Giảm lãi suất: Đừng chỉ là "sóng" ảo

Giảm lãi suất vẫn khó tiếp cận vốn

Ngay trước và sau khi Ngân hàng nhà nước ban hành Chỉ thị 01 và công văn 674 liên quan đến kế hoạch tín dụng năm 2012, một số ngân hàng lớn đã bắt đầu "sóng" giảm lãi suất.

Không tính đến tiền lệ BIDV (ngân hàng này đã 5 lần giảm lãi suất cho vay từ tháng 9/2011 đến nay), đã có thêm Vietcombank (VCB), Vietinbank (CTG) tham gia vào "chiến dịch" này. Nhưng nếu VCB và CTG luôn được xem là hai ngân hàng có tiềm lực và cũng là chủ nợ của nhiều ngân hàng thương mại nhỏ, thì việc một ngân hàng khác là Agribank và một ngân hàng cổ phần đầu tiên là VIB, cùng tự nguyện trở thành những người "tạo sóng", đã cho thấy việc giảm lãi suất cho vay đang có nhiều dấu hiệu trở nên một xu hướng, thay cho những hành động đơn lẻ như trước đây.

Hiện tượng trên đang diễn ra, không ồn ào nhưng có vẻ khá chắc chắn. Nhưng khác rất nhiều với thời điểm tháng 9/2011, và lần này đã chưa hề xuất hiện hoạt động "PR" của NHNN. Cũng chưa có bất kỳ một tín hiệu nào từ phía NHNN về khả năng sẽ kéo giảm lãi suất trong thời gian tới.

Hiện tượng một số ngân hàng lớn giảm lãi suất cho vay lại đang xảy ra cùng với thời điểm mà tình hình thanh khoản của nhiều ngân hàng nhỏ tiếp tục căng thẳng. Phó chủ tịch Ủy ban Giám sát tài chính quốc gia Lê Xuân Nghĩa đã bình luận trong một cuộc hội thảo "Chưa bao giờ trong lịch sử ngân hàng lại đang xảy ra một cuộc khủng hoảng niềm tin như hiện nay, khi các ngân hàng lớn không tin và không dám cho các ngân hàng nhỏ vay".

Nếu quả đúng như thực trạng này, việc những ngân hàng lớn tự nguyện giảm lãi suất cho vay lại dường như mâu thuẫn với "quan hệ nội bộ" và mục tiêu lợi nhuận của họ.

Bởi trong 6 tháng qua, có thể nói một trong những nguồn lợi nhuận khả dĩ nhất đối với các ngân hàng lớn được tạo ra từ thị trường liên ngân hàng. Vào tháng 10/2011, trong một "cơn điên" trên thị trường này, lãi suất liên ngân hàng đã bị đẩy vọt lên tới trên 20%, thậm chí có một số trường hợp lên tới gần 30%. Khi đó, các ngân hàng nhỏ, do phải đáp ứng điều kiện "tái cấu trúc" của NHNN, đã phải cắm cổ đi vay mượn ngân hàng lớn với mức lãi suất cắt cổ.

Giờ đây, nhiều ngân hàng nhỏ vẫn cần đến sự cứu giúp của các ngân hàng lớn. Nếu dựa vào "lợi thế so sánh" này, các ngân hàng lớn hoàn toàn có thể gây sức ép, bắt các ngân hàng nhỏ chiều theo điều kiện lãi suất cho vay rất cao của mình. Mà như vậy, ngân hàng lớn gần như không cần quan tâm đến kênh cho doanh nghiệp sản xuất vay.

Cũng bởi, thực tế trong 6 tháng qua đã cho thấy tỷ lệ doanh nghiệp các ngành sản xuất, công nghiệp, xuất khẩu và nông nghiệp tiếp cận được mức lãi suất ưu đãi 15-17% tại một số ngân hàng lớn là hết sức khiêm tốn.

Cho vay không dễ

Trong bối cảnh từ sau tết đến nay, phản ánh tình hình thực tế vay mượn của các doanh nghiệp vẫn chưa có thấy một sự khả quan nào. Điều đó cũng có nghĩa là cái được gọi là xu hướng giảm lãi suất vừa qua, dù có mang lại đôi chút hy vọng cho doanh nghiệp, nhưng về thực chất vẫn chưa hề thực giảm. Vì sao vậy? Các ngân hàng vẫn tiếp tục làm khó doanh nghiệp bằng hệ thống thủ tục hành chính vay mượn phức tạp?

Theo TS. Lê Xuân Nghĩa, lượng vốn dôi dư của hệ thống các ngân hàng lớn cũng chỉ vượt trên khả năng thanh khoản của họ đôi chút. Thực tế này cũng gián tiếp xác nhận rằng dù có "sóng" giảm lãi suất nhưng có thể còn khá lâu nữa các doanh nghiệp mới chạm được két sắt của ngân hàng.

Từ tháng 11/2011 đến nay, Thủ tướng đã 4 lần yêu cầu NHNN "giảm ngay lãi suất", nhưng cũng cho đến nay cái công việc được hứa hẹn quá nhiều này vẫn lại được... tiếp tục hứa hẹn.

Trong vài tháng tới, có thể sẽ xuất hiện cả những ngân hàng vừa và nhỏ tham gia vào "sóng" giảm lãi suất. Lẽ dĩ nhiên, người ta có thể suy diễn đơn giản là việc ngân hàng lớn giảm lãi suất đã gây sức ép đáng kể cho các ngân hàng nhỏ, khiến cho các ngân hàng này, dù thanh khoản vẫn còn eo hẹp, vẫn phải làm một cái gì đó mang tính tượng trưng.

Bài toán đang trở nên khó khăn với Chính phủ và hình như quá khó cho NHNN. Tất nhiên không thể bất chấp mọi kêu cứu của các doanh nghiệp nhưng việc giảm lãi suất nếu có xảy ra thì nỗi lo cho ai vay và tìm nguồn để cho vay đều là câu hỏi khó trong điều kiện hiện nay.