Hành chính hóa thu hồi đất: Làm lợi cho ai?

Ngay sau khi Diễn đàn Kinh tế Việt Nam - báo VietNamNet, đăng tải bài viết: "Hành chính hóa thu hồi đất: Đổ thêm dầu vào lửa" của tác giả Trường Sơn, VEF.VN đã nhận được hàng trăm ý kiến phản hồi của độc giả .

Khổ sở và thua thiệt

Cho rằng cả hai đề xuất về hành chính hóa thu hồi đất đều không thỏa đáng, độc giả qualuuniem@... thẳng thắn đặt giả định: nếu ở vào địa vị một người dân bình thường có nhà trong diện giải tỏa, lãnh đạo Tổng cục Quản lý đất đai sẽ quyết định thế nào:

"Nhà ông có 100m2 đất ở ngay ngã tư hiện hữu. Giá đất thị trường khu vực này là 4 triệu đồng/m2. Nay nhà nước mở rộng đường, ngay ngã tư nhà ông đặt một vòng xoay lớn, nhà ông bị giải tỏa trắng, giá đền bù cho ông là 2 triệu đồng/m2.

Tất cả người dân ở khu vực này đều đồng ý vì họ còn đất rất nhiều. Với số tiền ít ỏi đó, họ vẫn có thể xây lại căn nhà khác, còn ông phải di dời. Lúc đó, đương nhiên ông phải tính, liệu với tiền nhà nước đền bù ít ỏi, có đủ để ông vừa mua đất, vừa xây nhà tại một khu vực mà ông cho là hợp lý. Hay ông sẵn sàng nhận số tiền đó rồi đến khu vực nào chưa có người ở, vợ chồng ông mua đất xây nhà"?

"Nếu ông lựa chọn đến khu vực chưa có người ở để xây nhà sinh sống thì ông vĩ đại quá"! - độc giả Qualuuniem bình luận.

Lý giải việc khiếu nại, không chấp hành giải tỏa luôn là vấn đề bức bối trong xã hội, độc giả Nguyễn Thanh Ngọc (thanhngocnguyen@...)

cho rằng không chỉ do giá đền bù chưa thỏa đáng, xa rời thực tế, mà còn bởi các nghịch lý trông thấy như sự bất công bằng, tạo tình trạng đầu cơ chia lô, xây nhà để được đền bù giải tỏa.

Chủ đầu tư không công khai hồ sơ các hộ được đền bù, danh sách các hộ được bố trí tái định cư. Và thứ nữa là, sau khi giải tỏa, quy hoạch, các hộ bị giải tỏa không được tái định cư tại chỗ mà đất chia lô lại được bố trí cho các hộ từ nơi khác đến.

Lấy ví dụ từ Đà Nẵng, độc giả này phản ảnh: Quy định hộ giải tỏa có diện tích đất ở thu hồi từ 75-100m2 được bố trí 1 lô đường 5,5m; từ 100-150m2, có nơi đến 200m2 được bố trí 1 lô đường 7,5m... Các lô đất quy hoạch thường có diện tích 90 hay 100m2.

Khá nhiều hộ chỉ 75m2 (phần nhiều không phải là dân sở tại, chủ yếu là người kinh doanh, đầu cơ) được "thêm" đất khi bố trí, người dân sinh sống lâu đời có diện tích thu hồi đến 100m2 cũng chỉ được nhận diện tích bằng người thu hồi đất 75m2. Giá đất mua như nhau, tiền đền bù 25m2 chênh lệch chỉ vài chục triệu nhưng chênh lệch giá trị đất quy hoạch 25m2 lên đến vài ba trăm triệu.

Người có diện tích thu hồi càng lớn hơn hạn mức càng thiệt bởi họ là dân sở tại, con cái chưa có gia đình không được tách thửa. Người nơi khác đến mua đất chỉ mua đúng 75m2, 100m2 lại hưởng lợi.

Không chỉ vậy, các hộ có giấy tờ đầy đủ, có hộ khẩu thường trú, có nhà ở thực tế, kiên cố và đang sinh sống bị thiệt thòi so với hộ xây nhà "chờ giải tỏa", bởi giá trị đầu tư lớn (vì để ở) cũng chỉ được đền bù m2 theo giá quy định. Nhà cấp 4 kiên cố có giá chẳng hơn gì nhà xây "dỏm" mái tôn, xà gồ bằng cây gỗ tạm bợ...

Sau khi quy hoạch tại các đường lớn, đẹp, đất "vàng", hầu hết các lô này đều có chủ "lạ", không phải là người dân bị giải tỏa. Dân "thổ địa" được bố trí vị trí xa hơn, không được hưởng lợi từ quy hoạch. Dù diện tích đất ở bị thu hồi lớn hơn nhiều đất phân lô. Mục đích quy hoạch cũng không phải cho công trình nhóm A, cũng không công khai đấu giá hay danh sách sẽ bố trí.

"Vô hình chung, người dân sở tại sinh sống lâu nay, diện tích đất ở lớn hơn đất chia lô sau giải tỏa phải "nhường chỗ" cho người khác và "được" tái định cư nơi khác. Chủ trương là "ưu tiên tái định cư cho hộ dân bị giải tỏa" nhưng thực tế hoàn toàn khác và do ban quản lý dự án nắm quyền" - độc giả Nguyễn Thanh Ngọc nêu ý kiến.

Đang và còn nhiều tiêu cực, tham nhũng

Giá đất đền bù rẻ, nhà nước thu tiền sử dụng đất của người được giao đất cũng rất rẻ, nhưng giá chuyển nhượng đất lại chênh lệch rất cao. Trong khi nhiều người dân nghèo đi vì bị thu hồi đất thì không ít người lại giàu lên nhanh chóng từ bất động sản.

Đó cũng là cơ sở nghịch lý mà độc giả có nickname Nông dân băn khoăn với câu hỏi: Tại sao các đại gia lại làm được như vậy? - rồi tự trả lời: đó là vì cơ chế Nhà nước có thể thu hồi đất của hàng trăm người để giao cho nhóm nhỏ người.

Vậy thì hiểu theo logic, những người được giao đất tất nhiên sẽ được lợi? - Nhưng tôi cũng đã hỏi rất nhiều người trong trường hợp này. Họ nói là "cũng không lợi nhiều như anh nghĩ đâu, tôi cũng còn rất nhiều nghĩa vụ khác, không thể nói được với anh".

Chúng ta hiểu là ở đây, nguy cơ tham nhũng nó đang hoặc đã xuất hiện - độc giả Nông dân chốt lại.

Trong khi đó với phương án thứ nhất của đề xuất hành chính hóa thủ tục giao đất, độc giả Anhduc1952 bổ sung góc nhìn, việc không đền bù theo giá thị trường mà lại là giá áp đặt, thì ngay chính bản thân việc làm ấy đã chứa đựng trong nó sự tiêu cực, cùng những mầm mống tham nhũng. Chưa kể, khi đã có được cái giá rẻ rồi, thì luôn mâu thuẫn với việc sử dụng hiệu quả, tiết kiệm đất đai.

"Vậy nên vấn đề còn lại chỉ là việc phải xác định thật khách quan minh bạch sát đúng với giá thị trường tại thời điểm thu hồi đất. Đừng có thái độ đối xử nhất bên trọng nhất bên khinh thì đất nước, xã hội mới thoát khỏi lùng nhùng mãi không dứt" - độc giả nêu quan điểm.

Cần định nghĩa lại vấn đề

Có một cơ chế rất quan trọng để hóa giải mâu thuẫn nêu trên, theo bạn đọc Nông dân , đó là khi chuyển đổi đất từ khu vực nông nghiệp sang đất đô thị, người ta có thể kết hợp việc thu hồi đất với việc qui hoạch khu đất mới cho tất cả những người mất một diện tích lớn đất phi nông nghiệp, với giá trị tăng lên rất nhiều. Để ngoài việc nhận một khoản đền bù, họ vẫn còn một phần đất ở đô thị sẽ hình thành:

"Cơ chế này hầu hết các nước đang làm và đều chấp nhận, nhưng ta thì gần như chưa triển khai được gì. Các cơ quan hữu trách trong lĩnh vực này thường đổ đồng đất nông nghiệp thuần tuý - bất di bất dịch trong quy hoạch ổn định lâu dài, với đất nông nghiệp nằm tại địa bàn các phường (thuộc nội thành) theo quy hoạch chuyển đổi sang đất phi nông nghiệp.

Đó chính là một lỗ hổng rất lớn, tạo điều kiện, cơ hội cho những "nhóm lợi ích" hoành hành và tiếp tay cho tiêu cực, tham nhũng. Bởi lẽ khi đang còn là đất nông nghiệp thì chủ các dự án chỉ phải chi trả một khoản tiền gọi là bồi thường, đền bù giải phóng mặt bằng với giá "bèo bọt". Nhưng khi đã chuyển đổi xong thành mặt bằng đất phi nông nghiệp, chủ các dự án sẽ có giá đất tăng cao phi mã gấp mấy trăm lần giá đất đền bù.

Do siêu lợi nhuận như vậy, các chủ những dự án sẵn sàng tiêu cực - đem phong bì "chạy" từ cơ quan quy hoạch kiến trúc, địa chính, đến các cấp chính quyền địa phương để được "bật đèn xanh" địa điểm đầu tư dự án xây dựng, kinh doanh trên mặt bằng diện tích đất nông nghiệp biến thành đất phi nông nghiệp, kể cả tại địa bàn các phường thuộc nội thành Hà Nội.

Nhiều độc giả khác như Hanhluyen56, Nguyễn Thành An, Phamngoctan, Photung2008... , đồng quan điểm, vấn đề khiếu nại, khiếu kiện về đất đai, đền bù giải phóng mặt bằng luôn là chủ đề rất nóng trên cả nước chứ không riêng địa phương nào. Vì thế, trước khi đưa ra đề xuất, Tổng cục Quản lý đất đai cần khảo sát rõ tình hình thực tế.

Ở đây, Tổng cục cần đối chiếu, xem xét đề xuất của mình có trái với Luật Đất đai 2003 và Nghị định 181 hay không. Vì đã có thời điểm, nhờ ban hành kịp thời các quy phạm pháp luật nêu trên mà chúng ta mới tháo gỡ, giải quyết được dần những xung khắc, mâu thuẫn lợi ích lớn trong xã hội.

Độc giả Hanhluyen56 bày tỏ, chính sách về đền bù theo thỏa thuận đã khiến người dân có quyền hơn trên mảnh đất của mình. Độc giả Nguyễn Thành An đánh giá, quy định chủ đầu tư phải thương lượng với chủ đất là phù hợp với một nhà nước văn minh, vì dân. Nhưng nay, cơ quan nhà nước lại đưa ra kiến nghị hành chính trong thu hồi đất nêu trên là nhằm mục đích gì, đối tượng hưởng lợi là ai?

Cốt yếu của việc giải phóng mặt bằng là để thành phố khang trang, hiện đại, người dân có cuộc sống ổn định, tốt đẹp hơn, chứ không phải đẩy người dân ra vùng xa hơn rồi buông xuôi, mặc kệ. Đối với nhà đầu tư nếu là của nhà nước thì càng nên chăm lo hơn cho người dân bị giải tỏa, những người đang sinh sống ổn định, vì lợi ích chung, họ phải từ bỏ, chịu thiệt. Nếu chủ đầu tư đem lại điều kiện sinh sống tốt hơn thì thử hỏi có người dân nào phải đi khiếu kiện đất đai nữa hay không?

Vì thế nên xem xét lại tư cách, đạo đức trong kinh doanh của nhà đầu tư và tính nhân đạo của các cấp có thẩm quyền khi ký các quyết định về thu hồi, bồi thường giải phóng mặt bằng, GPMB cũng như sự sáng suốt của các nhà làm luật trong việc phân định rạch ròi giữa nhà ở ổn định và nhà ở đầu cơ tích trữ - bạn đọc Photung2008 gửi gắm.