“Xẻ thịt” đình thần

Tọa lạc tại số 36 Bis Nguyễn Bỉnh Khiêm, phường Đa Kao, quận 1 - TPHCM, đình Tân An từng nổi danh là một ngôi đình linh thiêng, gắn bó với dân qua hai cuộc kháng chiến của dân tộc. Đình Tân An được xây dựng theo kiến trúc cổ, kết hợp thờ Thần Thành Hoàng Bổn Cảnh, Quan Thánh Đế Quân và mẹ Ngũ Hành nhằm cầu quốc thái dân an. Chính sự linh ứng, che chở cho con dân, năm Duy Tân thứ 3 (năm 1909), triều Nguyễn đã sắc phong thần Thành Hoàng Bổn Cảnh đình Tân An.

Đình thần thành phòng tập tạ

Trước đây, tại ngôi đình này, các chư vị thánh thần được thờ phụng trên gác, toàn chánh điện bên dưới được trưng dụng làm nơi tập tuồng của các nghệ sĩ cải lương như Út Bạch Lan, Thành Được, Phượng Mai… để phục vụ người dân trong những ngày cúng thần, lễ Kỳ Yên. Đất nước giải phóng, toàn bộ ngôi đình được chính quyền làm nhà văn hóa phường. Hiện nay, phần chánh điện và võ ca (nơi dùng để hát bội những dịp lễ) được ngăn đôi cho thuê. Phía trước chánh điện trở thành phòng tập tạ thuộc Trung tâm Thể hình Đa Kao, phía sau là nhà kho của Công ty Cổ phần Kiến trúc đô thị Nam Sài Gòn.

Sau nhiều ngày thâm nhập phòng tập tạ này, theo ghi nhận của chúng tôi, toàn bộ “phần ruột” đình Tân An đã bị băm nát để xây nhà vệ sinh phục vụ khách, vách tường bị khoan, đục tùy ý của bên thuê, toàn bộ cửa gỗ được thay bằng cửa sắt. Mặc cho bên trên là nơi thờ tự tôn nghiêm, phòng tập tạ mở nhạc xập xình từ 6 giờ đến 21 giờ mỗi ngày. Mặt tiền ngôi đình, nơi thờ mẹ Ngũ Hành giờ chỉ là một căn phòng chừng 4 m2, cửa đóng kín bưng và bị bao vây bởi hàng quán. Bên trái ngôi đình, nhà hội sở (nơi tiếp khách) đã được UBND phường Đa Kao cho cửa hàng nhạc cụ Nắng Hồng thuê kinh doanh.

Dẫn chúng tôi vào con hẻm bề ngang khoảng 1 m, bà T. (người thường đứng ra tổ chức cúng đình trong dịp tế lễ) tặc lưỡi: “Cậu thấy đó, đường vào nơi thờ tự như vầy thử hỏi ai dám vào?”. Qua con hẻm, muốn lên chánh điện, chúng tôi phải nhẹ nhàng bước trên một cầu thang gỗ. Một thế giới linh thiêng mà những tiền nhân của hơn trăm năm trước gầy dựng chỉ hiện hữu khi người trông đình, bà Nguyễn Thị Út (71 tuổi), khẽ mở cánh cửa. Bà Út nói: “Đã vài chục năm nay, trừ những ngày cúng, năm thuở mười thì mới có người ghé qua đốt nhang với mục đích tìm hiểu ngôi đình”. Cùng với sự tàn phá của thời gian, cột đình đã bị mục ruỗng, vách tường bị nứt để nắng xiên ngang. “Thềm xi măng này nhiều lần bị nứt, chúng tôi tự bỏ tiền mua vật liệu rồi nhờ thợ trám giùm. Không có kinh phí, chúng tôi chỉ làm tạm bợ như vầy, ngôi đình có thể đổ sập bất kỳ lúc nào”- bà Út nói.

Lò bánh mì chiếm nơi thờ Trần Bình Trọng

Qua tìm hiểu, chúng tôi được biết người trông đình là bà Huỳnh Thị H. (101 tuổi), do tuổi già sức yếu nên giao lại cho con gái là bà Đ.T.T coi sóc. Nhiều năm nay, con cháu của bà T. đã “xẻ thịt” chánh điện đình Hòa Mỹ cho người khác thuê để mở lò bánh mì. Phần còn lại của ngôi đình làm nhà ở và xưởng sản xuất giày. Khuôn viên đình trở thành bãi giữ xe cho các cao ốc xung quanh, phong tỏa các lối đi vào nơi thờ thổ địa và mẹ Ngũ Hành. Một người dân sống gần đình cho biết: “đôi lúc muốn vào thắp nhang nhưng rất sợ bởi vì ngại những người trông đình dò xét, nặng nhẹ”.