Trình tự, quy trình giải quyết tranh chấp đất đai

Tranh chấp đất đai là gì?

Theo quy định tại Luật Đất đai năm 2013, tranh chấp đất đai là tranh chấp về quyền, nghĩa vụ của người sử dụng đất giữa hai hoặc nhiều bên trong quan hệ đất đai. Về cơ bản tranh chấp đất đai được chia thành ba dạng như sau:

- Tranh chấp về quyền sử dụng đất: Là những tranh chấp giữa các bên với nhau về việc ai có quyền sử dụng hợp pháp đối với một mảnh đất nào đó.

Trong dạng tranh chấp này chúng ta thường gặp các loại tranh chấp về ranh giới đất; tranh chấp về quyền sử dụng đất, tài sản gắn liền với đất trong các quan hệ ly hôn, thừa kế; tranh chấp đòi lại đất;…

- Tranh chấp về quyền, nghĩa vụ phát sinh trong quá trình sử dụng đất: Dạng tranh chấp này thường xảy ra khi các chủ thể có những giao dịch dân sự về quyền sử dụng đất như tranh chấp về quyền và nghĩa vụ trong hợp đồng chuyển nhượng, cho thuê quyền sử dụng đất hoặc các tranh chấp liên quan đến việc bồi thường giải phóng mặt bằng, hỗ trợ, tái định cư khi nhà nước thu hồi đất…

- Tranh chấp về mục đích sử dụng đất. Đây là dạng tranh chấp ít gặp hơn, những tranh chấp này liên quan đến việc xác định mục đích sử dụng đất là gì.

Thông thường những tranh chấp này cũng dễ có cơ sở để giải quyết vì trong quá trình phân bổ đất đai cho các chủ thể sử dụng, Nhà nước đã xác định mục đích sử dụng đất thông qua quy hoạch sử dụng đất. Tranh chấp chủ yếu do người sử dụng đất sử dụng sai mục đích so với khi được Nhà nước giao đất, cho thuê đất.

Quy trình giải quyết tranh chấp đất đai

Nguồn: TVPL

Luật sư Phạm Thị Bích Hảo, Giám đốc Công ty TNHH Luật Đức An cho biết, theo quy định, tranh chấp đất đai mà đương sự có GCN quyền sử dụng đất hoặc có một trong các loại giấy tờ quy định tại Điều 100 của luật này và tranh chấp về tài sản gắn liền với đất thì do Tòa án nhân dân giải quyết.

“Tranh chấp đất đai thường khó khăn và phức tạp. Hòa giải là bước đầu tiên và nhà nước khuyến khích các bên tự hòa giải với nhau. Nhà nước khuyến khích các bên tranh chấp đất đai tự hòa giải hoặc giải quyết tranh chấp đất đai thông qua hòa giải ở cơ sở. Tranh chấp đất đai mà các bên tranh chấp không hòa giải được thì gửi đơn đến UBND cấp xã nơi có đất tranh chấp để hòa giải”, luật sư Hảo cho biết thêm.

Bước 1: Hòa giải tại cơ sở

Chủ tịch UBND cấp xã có trách nhiệm tổ chức việc hòa giải tranh chấp đất đai tại địa phương mình và phối hợp với UBMTTQ Việt Nam cấp xã và các tổ chức thành viên của Mặt trận, các tổ chức xã hội khác để tiến hành hòa giải.

Thủ tục hòa giải được thực hiện trong thời hạn không quá 45 ngày, kể từ ngày nhận được đơn yêu cầu giải quyết tranh chấp đất đai.

Việc hòa giải phải được lập thành biên bản có chữ ký của các bên và có xác nhận hòa giải thành hoặc hòa giải không thành của UBND cấp xã. Biên bản hòa giải được gửi đến các bên tranh chấp, lưu tại UBND cấp xã nơi có đất tranh chấp.

Sau khi hòa giải không thành thì đối với tranh chấp đất đai có Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, bạn có thể gửi đơn lên Tòa án nhân dân yêu cầu được giải quyết.

Bước 2: Thủ tục giải quyết tranh chấp đất đai tại tòa

Người khởi kiện vụ án gửi đơn kiện và tài liệu, chứng cứ đến tòa án có thẩm quyền. Sau đó, tòa án sẽ tiếp nhận và ra thông báo về việc tạm ứng án phí để hoàn chỉnh hồ sơ. Có trường hợp, tòa án yêu cầu chỉnh sửa bên khởi kiện, có trường hợp tòa án trả lại nếu chưa đủ điều kiện.

Khi đương sự có đủ hồ sơ, có thông báo và nộp tạm ứng án phí, thì tòa án sẽ thụ lý giải quyết và tiến hành hòa giải giữa các bên để có thể thỏa thuận với nhau việc giải quyết vụ án. Thủ tục hòa giải luôn luôn được ưu tiên, kể cả đã khởi kiện ra tòa. Đây là một thủ tục bắt buộc trong quá trình giải quyết vụ án dân sự do tòa án chủ trì và tiến hành.

Trong thời hạn 7 ngày, các bên đồng ý với thỏa thuận thì tòa lập biên bản hòa giải thành và kết thúc việc tranh chấp.

Nếu các bên không thể hòa giải thành thì tòa án tiếp tục tiến hành các thủ tục để đưa vụ án ra xét xử.

Về thời hạn giải quyết tranh chấp theo luật quy định là 4 tháng, có thể gia hạn thêm 2 tháng, tuy nhiên trên thực tế xét xử, có những vụ án kéo dài đến vài năm, thậm chí đến 10 năm vì trình tự thủ tục và các yếu tố về mặt hình thức hoặc nội dung của giải quyết tranh chấp đất đai khá phức tạp.

Trường hợp không có sổ đỏ hoặc không liên quan tới tài sản gắn liền với đất như tranh chấp về lối đi, ranh giới, mốc giới... thì có thể nộp đơn yêu cầu giải quyết tranh chấp tại UBND cấp có thẩm quyền.

Đối với tranh chấp giữa các hộ gia đình, cá nhận, cộng đồng với nhau thì khiếu nại đến chủ thể có thẩm quyền giải quyết là Chủ tịch UBND cấp huyện. Nếu một trong các bên không đồng ý lần đầu thì có thể khiếu nại lên cấp tỉnh, thậm chí khởi kiện vụ án hành chính đối với chính quyết định giải quyết của UBND cấp huyện.