Thuế TNCN tới 35%: 'Thu nhập cao nhưng khó giàu, người giỏi mất động lực làm việc'

Thuế 35% tạo bất công với người lao động

Trao đổi với Tạp chí Đầu tư Tài chính - VietnamFinance, Luật sư Nguyễn Thanh Hà - Chủ tịch Công ty Luật SBLAW cho rằng, hiện nay quy định về mức thuế đang cố định là thu nhập từ 11 triệu đồng trở lên phải đóng thuế thu nhập cá nhân và giảm trừ gia cảnh là 4,4 triệu đồng/người. Mức này được cho là quá thấp do là theo thời gian, giá cả thị trường đã liên tục tăng, nhất là những chi phí cơ bản như giáo dục và y tế. Điều đó khiến chi tiêu hộ gia đình trở nên lớn hơn. Trong khi đó, những chi phí này không được ưu tiên để trừ trước khi tính thuế .

Vấn đề nảy sinh ở đây là mức giảm trừ gia cảnh cố định, mặc dù thuận tiện cho quá trình tính toán và thu, nhưng ngày càng trở nên lạc hậu so với bức tranh thực tế của cuộc sống hàng ngày, thu nhập và sự phát triển kinh tế - xã hội, cũng như sự thay đổi trong chi phí sinh hoạt .

“Với cá nhân nói chung, mức thuế thu nhập cá nhân nếu đánh quá cao sẽ làm mất đi động lực làm việc. Thay vào đó, họ có xu hướng lựa chọn những công việc bên ngoài để né thuế”, Luật sư Hà nói.

Mức thuế 35% tạo bất công với người lao động.

TS. Nguyễn Ngọc Tú - nguyên Vụ trưởng Vụ Tổ chức (Cục Thuế) nhận định: “Nguyên tắc thu nhập cao thì nộp thuế cao là đúng, nhưng mức thuế suất 35% hiện nay đang tạo cảm giác bất công với những người lao động có năng lực và khát vọng vươn lên”.

TS Nguyễn Ngọc Tú cùng nhiều chuyên gia khác đề xuất, hạ trần thuế xuống 20 - 25%, đồng thời nâng mức giảm trừ gia cảnh để khuyến khích làm giàu minh bạch, tăng tích lũy và đầu tư, thay vì kìm hãm sức lao động như hiện nay.

Bài học từ Anh và nhiều quốc gia phát triển khác cho thấy mức thuế cao đang tạo ra một tầng lớp HENRY (viết tắt của High Earner, Not Rich Yet - thu nhập cao nhưng không thể giàu). Họ có thu nhập trên 100.000 bảng, bị đánh thuế cao và mất phúc lợi. Hậu quả là nhiều người cố tình giảm thu nhập hoặc giảm giờ làm để tránh vượt ngưỡng. Số liệu năm 2022 cho thấy hơn 10.000 người dừng ở mức thu nhập 99.000 - 99.999 bảng.

Trước đó, PGS.TS Phạm Thế Anh - Đại học Kinh tế Quốc dân nhìn nhận mức thuế suất cao nhất tới 35% sẽ không khuyến khích những người giỏi, trình độ cao làm việc hay doanh nghiệp thuê tuyển những người như vậy vì chi phí quá đắt đỏ.

Ông Thế Anh cho rằng, mức 30 - 35% chỉ nên áp dụng ở các quốc gia có chính sách phúc lợi xã hội phát triển, nơi các dịch vụ y tế, giáo dục và an sinh xã hội được cung cấp đầy đủ, chất lượng. Vì thế, đề xuất áp dụng mức thuế cao nhất là 20%, thay vì 35% như hiện nay.

Số liệu từ Bộ Tài chính cho thấy, giai đoạn 2020 – 2023, trung bình mỗi năm có hơn 62.000 cá nhân chịu mức thuế suất 35%, chiếm chưa đến 2% tổng số người nộp thuế từ tiền lương, tiền công. Tuy vậy, nhóm này lại đóng góp hơn một nửa tổng thu từ thuế TNCN. Nghĩa là gánh nặng dồn vào một nhóm nhỏ, còn động lực của họ thì đang dần cạn kiệt.

Áp lực thuế cũng khiến nhiều lao động chọn “né”, hợp thức hóa thu nhập qua các khoản chi ngoài lương, nhận thù lao dưới dạng khác, hay thậm chí chuyển sang làm việc tự do, nơi họ không bị kiểm soát thuế gắt gao như trong khu vực chính quy.

Lãnh đạo Bộ Tài chính cũng thừa nhận, Luật Thuế thu nhập cá nhân ban hành từ năm 2007, áp dụng từ năm 2009, đến nay đã hơn 15 năm. Vì vậy, việc sửa đổi là cần thiết để bắt kịp kịp biến động thực tế nên Bộ đang tính toán lộ trình điều chỉnh phù hợp, có thể kéo dài trong 5 năm tới.

Luật sư Nguyễn Văn Được - Trưởng ban chính sách Hội Tư vấn và Đại lý thuế TP. HCM xuất hạ trần xuống 30%, thậm chí thấp hơn.

“Giảm thuế không đồng nghĩa giảm ngân sách. Khi sản xuất, tiêu dùng, đầu tư và nhân tài đều phát triển, nguồn thu sẽ bền vững hơn. Thậm chí, Việt Nam có thể thu hút cả dòng thuế thu nhập của người lao động quốc tế và hạn chế chảy thu nhập của người Việt ra nước ngoài”, ông Được nhấn mạnh.

Cân nhắc điều chỉnh giảm trừ gia cảnh sau 3 - 4 năm

Luật sư Nguyễn Thanh Hà cho rằng, trong bối cảnh hiện tại, việc nâng mức chịu thuế thu nhập cá nhân lên 18 triệu đồng và mức giảm trừ gia cảnh lên mức 6,5 - 7,5 triệu đồng là phù hợp.

TS. Nguyễn Đức Độ - Phó Viện trưởng Viện Kinh tế Tài chính, Học viện Tài chính, đánh giá việc nâng mức giảm trừ gia cảnh vào thời điểm hiện nay là hợp lý bởi mức giảm trừ gia cảnh đã được duy trì trong một thời gian khá dài, cần được điều chỉnh để người dân có thêm thu nhập khả dụng, nâng cao mức sống.

Cân nhắc phương án điều chỉnh mức giảm trừ gia cảnh sau mỗi 3 - 4 năm.

Bên cạnh đó, Chính phủ đặt mục tiêu tăng trưởng năm 2025 ở mức 8%, nhưng hiện nay, tỷ lệ đầu tư còn chưa cao, xuất khẩu thời gian tới gặp nhiều thách thức do thuế quan và kinh tế thế giới tăng trưởng chậm lại. Do đó, việc điều chỉnh mức giảm trừ gia cảnh sẽ giúp kích cầu trong ngắn hạn, từ đó góp phần đạt được mục tiêu đề ra.

Nhìn nhận một cách thận trọng, ông Độ nhận định, dù mức giảm trừ gia cảnh càng cao sẽ càng có lợi cho người dân, đồng thời cũng sẽ kéo theo mức độ kích cầu lớn nhưng điều này cũng có thể khiến Bộ Tài chính gặp nhiều áp lực hơn trong việc cân đối ngân sách và trả nợ công sau này.

Nghị quyết về điều chỉnh mức giảm trừ gia cảnh của thuế thu nhập cá nhân dự kiến sẽ được thông qua tại phiên họp thứ 50 của Uỷ ban Thường vụ Quốc hội, diễn ra vào tháng 10 năm nay. Mức giảm trừ gia cảnh mới sẽ được thực hiện kể từ khi nghị quyết có hiệu lực thi hành và áp dụng từ kỳ tính thuế năm 2026.

Trước đó, đã có một số ý kiến cho rằng việc điều chỉnh mức giảm trừ gia cảnh và biểu thuế thu nhập cá nhân được thực hiện quá chậm trễ, không phản ánh đúng biến động thu nhập và chi tiêu thực tế của người dân. Do đó, cần điều chỉnh mức giảm trừ gia cảnh hàng năm.

“Theo quy định hiện hành, mức giảm trừ gia cảnh được điều chỉnh khi CPI tăng 20%. Trong những năm qua, lạm phát khá thấp, dẫn đến việc điều chỉnh mức giảm trừ gia cảnh diễn ra chậm. Trong khi đó, thu nhập của người dân vẫn tăng, dẫn đến một số người bị nhảy bậc thuế, đồng thời cũng ảnh hưởng đến tiêu dùng”, TS. Nguyễn Đức Độ nêu quan điểm.

Theo ông, việc điều chỉnh mức giảm trừ gia cảnh thường xuyên hơn sẽ khắc phục được vấn đề trên. Tuy nhiên, điều này cũng có thể gây ảnh hưởng đến tính ổn định của hệ thống thuế. Do đó, chuyên gia đề xuất cân nhắc phương án điều chỉnh mức giảm trừ gia cảnh sau mỗi 3 - 4 năm.