộc khủng hoảng bất động sản đang diễn ra ở Trung Quốc và cuộc khủng hoảng dưới chuẩn ở Mỹ năm 2008, trong đó các ngân hàng Mỹ thiệt hại tổng cộng hơn 700 tỷ USD. Thiệt hại của Trung Quốc dự kiến ​​sẽ lớn hơn, Kyle Bass, người sáng lập và Giám đốc điều hành của công ty quản lý tài sản Hayman Capital Management, dự đoán khoản lỗ này lên tới 4.000 tỷ USD.

“Chúng tôi nghĩ rằng tổn thất từ ngành bất động sản [của Trung Quốc] ít nhất là 4.000 tỷ USD. Chúng tôi thậm chí không biết đâu là đáy đối với thị trường cấp vốn của chính quyền địa phương”.

Hệ thống ngân hàng ngầm bắt đầu chao đảo

Lĩnh vực ngân hàng ngầm tại Trung Quốc trị giá khoảng 3.000 tỷ USD theo định nghĩa hẹp nhất và lên tới 12.000 tỷ USD (tương đương 86% GDP của Trung Quốc vào năm 2019) nếu tính cả các sản phẩm quản lý tài sản và các khoản cho vay tiêu dùng, đã trở thành tâm điểm chú ý trong những tháng gần đây vì hai công ty lớn đã không thanh toán các khoản nợ cho nhà đầu tư. Cả hai đều có sự tiếp xúc đáng kể với thị trường bất động sản.

Zhongzhi Enterprise Group, một trong những tập đoàn tài chính lớn nhất Trung Quốc, tuyên bố vỡ nợ vào tháng 11/2023 sau khi không thanh toán được hàng chục sản phẩm đầu tư. Công ty hiện đang là trung tâm của cuộc điều tra hình sự từ cơ quan cảnh sát.

Hai tuần sau khi Zhongzhi tiết lộ những rắc rối tài chính của mình, truyền thông nhà nước Trung Quốc đưa tin Wanxiang Trust, một công ty quản lý tài sản và đầu tư ở Hàng Châu, đã trì hoãn các khoản thanh toán trị giá hàng trăm triệu đô la cho một số sản phẩm đầu tư.

Các vấn đề của hai công ty đầu tư này đã làm dấy lên lo ngại về nguy cơ lây lan tài chính do sự suy thoái ngày càng tồi tệ của thị trường bất động sản đối với các nhà đầu tư không trực tiếp mua nhà.

Brock Silvers, Giám đốc đầu tư của Kaiyuan Capital ở Hồng Kông, cho biết: “Ngân hàng ngầm nhìn chung là nguồn vốn đáng kể cho các nhà phát triển bất động sản và sự bùng nổ của các nhà phát triển tư nhân hiện đang làm rung chuyển lĩnh vực ngân hàng ngầm”.

Ở phương Tây, ngân hàng ngầm liên quan đến việc cho vay của các công ty cổ phần tư nhân hoặc các quỹ phòng hộ. Ở Trung Quốc, ngân hàng ngầm liên quan đến nhiều hình thức hoạt động tài chính khác nhau, phổ biến là việc sử dụng các sản phẩm quản lý tài sản, sản phẩm ủy thác hoặc các khoản cho vay ủy thác.

Silvers cho biết các vấn đề ảnh hưởng đến các ngân hàng ngầm có thể không chỉ giới hạn ở Zhongzhi hoặc Wanxiang, đồng thời bổ sung thêm “một cuộc khủng hoảng rộng hơn [trong ngành] dường như sắp xảy ra”.

Các công ty tín thác, tập hợp tiền tiết kiệm để cho vay, là một trong những phân khúc phát triển nhanh nhất trong hoạt động ngân hàng ngầm trong thập kỷ qua. Ngành này là một cách phổ biến để các nhà phát triển bất động sản cần nhiều tiền và chính quyền địa phương huy động vốn từ hàng triệu người Trung Quốc.

Theo Hiệp hội Ủy thác Trung Quốc, đến cuối năm 2022, tài sản do các công ty tín thác nắm giữ đạt tổng cộng 21.000 tỷ Nhân dân tệ (2,9 nghìn tỷ USD), tăng gấp 8 lần so với năm 2010.

Tỷ lệ vỡ nợ đối với các sản phẩm đầu tư ủy thác, đặc biệt là các sản phẩm liên quan đến bất động sản, đã gia tăng trong 2 năm qua. Theo nhà cung cấp dữ liệu Trung Quốc Use Trust, vào năm 2022, tổng số vụ vỡ nợ quỹ tín thác bất động sản lên tới 93 tỷ Nhân dân tệ (13,1 tỷ USD), tăng nhẹ so với 91,7 tỷ Nhân dân tệ (12,9 tỷ USD) vào năm 2021.

Theo công ty, Zhongrong International Trust, được sở hữu một phần bởi Zhongzhi, đầu tư khoảng 10% số tiền của mình vào bất động sản. Công ty này đã cho một số nhà phát triển bất động sản đang gặp khó khăn vay tiền, bao gồm Evergrande Group và Sunac China, cả hai đều đã vỡ nợ.

Khủng hoảng thanh khoản tại các công ty tín thác có thể gây ra tình trạng hỗn loạn trên thị trường trái phiếu địa phương và gây áp lực tài chính lên các công ty Trung Quốc và các tổ chức chính quyền địa phương.

Các nhà phân tích của Citigroup cho biết trong một báo cáo hồi tháng 8/2023 rằng các công ty tín thác có thể cần bán nhiều tài sản có tính thanh khoản cao hơn trong danh mục đầu tư của họ, chẳng hạn như trái phiếu doanh nghiệp và trái phiếu chính quyền địa phương, để chuẩn bị cho việc hoàn trả các sản phẩm tín thác sắp đến hạn.

Citigroup cho biết: “Điều này có thể gây ra sự điều chỉnh giá trái phiếu và cản trở khả năng tiếp cận nguồn tài chính của các công ty”.

Họ nói thêm rằng điều đó có khả năng dẫn đến những thách thức trong việc trả nợ hoặc thậm chí là áp lực vỡ nợ đối với các công ty hoặc một số phương tiện tài chính của chính quyền địa phương phải đối mặt với các khoản thanh toán nợ đáo hạn trong thời gian tới.

Nợ chính quyền địa phương ở Trung Quốc đã tăng vọt phần lớn do doanh thu bán đất giảm mạnh do giá bất động sản sụt giảm, cũng như tác động kéo dài của chi phí áp đặt lệnh phong tỏa do đại dịch. Dữ liệu từ IMF cho thấy nợ chính quyền địa phương của Trung Quốc đạt 92.000 tỷ Nhân dân tệ (12,9 nghìn tỷ USD) vào năm 2022, tăng 50% so với năm 2019.

Trong số những khoản nợ đó – cái gọi là “nợ tiềm ẩn”, thường tập trung vào các phương tiện tài chính của chính quyền địa phương và không xuất hiện trên bảng cân đối kế toán của chính phủ – có thể lên tới gần 10.000 tỷ USD, theo một phân tích vào tháng 10 của công ty nghiên cứu Mars Macro.

Đốm sáng hy vọng

Moody's cho biết vào tháng trước: “Chính quyền Trung Quốc có ý chí và năng lực rất mạnh mẽ để đảm bảo hệ thống tài chính ổn định bất chấp thị trường bất động sản suy thoái, bởi vì các ngân hàng trong nước đóng vai trò quyết định và phần lớn trong số này có vốn nhà nước”.

Tổ chức này cho biết thêm, chính phủ Trung Quốc có nhiều công cụ có thể sử dụng để ngăn chặn hiệu ứng domino, bao gồm cả việc cung cấp thanh khoản cho các tổ chức tài chính gặp khó khăn.

Tháng 11/2023, các nhà lãnh đạo Trung Quốc cũng cam kết giải quyết rủi ro một cách có hệ thống hơn trong lĩnh vực tài chính và duy trì sự ổn định.

Trong khi đó, theo các chuyên gia, các ngân hàng ngầm của Trung Quốc có thể đang gặp rắc rối, nhưng chúng khó có thể gây ra một cuộc khủng hoảng ngân hàng rộng hơn, vì chúng vẫn chỉ là một phần nhỏ của hệ thống ngân hàng. Khu vực ngân hàng chính thức có rất ít sự tiếp xúc với các công ty ủy thác này. Hơn nữa, các sản phẩm ủy thác chủ yếu được bán cho các nhà đầu tư giàu có chứ không phải người bình thường.

Theo quy định của Trung Quốc, các cá nhân đủ điều kiện đầu tư vào các sản phẩm ủy thác phải có tài sản ròng tối thiểu là 3 triệu nhân dân tệ (421.793 USD) hoặc thu nhập trung bình hàng năm không dưới 400.000 Nhân dân tệ (56.239 USD) trong ba năm trước đó.

Tài sản ủy thác chỉ chiếm 5,3% tài sản của ngành ngân hàng trong quý 1 năm 2023, theo tính toán của CNN dựa trên dữ liệu từ Hiệp hội Ủy thác Trung Quốc và Ngân hàng Nhân dân Trung Quốc.

Các công ty tín thác cũng đang giảm mức độ tiếp xúc với thị trường bất động sản. Các khoản đầu tư ủy thác tài sản đứng ở mức 1.130 tỷ Nhân dân tệ (159 tỷ USD), chiếm 5,3% tổng khoản đầu tư ủy thác và 0,3% tài sản của hệ thống ngân hàng trong quý đầu tiên của năm ngoái. Số tiền này giảm 28% so với cùng kỳ năm 2022.