Hệ lụy của nhà nhà làm dự án

Theo thống kê của Bộ Xây dựng, từ năm 1999 – 2011, Việt Nam có thêm 126 khu đô thị, nâng tổng số đô thị trên cả nước lên 755 khu. Trong hơn 10 năm qua, tỉ lệ đô thị hóa tăng gần 10% (từ 20,7% lên 30,5%). Trong khi đó, dân số đô thị tăng 42%, từ 18,3 triệu người lên 26 triệu người, khiến mật độ dân số đô thị tăng nhanh, kéo theo nhiều vấn đề về xã hội, môi trường, văn hóa, hạ tầng giao thông...

Còn theo Dự thảo Chiến lược phát triển nhà ở đến năm 2020 và tầm nhìn đến năm 2030 thì hiện quỹ nhà ở toàn quốc đạt trên 900 triệu mét vuông, tương đương 12m2 sàn/người, chỉ đạt hơn 50% so với mục tiêu đến năm 2015, diện tích nhà ở bình quân toàn quốc đạt mức 21,5m2 sàn/người.

Căn cứ trên các con số điều tra này, dự đoán đến năm 2040, tốc độ phát triển đô thị tại Việt Nam sẽ đạt mốc 50%, tổng diện tích đô thị sẽ tăng gấp 10 lần so với hiện nay và có thêm khoảng 20 triệu người chuyển đến sống tại các thành phố.

Điều này cho thấy, mức độ tăng chóng mặt số lượng các khu đô thị mới trên cả nước, đặc biệt ở Hà Nội, TPHCM. Vấn đề đặt ra ở đây là, với số vốn đầu tư đăng ký lên đến hàng ngàn tỉ đồng/dự án, trong bối cảnh nền kinh tế hiện nay, theo dự đoán của nhiều chuyên gia, sẽ có nhiều dự án đăng ký để đấy chiếm chỗ, chờ thời; và rằng Việt Nam sẽ không thể có đủ tiền để thực hiện một phần nhỏ số lượng dự án đăng ký.

Bất cập trong chính sách - phần nổi của tảng băng?

Theo ý kiến của các chuyên gia, từ tình trạng đô thị mọc tràn lan rồi bỏ hoang hiện nay, đang lộ diện nhiều vấn đề cần phải xem xét lại, cả về công tác quản lý và chính sách vĩ mô.

Về công tác quản lý, bản thân Bộ trưởng Nguyễn Hồng Quân cũng thừa nhận, hiện quy hoạch phát triển đô thị Việt Nam đang bộc lộ nhiều điểm yếu và hết sức phức tạp, trong đó có trách nhiệm của Bộ Xây dựng. Nghị định 02/NĐ-CP quy định về quản lý đô thị, Bộ Xây dựng tham mưu với Chính phủ ban hành từ cách đây 7 năm nhưng hiện nay đang bộc lộ nhiều bất cập. Bộ đang nghiên cứu để trình Chính phủ sửa đổi. Luật Đô thị cũng đang được bộ nghiên cứu xây dựng, dự kiến đến giữa năm 2012 sẽ xin ý kiến Quốc hội phê duyệt lần đầu.

“Để tránh tình trạng đô thị mọc tràn lan thì quy hoạch cần đi trước một bước, và phải có cơ chế quản lý quy hoạch. Các địa phương, các tỉnh nơi xây dựng các đô thị phải lưu ý điều này. Đừng thấy trước mắt khắp nơi, đặc biệt ở các vùng ngoại ô, không khí xây dựng nhộn nhịp đã là hay, mà phải thấy hệ lụy của nó. Quy hoạch chung của Hà Nội sắp tới sẽ được Thủ tướng phê duyệt, nhưng điều Thủ tướng đặc biệt quan tâm nhất vẫn là cơ chế quản lý quy hoạch ấy như thế nào” - Bộ trưởng Nguyễn Hồng Quân nói.

Tuy nhiên, theo nhận định của nhiều chuyên gia, vấn đề về quy hoạch và trách nhiệm của cơ quan quản lý vẫn chỉ là phần nổi của tảng băng dẫn đến tình trạng đô thị bỏ hoang. Sâu xa hơn, vẫn là một cơ chế chưa thực sự khuyến khích phát triển sản xuất. “Lợi nhuận tìm kiếm ở các ngành phi sản xuất cao hơn lợi nhuận thu được từ sản xuất chính là nguyên nhân khiến nhiều DN đổ xô vào các dự án BĐS” - một DN lớn trong ngành xây dựng cho biết.

Cũng tại Hội nghị giao ban trực tuyến tình hình kinh doanh 6 tháng của Bộ Xây dựng, ông Lê Văn Chung - Chủ tịch HĐQT TCty Công nghiệp ximăng Việt Nam (ViCem), đã chỉ ra rằng, đang có một sự bất công giữa lợi nhuận của ngành ngân hàng với các ngành sản xuất hiện nay. “Đơn cử như TCty tôi, sau khi trừ các chi phí tài chính, lợi nhuận 6 tháng đầu năm của ViCem chỉ còn 314 tỉ đồng. Đem chia cho con số 12.500 tỉ đồng vốn của DN thì chỉ để ra được 2-3% lợi nhuận. Trong khi khối ngân hàng lợi nhuận vẫn cao từ 20-25% trên vốn chủ. Với lợi nhuận 2-3%, DN không đủ trả cổ tức cho cổ đông theo lãi suất ngân hàng. Lợi nhuận quá chênh lệch giữa 2 khối sản xuất và phi sản xuất như vậy là một sự bất công, làm triệt tiêu động lực sản xuất” - ông Chung bức xúc.

Trở lại vấn đề đô thị mọc tràn lan, đại diện một DN BĐS lớn cho rằng, ngoài các nguyên nhân kể trên, còn có nguyên nhân lớn là do giá BĐS liên tục tăng cao, ở nhiều khu vực có mức độ tăng từ 50%, thậm chí đến 100% trong khoảng thời gian ngắn, do đó việc hàng trăm ngàn DN tham gia vào lĩnh vực này là điều dễ hiểu. Điều đáng lo ngại là trong bối cảnh khó khăn hiện nay, với lãi suất cho vay của ngân hàng lên tới 24%/năm, chắc chắn Hà Nội và nhiều địa phương lớn trên cả nước sẽ còn nhiều khu đô thị hoang hóa, hoặc kéo dài tình trạng triển khai “đắp chiếu” vì đói vốn!