SCMP: Sơn Đoòng - hang động lớn nhất thế giới ở Việt Nam vẫn thu hút khách du lịch nhưng chỉ người dân địa phương

Du khách tham quan hang Sơn Đoòng ở tỉnh Quảng Bình vào ngày Chủ nhật. Ảnh: AFP

Những khối đá khổng lồ có kích thước bằng tòa nhà nhiều tầng lấp ló phía bên trên Ho Minh Phuc, khi anh chọn một con đường xuyên qua bóng tối bên trong hang động lớn nhất thế giới. Phúc, người từng kiếm sống nhờ khai thác gỗ, là người khuân vác cho các nhóm du lịch nhỏ khám phá Sơn Đoòng của Việt Nam - một hang động lớn đến mức có hệ sinh thái và kiểu thời tiết riêng.

Là nơi sinh sống của cáo bay và một khối đá cao 70 mét giống chân chó, hang động là một kỳ quan thế giới khác đã định hình lại cuộc sống của cộng đồng xung quanh kể từ khi nó mở cửa cho du lịch cửa hàng vào năm 2013.

Bị mắc kẹt trong cảnh nghèo khó, những chàng trai trẻ tuổi như Phúc đã từng có rất ít lựa chọn ngoài việc kiếm ăn ở sâu trong Vườn quốc gia Phong Nha-Kẻ Bàng - Di sản thế giới nơi Sơn Đoòng tọa lạc.

Một lối vào Sơn Đoòng, một trong những hang động tự nhiên lớn nhất thế giới. Ảnh: AFP

Ở đó, họ tìm kiếm trầm hương quý giá, một nguyên liệu được săn lùng ráo riết được gọi là “gỗ của thần” và được sử dụng rộng rãi để làm hương. Những người khác kiếm sống từ việc săn bắt cầy và nhím có nguy cơ tuyệt chủng.

Sơn Đoòng nằm ở tỉnh Quảng Bình – miền Trung của Việt Nam lần đầu tiên được khám phá bởi người kiếm ăn địa phương Hồ Khanh vào năm 1991, khi ông tình cờ gặp một khe hở trên một vách đá vôi và nghe thấy tiếng sông sâu bên trong. Nhưng sau khi trở về nhà qua khu rừng rậm xung quanh, Khanh quên mất lối vào ẩn nấp ở đâu, và nó bị lạc mất thêm hai thập kỷ. Cuối cùng, khi ông dẫn đầu một nhóm chuyên gia người Anh trở lại đó vào năm 2009, nhóm nghiên cứu nhận thấy nó có mặt cắt ngang lớn nhất so với bất kỳ hang động nào trên hành tinh.

Theo công ty du lịch mạo hiểm Oxalis, công ty hướng dẫn du khách vào các hang động, Sơn Đoòng đủ lớn để chứa các tòa nhà chọc trời 40 tầng của toàn bộ khu nhà ở Thành phố New York.

Khi Sơn Đoòng mở cửa đón khách du lịch 4 năm sau đó, cuộc sống của Khanh và hàng trăm người dân địa phương đã thay đổi. Họ nhanh chóng trở thành người khuân vác và hướng dẫn và mở cửa nhà cho những vị khách muốn có một chiếc giường ngủ qua đêm.

"Một số trở nên giàu có nhờ khai thác gỗ, nhưng hầu hết sống một cuộc sống rất khó khăn", ông Khanh, hiện 52 tuổi, nói về thời gian trước khi hang động được mở ra thế giới bên ngoài. “Khi các công ty du lịch đến, tôi đã nói với các bạn trẻ nhiệm vụ đầu tiên của họ là bảo vệ môi trường để không chỉ có lợi cho bản thân mà còn cả con cái chúng ta… để cuộc sống được cải thiện”.

Hình ảnh những người khuân vác và du khách Việt Nam trên đường vào hang Sơn Đoòng hồi đầu tháng. Ảnh: AFP

Nhưng những thách thức đang ở phía trước khi Unesco gần đây đã đưa ra cảnh báo. Săn trộm vẫn là một trong những "mối đe dọa nghiêm trọng nhất" của vườn quốc gia, Unesco cho biết trong một báo cáo cũng làm dấy lên lo ngại về đề xuất xây dựng cáp treo đến hang Én gần đó.

Khi Covid-19 càn quét toàn cầu, người dân địa phương phục vụ du khách quốc tế đã gặp khó khăn. Khanh nói rằng khách của ông đã giảm 90% kể từ khi đại dịch bắt đầu. Nhưng nhìn chung Sơn Đoòng đã vượt qua cuộc khủng hoảng khá tốt, nhờ vào sự gia tăng du khách trong tầng lớp trung lưu đang phát triển nhanh của Việt Nam.

Một du khách trong hang Sơn Đoòng hồi đầu tháng. Ảnh: AFP

Oxalis cho biết, mô hình du lịch cao cấp của hang động - cung cấp khoảng 500 việc làm cho cộng đồng địa phương - đã bắt đầu thu hút sự quan tâm của các khu vực khác. Tuy nhiên, các chuyên gia trong ngành hoài nghi rằng đại dịch có thể gây ra một sự thay đổi về hướng đi trên khắp đất nước. Peter Burns, chuyên gia tư vấn quy hoạch du lịch và giáo sư đã làm việc trong một dự án du lịch bền vững do EU tài trợ tại Việt Nam trong 5 năm, cho biết ngành du lịch Việt Nam đã thực hiện “một số hoạch định chính sách rất tốt nhưng họ thường phớt lờ các chính sách của mình”.

Ông nói, mặc dù có các biện pháp bảo vệ môi trường mạnh mẽ, “họ vẫn có xu hướng xây dựng công trình” và chỉ ra sự lan rộng của các khách sạn cao tầng ở Vịnh Hạ Long.

Đối với Phuc, điều cốt yếu là đại dịch không dẫn đến kết cục tương tự ở Sơn Đoòng. Anh nói: “Nếu chúng tôi mở rộng sang lĩnh vực du lịch đại trà, điều đó tất nhiên sẽ làm tổn hại đến khung cảnh thiên nhiên. "Điều đó sẽ rất khủng khiếp”.