Thấy gì ở việc di dời nhà máy khỏi nội đô từ vụ cháy Rạng Đông?

CafeLand: Thưa ông, từ vụ cháy tại nhà máy của Công ty cổ phần Bóng đèn Phích nước Rạng Đông vừa qua, ông đánh giá như thế nào về công tác di dời nhà máy, KCN ra khỏi nội đô hiện nay?

KTS. Đào Ngọc Nghiêm: Chủ trương di dời các cơ sở công nghiệp và các trường đại học không phù hợp ra khỏi nội đô đã được Hà Nội lên kế hoạch từ năm 1992, sau khi quy hoạch chung được duyệt. Trong đó, di dời các cơ sở công nghiệp là một trong các vấn đề trọng tâm thời điểm này.

Điển hình như bảy khu công nghiệp lớn như Phân Lân Văn Điển (huyện Thanh Trì), khu Cao su – Xà phòng – Thuốc lá (quận Thanh Xuân) thành phố đã có quy hoạch phát triển mới, tạo điều kiện để các nhà máy di dời và đặt ra vấn đề chỉ giữ lại cơ sở văn phòng chứ không có chức năng sản xuất. Thậm chí, với Khu Cao – Xà – Lá, đã có quy định về giá đất phải đền bù của Nhà nước nhưng việc di dời vẫn chưa được thực hiện.

Đáng lưu ý, trong quá trình khai thác, sử dụng, nhiều doanh nghiệp vẫn tiếp tục sản xuất, kể cả những đơn vị đã nhận địa điểm mới như: Công ty Thuốc lá Thăng Long đã có trụ sở mới tại huyện Thạch Thất (Hà Nội).

KTS. Đào Ngọc Nghiêm.

Công ty Bóng đèn Phích nước Rạng Đông cũng nằm trong chủ trương di dời nhưng nhiều năm qua vẫn chưa được thực hiện. Trên thực tế, công ty này đã được tạo điều kiện xây dựng nhà máy tại Khu công nghiệp Quế Võ - Bắc Ninh từ năm 2006. Đến năm 2015, Rạng Đông đầu tư thêm 2 ha, nâng tổng diện tích lên 8,2 ha.

Mặc dù kế hoạch di dời đã xác định rõ nơi đi, nơi đến, thậm chí thành phố đã có nhiều chính sách ưu đãi, tạo điều kiện để thúc đẩy việc di dời các cơ sở công nghiệp. Tuy nhiên thời gian qua, công tác di dời còn chậm, chưa hiệu quả.

Theo ông, nguyên nhân của tình trạng chậm di dời này là do đâu?

Xảy ra tình trạng này là do thiếu nguồn lực thưc hiện, vì muốn di dời phải có nguồn lực ngân sách. Nhiều doanh nghiệp đưa ra lý do này để chậm di dời đến vị trí mới. Một số khác thì cho rằng, doanh nghiệp khó khăn trong việc giải quyết công ăn việc làm nếu di dời nhà máy khỏi nội đô. Tuy nhiên, khó khăn quan trọng nhất là nhận thức của các cơ sở sản xuất công nghiệp, đặc biệt là các cơ quan chủ quản hoặc chính quyền địa phương chưa thể hiện sự quyết liệt.

Cái khó nữa là sự thiếu giám sát nhất định trong công tác thanh tra, kiểm tra của cơ quan chức năng. Hai mươi năm nay đặt ra chủ trương di dời, thậm chí có những cơ sở đã có quyết định di dời 4 - 5 năm nay nhưng không thực hiện. Khi chưa di dời thì nhà máy đó vẫn sản xuất, gây ô nhiễm, trong khi cơ quan chức năng chưa có sự giám sát chặt chẽ về tác động của việc sản xuất tại những cơ sở này đối với môi trường. Hậu quả là vụ hoả hoạn tại nhà máy của Công ty Phích nước Rạng Đông vừa qua.

Luật bảo vệ môi trường mới đã xác định rõ vai trò của chủ dự án, chủ sở hữu nhưng luật đó vẫn không có hiệu lực. Hà Nội đã chủ trương di dời nhà máy, khu công nghiệp ra khỏi nội đô từ lâu, các luật liên quan đều có tác động nhưng chính những người đóng vai trò giám sát chưa làm hết trách nhiệm.

Vụ cháy tại Công ty cổ phần Bóng đèn Phích nước Rạng Đông mới đây đã để lại hậu quả nặng nề cho doanh nghiệp và người dân xung quanh.

Một nguyên nhân khác cũng ảnh hưởng đến tiến độ di dời là lực lượng công nhân làm việc tại các nhà máy đã quen với nơi cũ. Nếu di dời theo thì rất khó cho họ, và khó công tác trong giải phóng mặt bằng.

Vậy để thực hiện tốt chủ trương di dời các cơ sở sản xuất, nhà máy ra khỏi nội đô, giải pháp đặt ra là gì, thưa ông?

Yêu cầu đặt ra với thành phố lúc này là cần có sự đồng bộ trong chỉ đạo giữa các cơ quan chức năng, tại các nhà máy, cơ sở sản xuất.

Sâu xa hơn, để giải quyết triệt để tình trạng này, cần có sự vào cuộc quyết liệt của Nhà nước. Đó là những ưu đãi, hỗ trợ về nguồn vốn để doanh nghiệp có khả năng xây dựng cơ sở mới, hoặc các chính sách phù hợp để doanh nghiệp liên kết với các đơn vị có chức năng xây dựng đô thị, thu hút nhà đầu tư nước ngoài triển khai.

Ngoài ra, việc sửa Luật Đất đai trong thời gian tới cũng cần bổ sung các quy định về việc sử dụng quỹ đất công nghiệp trong nội đô rõ ràng hơn. Bởi thực tế quỹ đất của các bộ, ngành trong danh sách cần di dời vẫn ít hơn nhiều so với các quỹ đất thuộc cơ sở công nghiệp chưa di dời.

Bên cạnh đó, công tác giám sát quá trình khai thác sử dụng tại các nhà máy phải được quán triệt chặt chẽ hơn nữa. Nhà nước cần có chính sách cụ thể và quyết liệt hơn để vừa tạo điều kiện vừa kiên quyết để các doanh nghiệp sớm di dời.

Xin cảm ơn ông!