Vi phạm chính sách pháp luật đất đai còn diễn ra phổ biến, phức tạp

Ngày 28-6, Ban Kinh tế Trung ương đã phối hợp với Ban Cán sự Đảng Tòa án Nhân dân Tối cao tổ chức Hội thảo "Thực trạng vi phạm pháp luật về đất đai và kiến nghị sửa đổi chính sách, pháp luật về đất đai".

Hội thảo "Thực trạng vi phạm pháp luật về đất đai và kiến nghị sửa đổi chính sách, pháp luật về đất đai" - Ành; Thành Trung

Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Trung ương Đảng, Bí thư Cán sự Đảng, Chánh án Tòa án Nhân dân Tối cao Nguyễn Hòa Bình và ông Trần Tuấn Anh, Ủy viên Bộ Chính trị, Trưởng Ban Kinh tế Trung ương, Phó Trưởng Ban Thường trực Ban Chỉ đạo Tổng kết Nghị quyết số 19-NQ/TW, đồng chủ trì hội thảo.

Phát biểu khai mạc hội thảo, Trưởng Ban Kinh tế Trung ương Trần Tuấn Anh nêu rõ bên cạnh việc đánh giá, khẳng định những kết quả rất tích cực đã đạt được, Ban Chấp hành Trung ương cũng đã chỉ ra những hạn chế, yếu kém, trong đó nhận định: "Tham nhũng, tiêu cực trong lĩnh vực này còn lớn; thị trường bất động sản phát triển không ổn định, thiếu lành mạnh, giao dịch "ngầm" còn khá phổ biến; tình hình khiếu nại, tố cáo, tranh chấp về đất đai còn diễn biến phức tạp". Ban Chấp hành Trung ương cũng chỉ rõ nguyên nhân của tình trạng trên.

Sau 5 năm thực hiện Nghị quyết 19-NQ/TW, tại Kết luận số 36-KL/TW ngày 6-9-2018 của Bộ Chính trị cũng đã chỉ rõ tồn tại như: "Tình trạng vi phạm chính sách pháp luật đất đai còn diễn ra phổ biến, phức tạp. Công tác thanh tra, kiểm tra, giải quyết khiếu nại, tố cáo liên quan đến đất đai chưa được cấp ủy, tổ chức đảng, chính quyền quan tâm kịp thời, xử lý dứt điểm".

Trưởng Ban Kinh tế Trung ương Trần Tuấn Anh phát biểu tại hội thảo

"Nguyên nhân của tình trạng trên là do ý thức chấp hành chủ trương, chính sách, pháp luật về đất đai của một bộ phận cán bộ, đảng viên và người dân chưa đầy đủ, chưa nghiêm. Vẫn còn tình trạng cán bộ, đảng viên, nhất là người đứng đầu cơ quan, tổ chức lợi dụng chức quyền tham ô, tham nhũng, sách nhiễu, lợi ích nhóm" - Trưởng Ban Kinh tế Trung ương Trần Tuấn Anh nhấn mạnh.

Văn kiện Đại hội đảng lần thứ XIII, Đảng đã xác định những nội dung quan trọng trong lĩnh vực này, cụ thể như: Tăng cường thanh tra, kiểm tra việc quản lý, sử dụng đất; kịp thời phát hiện xử lý dứt điểm các vi phạm, tranh chấp, lấn chiếm đất đai. Kiên quyết ngăn chặn, xử lý nghiêm các hành vi tham nhũng, trục lợi làm thất thoát nguồn thu ngân sách liên quan tới đất đai.

Trưởng Ban Kinh tế Trung ương Trần Tuấn Anh nêu rõ để có thêm cơ sở góp phần tham mưu cho Đảng và Nhà nước về vấn đề quan trọng này, Ban Kinh tế Trung ương (Thường trực Ban Chỉ đạo tổng kết Nghị quyết số 19-NQ/TW) và Tòa án Nhân dân Tối cao thống nhất tổ chức Hội thảo "Tổng kết thực hiện Nghị quyết số 19-NQ/TW của Ban chấp hành Trung ương khóa XI: Thực trạng vi phạm pháp luật về đất đai và kiến nghị sửa đổi chính sách, pháp luật về đất đai".

Gợi ý vấn đề tập trung thảo luận để tìm giải pháp bền vững, ông Trần Tuấn Anh đưa ra 5 nội dung: Những hạn chế, vướng mắc của Luật Đất đai năm 2013 và văn bản quy định chi tiết; Các tranh chấp và vi phạm pháp luật về đất đai trong quá trình giải quyết các vụ án dân sự; Thực trạng công tác kiểm toán, thanh tra, giải quyết khiếu nại, tố cáo về đất đai thuộc diện Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng chống tham nhũng theo dõi, chỉ đạo, thực tiễn ở một số địa phương; Thực tiễn điều tra, truy tố các vụ án về đất đai thời gian qua; Thực trạng công tác thẩm định giá đất hiện nay, nhất là việc xác định giá đất để xác định mức độ thất thoát tài sản của Nhà nước qua những vụ án tham nhũng hiện nay.

Tại hội thảo, nhiều ý kiến tâm huyết, trách nhiệm đã được các đại biểu tham dự trình bày, trao đổi để làm rõ, từ đó đề xuất các nội dung nhằm đổi mới, hoàn thiện chính sách pháp luật trong lĩnh vực này. Các tham luận và ý kiến phát biểu đã đi thẳng vào những hạn chế và bất cập của chính sách, pháp luật về đất đai, nhất là Luật Đất đai năm 2013 từ thực tiễn hoạt động trong lĩnh vực tư pháp (công tác kiểm toán, thanh tra, giải quyết khiếu nại tố cáo về đất đai; giải quyết các vụ án hành chính, vụ án hình sự về đất đai thuộc diện Ban Chỉ đạo Trung ương quản lý; thực tiễn điều tra, truy tố các vụ án về đất đai);... Các báo cáo và tham luận cho thấy đất đai là vấn đề phức tạp, có liên quan chặt chẽ đến đời sống của người dân và có ảnh hướng đến an ninh, trật tự và an toàn xã hội.

Qua các báo cáo tham luận và đánh giá tại Hội thảo cho thấy tình trạng vi phạm pháp luật trong quản lý đất đai xảy ra phổ biến trong các hoạt động chủ yếu như: Giao đất, cho thuê đất, chuyển mục đích sử dụng đất (không đúng mục đích, không qua đấu giá quyền sử dụng đất, không theo quy hoạch đã được phê duyệt…). Thu hồi, giải phóng mặt bằng, bồi thường, hỗ trợ, tái định cư (không đảm bảo quyền lợi của Nhà nước, người sử dụng đất có đất bị thu hồi, nhà đầu tư; chậm trễ trong trả tiền đền bù…). Quản lý đất đai trước và sau khi cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nước (vi phạm trong việc xác định giá trị đất đai trước khi cổ phần hoá; chuyển mục đích sử dụng đất sau khi cổ phần hoá…). Cấp, thu hồi giấy chứng nhận quyền sử dụng đất (không đúng trình tự thủ tục, không đúng thẩm quyền…). Quản lý quy hoạch và kế hoạch sử dụng đất (không tương thích với các quy hoạch khác; thường xuyên bị điều chỉnh…).

Các tham luận, ý kiến tại hội thảo cũng chỉ ra các nguyên nhân của tình trạng vi phạm pháp luật trong quản lý đất đai mà một trong những nguyên nhân chính là do còn có những hạn chế, bất cập trong chính sách, pháp luật về đất đai cũng như sự chồng chéo, chưa thống nhất trong một số quy định giữa Luật đất đai 2013 với các hướng dẫn thi hành luật và với một số luật khác (Bộ Luật Dân sự, Luật Đầu tư, Luật Xây dựng, Luật Nhà ở…). Điều này dẫn đến sự lúng túng trong quản lý và tạo ra những khe hở của luật pháp để một số cá nhân và tổ chức lợi dụng để tham nhũng và trục lợi, gây lãng phí, thất thoát tài sản của nhà nước. Thêm vào đó là năng lực của bộ máy quản lý Nhà nước về đất đai còn chưa cao, nhất là chất lượng nguồn nhân lực. Hệ thống thông tin, cơ sở dữ liệu về đất đai còn sơ sài, thiếu thống nhất…

Phát biểu kết luận và bế mạc hội thảo, ông Nguyễn Hòa Bình nhấn mạnh Đảng và Nhà nước luôn quan tâm đến việc hoàn thiện chính sách pháp luật về đất đai, hội thảo ngày hôm nay đã có ý nghĩa quan trọng trọng việc đánh giá toàn diện tình hình vi phạm pháp luật và xử lý vi phạm từ hoạt động tư pháp, trên cơ sở đó kiến nghị với Trung ương những nội dung liên quan đến hoạt động tư pháp trong lĩnh vực đất đai, phục vụ Tổng kết thực hiện Nghị quyết 19-NQ/TW của Ban Chấp hành Trung ương khóa XI, định hướng cho việc sửa đổi chính sách, pháp luật đất đai giai đoạn 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2045.

Ông Nguyễn Hòa Bình chỉ rõ qua cuộc hội thảo cho thấy, một số vấn đề cần được quan tâm trong việc sửa đổi chính sách, pháp luật về đất đai.

Đối với việc xây dựng, sửa đổi bổ sung Luật đất đai, ông Nguyễn Hòa Bình cho rằng phải hoàn thiện hệ thống pháp luật chủ đạo là Luật Đất đai và hệ thống pháp luật liên quan: phải đơn giản, tiện ích, rõ ràng, dễ hiểu, dễ thực thi; đồng bộ thống nhất với Hiến pháp, với các đạo luật, khắc phục xung đột, chồng chéo; bổ sung những khoảng trống chưa được điều chỉnh. Luật Đất đai phải tạo ra hành lang pháp lý chống được vi phạm, đặc biệt là tội phạm tham nhũng, đấu giá, đấu thầu. Đặc biệt phải đảm bảo quyền, lợi ích người dân theo nguyên tắc thị trường.

Đồng thời tổ chức thực hiện các luật hiện hành, đặc biệt thực thi Luật Đất đai phải bảo đảm đầy đủ, nghiêm chỉnh hơn, tránh dự án giao rồi thành dự án treo, làm lãng phí nguồn lực; tăng cường thanh tra, kiểm soát xử lý nghiêm các vi phạm, tội phạm.

Cùng với đó, cần tiến hành nghiên cứu, tổ chức lại các cơ quan thực thi pháp luật về đất đai một cách chuyên nghiệp hơn, đồng bộ hơn, trong đó có Tòa án về đất đai, cơ quan Thanh tra về đất đai. Đặc biệt cần tăng cường công khai, minh bạch trong quản lý, sử dụng đất đai: về đăng ký tài sản, cơ sở dữ liệu quốc gia, kiểm soát tài sản...