Hộ chiếu vắc-xin trên toàn cầu để đi du lịch vẫn còn là giấc mơ xa

Freddy Chua, một chuyên gia tài chính người Singapore sống ở Hồng Kông, nói rằng viễn cảnh trở về nhà đã thúc đẩy anh đi tiêm vắc-xin ngay ngày đầu tiên của chiến dịch tiêm chủng ở Hồng Kông.

“Vợ tôi và tôi hy vọng rằng chúng tôi sẽ không phải cách ly trong 14 hoặc 21 ngày” khi về Singapore, Chua nói.

Ước mơ của Chua sẽ hoàn thành khi nhận được hộ chiếu vắc xin, giúp anh xác nhận là đã tiêm chủng và giải phóng anh khỏi những hạn chế đi lại trong thời kỳ đại dịch.

Các nhà hoạch định chính sách và các quan chức y tế trên toàn cầu đã đưa ra những thông điệp như vậy và sự tự do đi lại mà nó mang lại là lý do để mọi người tiêm vắc-xin COVID-19. Nhưng những thách thức thực tế của việc triển khai hộ chiếu vắc-xin đang khiến điều này khó trở thành hiện thực. Ví dụ như: Đó sẽ là hộ chiếu giấy hay hộ chiếu kỹ thuật số? Hộ chiếu này có được công nhận rộng rãi ở tất cả các quốc gia không? Vấn đề quyền riêng tư sẽ được đảm bảo ra sao?

Ở châu Âu, các quan chức chính phủ đang đàm phán về các chi tiết của thỏa thuận hộ chiếu vắc-xin kỹ thuật số, nhưng lại vướng vào các vấn đề như đảm bảo quyền riêng tư về thông tin cá nhân và quyền bình đẳng khi nhiều người không đủ điều kiện để tiêm chủng.

Tại Hoa Kỳ, các tập đoàn hàng không và doanh nghiệp đang gây sức ép buộc chính quyền của Tổng thống Biden trở thành “người đi đầu” trong việc phát triển hệ thống hộ chiếu vắc-xin. Ông Joe Biden đã ký một lệnh điều hành để hướng dẫn một ủy ban điều tra cách thức hoạt động của hệ thống hộ chiếu vắc-xin vào tháng Giêng, nhưng Nhà Trắng vẫn chưa công bố bất kỳ kết quả nào hoặc công khai xác nhận kế hoạch này.

Trong khi đó, ở Trung Quốc, một hệ thống hộ chiếu vắc-xin đã được hình thành. Được mệnh danh là “giấy chứng nhận sức khỏe du lịch quốc tế”, chương trình này đã ra mắt trên toàn quốc vào tuần này dưới dạng một ứng dụng miễn phí được xây dựng trên ứng dụng nhắn tin WeChat thuộc sở hữu của tập đoàn công nghệ Tencent. Chính phủ Trung Quốc, với sự giúp đỡ của Tencent, đã phát triển hệ thống này trong một hộp đen, mà không có sự tham gia của bất kỳ tổ chức quốc tế hay nước ngoài nào.

Hộ chiếu vắc-xin thành công tại Trung Quốc

Giấy chứng nhận sức khỏe du lịch quốc tế của Trung Quốc là mã QR được hiển thị qua một chương trình nhỏ trên ứng dụng WeChat. Khi được quét, các chứng chỉ liên kết đến hồ sơ về lịch sử xét nghiệm vắc xin và COVID-19 của người dùng do Ủy ban Y tế Quốc gia Trung Quốc đối chiếu.

Thiết kế của nó tương tự như hệ thống theo dõi mà các nhà chức trách Trung Quốc đã nghĩ ra vào năm ngoái để theo dõi nguy cơ của người dân đối với COVID-19.

Hệ thống theo dõi của Trung Quốc là một thành công vì nó là bắt buộc đối với bất kỳ ai muốn ghé thăm một nhà hàng hoặc vào một khu dân cư. Thêm vào đó, hai nền tảng hỗ trợ mã QR của hệ thống - WeChat và đối thủ Alipay - đã phổ biến ở Trung Quốc, khiến việc áp dụng gần như không có gì khó khăn.

Nhưng các ứng dụng theo dõi của Trung Quốc được xây dựng hoàn toàn để sử dụng trong nước nên hộ chiếu vắc-xin Trung Quốc hầu như vô dụng trừ khi các quốc gia khác quyết định chấp nhận chúng.

Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Trung Quốc nói với các phóng viên rằng “nhiều quốc gia và một số tổ chức quốc tế” đã bày tỏ “sẵn sàng” công nhận hộ chiếu vắc xin mới của Trung Quốc, nhưng hiện tại không có cơ quan nước ngoài nào ký kết công khai.

Yanzhong Huang, chuyên gia cấp cao về sức khỏe toàn cầu tại Hội đồng Quan hệ Đối ngoại Trung Quốc cho biết: “Do sự thiếu minh bạch [trong việc phát triển vắc-xin của Trung Quốc]… các quốc gia khác có thể đặt ra mối quan tâm về việc liệu có công nhận hộ chiếu miễn dịch của Trung Quốc hay không”.

Bắc Kinh đã phê duyệt bốn loại vắc xin để sử dụng trong nước, hai loại của nhà sản xuất vắc xin nhà nước Sinopharm và một loại của các công ty tư nhân CanSino và Sinovac. Tuy nhiên, không có nhà sản xuất nào công bố dữ liệu về vắc-xin của họ trên các tạp chí y tế được công nhận.

Ben Cowling, một nhà dịch tễ học tại Đại học Hồng Kông, nói rằng các chính phủ có thể khó đưa ra quyết định về khả năng miễn dịch do tỷ lệ hiệu quả khác nhau của các loại vắc-xin khác nhau. Ví dụ: vắc xin Pfizer-BioNTech đang được phân phối ở Hoa Kỳ và 70 quốc gia khác có hiệu quả 95% trong việc ngăn ngừa nhiễm trùng COVID-19, trong khi vắc xin Sinovac của Trung Quốc chỉ có hiệu quả hơn 50%.

“[Sự khác biệt về tỷ lệ hiệu quả] là một hạn chế đặc biệt đối với hộ chiếu vắc-xin”, Cowling nói và cho biết thêm rằng mức độ lây nhiễm ở quốc gia của du khách sẽ là một yếu tố rủi ro khác.

Trung Quốc cho biết họ sẽ đàm phán về việc chấp nhận hộ chiếu vắc-xin của mình trên cơ sở từng quốc gia, và họ có thể tìm thấy nhiều nước sẵn sàng tham gia trong số khoảng 40 quốc gia đã đạt được thỏa thuận sử dụng vắc-xin do Trung Quốc sản xuất.

Huang nói: “[Hộ chiếu vắc-xin] phải được điều phối ở cấp độ quốc tế, thông qua các phương tiện đa phương, và lưu ý rằng đàm phán ở cấp độ song phương vừa tốn kém vừa mất thời gian. Tuy nhiên, cho đến nay, các cuộc thảo luận đa phương không dễ dàng chút nào và cơ quan y tế hàng đầu thế giới, Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), dường như miễn cưỡng xác nhận một hệ thống như vậy”.

“Tôi nghĩ rằng có những cân nhắc thực tế và đạo đức thực sự mà các quốc gia sẽ phải giải quyết [trước khi cấp hộ chiếu vắc xin],” Tiến sĩ Mike Ryan, giám đốc điều hành của Chương trình Cấp cứu Y tế của WHO, cho biết trong một cuộc họp báo vào ngày 7 tháng 3, giải thích rằng WHO có thể sẽ không đề nghị cấp hộ chiếu cho đến khi vắc-xin được phân phối rộng rãi và công bằng.

Đó có thể là một chặng đường dài. Vào tháng 1, Economist Intelligence Unit ước tính rằng 85 quốc gia nghèo nhất trên thế giới sẽ không thể tiêm chủng rộng rãi cho đến năm 2023 hoặc muộn hơn.

Nỗ lực thúc đẩy hộ chiếu vắc-xin từ các quốc gia và tổ chức quốc tế

Nhưng Trung Quốc không phải là quốc gia duy nhất thúc đẩy kế hoạch cấp hộ chiếu vắc-xin độc lập. Singapore Airlines thông báo họ sẽ là hãng hàng không đầu tiên trên thế giới xác nhận hồ sơ vắc-xin bằng cách sử dụng Thẻ thông hành của Hiệp hội Vận tải Hàng không Quốc tế (IATA): một ứng dụng di động xác minh hồ sơ tiêm chủng và sức khỏe COVID-19 để tạo điều kiện thuận lợi cho việc đi lại quốc tế.

JoAnn Tan, Phó chủ tịch bộ phận chuyển đổi kinh doanh của Singapore Airlines, cho biết trong một tuyên bố rằng kế hoạch thí điểm - mà Singapore Airlines đang sử dụng trên các chuyến bay giữa Singapore và London từ ngày 13 tháng 3 đến ngày 28 tháng 3 - có thể giúp tạo ra “tiêu chuẩn ngành” cho giấy chứng nhận sức khỏe kỹ thuật số trong du lịch quốc tế.

“Nếu thí điểm thành công, chúng tôi sẽ khám phá khả năng cho phép khách hàng lưu trữ các xét nghiệm COVID-19 hoặc giấy chứng nhận tiêm chủng của họ trong ứng dụng di động SingaporeAir”, người phát ngôn của Singapore Airlines nói.

Bất chấp việc WHO lưỡng lự trong việc phát triển hộ chiếu vắc-xin, IATA, một tổ chức thương mại đại diện cho 290 hãng hàng không, đang thúc giục WHO xây dựng các tiêu chuẩn quốc tế để xác minh đã tiêm vắc-xin cho thẻ thông hành mang tên IATA Travel Pass của họ.

Người đứng đầu bộ phận truyền thông doanh nghiệp của IATA, Albert Tjoeng nói rằng cứ mỗi ngày chưa xây dựng được các tiêu chuẩn “có nghĩa là thách thức càng lớn hơn” trong việc tạo ra một hệ thống mà các chính phủ trên thế giới có thể chấp nhận. Ông nói: “Quá trình này cần được đẩy nhanh”.

Tjoeng nói rõ rằng thẻ thông hành không phải là hộ chiếu vắc-xin mà là một công cụ mà chính phủ có thể sử dụng để xác minh hồ sơ vắc-xin.

“IATA không thúc đẩy hộ chiếu vắc xin cũng như IATA Travel Pass không phải là hộ chiếu vắc-xin”, Tjoeng nói. “Chúng tôi không tin rằng ai cũng bắt buộc phải tiêm vắc-xin”.

Trong năm tới, Cowling, nhà dịch tễ học, cho biết ông hy vọng rằng mức độ phổ biến vắc-xin sẽ mở rộng đến mức mọi người sẽ không cần phải “lo lắng về hộ chiếu vắc-xin nữa,” bởi vì thế giới sẽ đạt được khả năng miễn dịch cộng đồng. Ông nói: “Toàn bộ [hộ chiếu vắc-xin] có thể chỉ là một biện pháp ngắn hạn.

Tuy nhiên, do việc triển khai phức tạp, các quốc gia có khả năng sẽ tiếp tục thử nghiệm hộ chiếu vắc-xin vì một hệ thống thành công có thể khởi động lại ngành du lịch và khách sạn, những lĩnh vực của nền kinh tế đang rất cần hỗ trợ.

IATA ước tính rằng việc giảm lượng du lịch bằng đường hàng không của đại dịch đã làm thiệt hại 1,8 nghìn tỷ đô la của GDP toàn cầu. Hộ chiếu vắc-xin hoặc sự chấp nhận toàn cầu của một hệ thống tương tự có thể là cách nhanh nhất để bắt đầu bù đắp một phần trong tổn thất đó.

“Đối với các chính phủ mở lại biên giới quốc tế mà không cần kiểm dịch và khởi động lại ngành hàng không, họ cần phải tự tin rằng họ đang giảm thiểu rủi ro nhập khẩu COVID-19 và tin tưởng vào tình trạng tiêm chủng ngừa COVID-19 đã được xác minh của hành khách, có thể là [thông qua] xét nghiệm hoặc tiêm chủng”, Tjoeng nói. “Vắc xin sẽ đóng một vai trò quan trọng trong việc phục hồi hoạt động du lịch quốc tế”.