Có gì độc lạ trong mô hình kinh doanh có khả năng sinh lời tốt nhất Việt Nam của ngân hàng HDBank?

Trong 5 năm qua, tốc độ tăng trưởng kép tổng tài sản của HDB là 20% và lợi nhuận là 52,3%, trở thành 1 trong những ngân hàng có mức sinh lợi tốt nhất Việt Nam.

Mô hình ngân hàng bán lẻ tập trung vào vùng nông thôn và lĩnh vực nông nghiệp

Được thành lập từ năm 1989, HDBank là một trong những ngân hàng tư nhân lớn nhất Việt Nam với giá trị vốn hóa là 57.000 tỷ đồng (2,5 tỷ USD). Tổng tài sản của HDB đã tăng trưởng mạnh mẽ với tốc độ tăng trưởng kép là 22% trong 10 năm qua, đạt 375.000 tỷ đồng vào cuối năm tài chính 2021, nằm trong top 10 ngân hàng thương mại lớn nhất tính theo giá trị tài sản.

HDB nắm giữ 2% thị phần tín dụng trong nước và 2,2% thị phần tiền gửi tính đến cuối năm 2021.

Về khả năng sinh lời, HDB đã tăng trưởng nhanh chóng và thuộc top 5 các ngân hàng có tỷ lệ sinh lời tốt nhất 2021 (ROA 1,9% và ROE 23,3%).

VnDirect đánh giá, HDB là một ngân hàng bán lẻ điển hình tại Việt Nam với mô hình kinh doanh tập trung đặc biệt vào bán lẻ & các doanh nghiệp vừa và nhỏ (SME) và tài chính tiêu dùng. Trên khắp cả nước, HDB sở hữu 329 chi nhánh và phòng giao dịch, 22.306 điểm giao dịch tài chính tiêu dùng và có đội ngũ nhân viên hơn 15.000 người. Khách hàng bán lẻ và doanh nghiệp vừa và nhỏ (SME) lần lượt chiếm 43,0% và 47,4% tổng dư nợ cho vay của HDB.

Do lĩnh vực ngân hàng bán lẻ đang còn nhiều dư địa để tăng trưởng, vì vậy hầu hết các ngân hàng ở Việt Nam đều đang cố gắng đẩy mạnh phát triển thêm về lĩnh vực này. HDB đã tích cực mở rộng mô hình ngân hàng bán lẻ đến các khu vực này. Cho đến nay, HDB vẫn duy trì tỷ trọng hơn 50% danh mục cho vay đối với khách hàng nông thôn, trong đó Tây Nguyên (36% danh mục cho vay), Đông Nam Bộ (35%) và đồng bằng sông Mê Kông (23%) là các thị trường trọng điểm.

Xét theo cơ cấu cho vay theo lĩnh vực, cho vay nông nghiệp chiếm 27% tổng dư nợ cho vay bán lẻ vào cuối năm 2021, các khoản vay này được sử dụng để hỗ trợ đầu tư nông nghiệp vào các phương pháp trồng trọt và chăn nuôi. Điều này phù hợp với chính sách của Chính phủ nhằm khuyến khích tăng tín dụng vào lĩnh vực nông nghiệp, lĩnh vực chiếm hơn 70% dân số cả nước. Từ năm 2018, HDB bắt đầu tài trợ cho nhiều dự án xanh với chính sách tín dụng xanh trong lĩnh vực nông nghiệp công nghệ cao và sản xuất môi trường. HDB cũng cung cấp các sản phẩm khác.

Vị thế vững chắc trên thị trường tài chính tiêu dùng Việt Nam

Năm 2013, HDB đã mua lại 100% vốn cổ phần của Công ty TNHH MTV Tài chính Việt Societe Generale (SGVF) thuộc Tập đoàn Société Générale (Cộng hòa Pháp) - một trong ba công ty tài chính tiêu dùng lớn nhất Việt Nam. Năm 2015, HDFinance đổi tên thành HD Saison sau khi bán 49% cổ phần cho Credit Saison (Nhật Bản) và 1% cho Công ty Cổ phần Chứng khoán Thành phố Hồ Chí Minh.

Vào cuối năm 2021, HD Saison chiếm khoảng 4% tổng tài sản và 6% tổng dư nợ cho vay của HDB. Hiện tại, HD Saison thuộc top 3 công ty tài chính tiêu dùng lớn nhất với 10% thị phần cho vay. Danh mục cho vay của công ty có sự đa dạng hóa các sản phẩm như xe máy (25%), đồ gia dụng (24%) và cho vay tiền mặt (51%).

Theo VnDirect, mục tiêu khách hàng của HD Saison là khách hàng có thu nhập thấp (phân khúc đại chúng). Đây là phân khúc có nhu cầu vay vốn cao nhưng rủi ro cho vay của những khách hàng này cao hơn so với khách hàng thông thường.

Với lĩnh vực tài chính tiêu dùng, chiến lược của HD Saison là phân phối rủi ro giữa các khách hàng, tập trung vào tăng trưởng khoản vay bằng cách tiếp nhận nhiều khách hàng mới hơn là mở rộng quy mô cho vay cho các khách hàng hiện tại.

HD Saison giảm thiểu rủi ro bằng cách duy trì số lượng lớn khách hàng và điều chỉnh quy mô cho vay trung bình cho từng nhóm khách hàng, tức là các khoản vay có giá trị dưới 30 triệu đồng, giúp công ty kiểm soát rủi ro tín dụng cho từng khách hàng và giảm thiểu rủi ro tập trung của danh mục cho vay.

Về cho vay tiền mặt (39% tổng dư nợ), HD Saison chỉ cho khách hàng hiện hữu vay tiền mặt với lịch sử thanh toán tốt nhằm đa dạng hóa danh mục cho vay và giảm thiểu rủi ro. Điều này phù hợp với định hướng của NHNN đối với thị trường tài chính tiêu dùng tại Việt Nam.

Năm 2019, NHNN đã ban hành Thông tư 18: Nghiêm ngặt hơn đối với các khoản vay tiền mặt. Việc giải ngân các khoản vay tiền mặt mới chỉ dành cho những khách hàng có lịch sử tín dụng tốt. Nếu khách hàng chưa có bất kỳ khoản vay nào trước đó như vay trả góp, họ sẽ không nhận được khoản vay tiền mặt.

Xây dựng một hệ sinh thái phục vụ cho việc bán chéo sản phẩm

Khi tiếp cận khu vực nông thôn - khu vực đông dân ở Việt Nam và phân khúc tài chính tiêu dùng, HDB đã xây dựng được một tệp khách hàng lớn. Ngoài ra, HDB đã thiết lập được mối quan hệ chặt chẽ với các tập đoàn lớn tại Việt Nam như VietJet, Petrolimex, Vinamilk, Saigon Coop… để hình thành hệ sinh thái với dữ liệu khách hàng lớn bao gồm nhiều lĩnh vực khác nhau như tài chính - tiêu dùng - bán lẻ - hàng không - năng lượng. Điều này giúp ngân hàng có một nền tảng vững chắc để có thể đưa các sản phẩm và dịch vụ đa dạng của mình tiếp cận được các khách hàng trên khắp cả nước.

HDB đã tận dụng tối đa lợi thế từ những mối quan hệ thân thiết và lượng khách hàng lớn này để thực hiện việc bán chéo và phân phối các sản phẩm bán lẻ như bảo hiểm (nhân thọ và phi nhân thọ), trái phiếu, bất động sản, xe cộ... Chẳng hạn, HDB đã hợp tác với VJC cho ra mắt ứng dụng VietJet SkyClub phục vụ khách hàng nhằm gia tăng tiện ích đặt vé máy bay và chạy chương trình hoàn tiền dành riêng cho chủ thẻ tín dụng quốc tế đồng thương hiệu HDB – VietJet.

Cấu trúc cho vay với khẩu vị rủi ro cao mang lại biên lãi thuần tốt hơn

Mặc dù HDB không có lợi thế chi phí vốn thấp so với các công ty cùng ngành do tỷ lệ CASA thấp (13,6% vào cuối năm 2021), VnDirect đánh giá, ngân hàng vẫn tạo ra biên lãi thuần tốt và nằm trong top 5 trong lĩnh vực này vì lợi suất tài sản sinh lãi (IEA) của HDB là một trong những mức cao nhất trong số các ngân hàng.

Cụ thể, HDB có tỷ lệ cho vay khách hàng cá nhân và doanh nghiệp vừa và nhỏ (chiếm 90% tổng dư nợ cho vay) và lãi suất cho vay của phân khúc này thường cao hơn 2.200 tỷ đồng so với cho vay các doanh nghiệp lớn. Hơn nữa, lĩnh vực tài chính tiêu dùng, chiếm 6% tổng danh mục cho vay của ngân hàng, thường mang lại cho các ngân hàng lợi suất cao hơn đáng kể so với mô hình ngân hàng truyền thống (35-40% đối với lãi suất cho vay tài chính tiêu dùng).

VnDirect kỳ vọng tăng trưởng tín dụng của HDB là 22% trong năm 2022, cao hơn so với các năm trước (tăng trưởng kép hàng năm giai đoạn 2019-21 là 18%) nhờ hệ số CAR cao là 14,4% và tăng trưởng cho vay bán lẻ mạnh mẽ. Hệ số CAR của HDB đã tăng lên 14,4% vào cuối năm tài chính 2021 (hệ số cấp 1 là 10,1%) do…

Vốn cấp 1 tăng mạnh 25,4% (tăng trưởng kép giai đoạn 2019-2021 là 22%) do (i) LN ròng 2021 tăng mạnh 42% svck (tăng trưởng kép hàng giai đoạn 2019-21 là 30%); (ii) phát hành thêm 399 triệu cổ phiếu trong năm 2021, tăng vốn điều lệ lên 20.000 tỷ đồng vào cuối 2021

Chúng tôi dự phóng tăng trưởng cho vay bán lẻ của HDB đạt 23%/20,5% trong năm 2022-23. Mặt khác, chúng tôi dự báo HD Saison chỉ tăng trưởng 10% (phục hồi từ nền thấp trong năm 2021 là -8%) cho năm 2022 và khoảng 5% cho năm 2023.

Do đó, chúng tôi kỳ vọng lợi nhuận ròng của HDB sẽ tăng 24/22% so với cùng kỳ trong năm tài chính 2022-23, được củng cố bởi: (i) tăng trưởng tín dụng mạnh mẽ, được hỗ trợ bởi hệ số CAR cao 14,4%; (ii) thu nhập từ phí tăng mạnh từ hoạt động banca; và (iii) tỷ lệ chi phí tín dụng giảm dần nhờ kiểm soát chất lượng tài sản tốt hơn. Tỷ suất sinh lời duy trì ở mức cao với ROA là 2% và ROE 23%.