Hợp đồng BOT (xây dựng - kinh doanh - chuyển giao), hợp đồng BT (xây dựng - chuyển giao) đóng vai trò quan trọng trong phát triển cơ sở hạ tầng, là kênh huy động vốn hiệu quả từ các nhà đầu tư trong và ngoài nước.
Tuy nhiên, hình thức đầu tư BT cũng rất dễ bị bóp méo, biến tướng do thiếu công khai, minh bạch vì lợi ích nhóm do khoản lợi sinh lời vô cùng lớn từ cơ hội sở hữu những mảnh đất đắc địa.
Mua - bán không theo cơ chế thị trường
Theo nhiều chuyên gia, vấn đề đặt ra của cơ chế đổi đất lấy hạ tầng là giá trị đánh đổi như thế nào.
Cụ thể, giá trị con đường hay công trình hạ tầng nói chung được xây dựng do định giá, quyết toán, kiểm toán, hay chỉ lấy theo giá trị khái toán trong dự án? Đất đai 2 bên đường đổi lấy được tính theo giá đất nông nghiệp hay đất ở? Đất để thực dự án xây dựng nhà ở, khu đô thị được tính giá ra sao? Tuy nhiên, trong thực tế tất cả phần giá trị của hạ tầng và giá trị đất đai đem “đổi chác” hoàn toàn mù mờ, chưa có quy định để đảm bảo minh bạch, nhất quán trong thực thi.
Dự án BT, về nguyên tắc đất đai trả cho nhà đầu tư chỉ được thực hiện sau khi công trình hạ tầng đã được hoàn thành, nghiệm thu về chất lượng, quyết toán tài chính và kiểm toán độc lập. Nhưng Nghị định 15 lại cho phép thực hiện ngay trong lúc đang triển khai xây dựng công trình hạ tầng, tùy thuộc vào thỏa thuận giữa cơ quan nhà nước có thẩm quyền và nhà đầu tư dự án BT. Quy định như vậy chứa đựng nguy cơ tham nhũng và khả năng thất thoát tài sản đất đai rất lớn. TS. Phạm Quang Tú Tổ chức Oxfam |
Năm 2004, Nghị định 181/2004/NĐ-CP quy định chi tiết Luật Đất đai 2003, đã khai tử cơ chế đổi đất lấy hạ tầng bằng quy định thực hiện đấu giá đất sau khi phê duyệt quy hoạch hạ tầng để lấy tiền xây dựng hạ tầng, hoặc đấu thầu dự án có sử dụng đất. Đến năm 2007, một số dự án BT được đề xuất và chấp thuận nhưng chỉ là “bình mới rượu cũ”.
Các nhà quản lý và nhà đầu tư vi phạm Nghị định 181 nhưng dự án vẫn được thực hiện và không ai bị quy vi phạm pháp luật. Vừa qua, Thanh tra Chính phủ đã tiến hành thanh tra 15 dự án BT trên địa bàn Hà Nội có tới 14 dự án chỉ định thầu, nhiều nhà đầu tư yếu kém và cả 15 dự án này đều có sai phạm ở mức độ khác nhau.
TS. Hồ Đức Phớc, Tổng Kiểm toán Nhà nước, cho rằng bất cập của BT là do công tác lựa chọn nhà đầu tư không cạnh tranh, hầu hết chỉ định thầu. Hệ quả đã không phát huy tốt nhất nguồn lực xã hội.
Nhiều nhà đầu tư tại thời điểm được thẩm định, đánh giá và lựa chọn để thực hiện dự án có năng lực tài chính hạn chế và thiếu kinh nghiệm quản lý, đã không đảm bảo tiến độ, kéo dài thời gian thực hiện, phải gia hạn hợp đồng, làm phát sinh chi phí đầu tư và không hoàn thành đúng tiến độ để đảm bảo phục vụ các mục tiêu cấp bách, kịp thời như chủ trương đề ra ban đầu.
Theo PGS.TS Nguyễn Đình Hòa, Phó Giám đốc Trường Đào tạo và Bồi dưỡng nghiệp vụ kiểm toán (Kiểm toán Nhà nước), BT là giao dịch đầu tư - thương mại điển hình phi thị trường và lợi ích nhóm. Dự án BT về bản chất là một giao dịch mua sắm công, với điều kiện thanh toán chậm hay thanh toán sau.
Dù là hoạt động mua - bán nhưng không theo cơ chế thị trường, bởi bên mua là Nhà nước không có sản phẩm cùng loại để có điều kiện lựa chọn, và bên bán không có ai để phải cạnh tranh trực tiếp trong chào giá cạnh tranh do chỉ định thầu. Việc thiếu công khai đã hạn chế số lượng các nhà đầu tư tiềm năng có thể tham gia vào các dự án, giảm tính minh bạch và cạnh tranh công bằng.
Hình thức đầu tư BT rất dễ bị bóp méo, biến tướng do thiếu công khai.
Hạn chế tối đa chỉ định thầu
Theo GS.TSKH Đặng Hùng Võ, để khắc phục và hạn chế tiêu cực trong thực hiện dự án BT, khung pháp luật điều chỉnh đối với các dự án này cần bổ sung các quy định: chỉ áp dụng đối với các địa phương chậm phát triển, phải nhận trợ giúp từ ngân sách; cần có quy định chi tiết về phân tích chi phí - lợi ích giữa cơ chế BT và cơ chế Nhà nước đấu giá tài sản công để lấy tiền xây dựng hạ tầng làm cơ sở cho quyết định thực hiện dự án BT; không cho phép giao đất để trả cho nhà đầu tư hạ tầng trước khi nghiệm thu, hoàn thành đánh giá chất lượng và định giá giá trị…
Bên cạnh đó, cần có quy định cụ thể về yêu cầu công khai, minh bạch toàn bộ thông tin về dự án BT, tạo cơ chế để người dân địa phương tham gia giám sát cũng như trách nhiệm giải trình của các cơ quan nhà nước có liên quan khi nhận được ý kiến giám sát của dân.
PGS.TS Đặng Văn Thanh, Chủ tịch Hội Kế toán và Kiểm toán Việt Nam, nhấn mạnh: “Để công khai và minh bạch, khi triển khai các dự án BT cần thực hiện phương thức đấu thầu dự án, kết hợp đấu giá các lô đất vừa đủ để thực hiện dự án. Cần hạn chế tối đa việc chỉ định nhà thầu, chỉ định nhà đầu tư để tạo lập môi trường đầu tư kinh doanh minh bạch, bình đẳng, cạnh tranh lành mạnh”.
Còn PGS.TS Lê Huy Trọng, Kiểm toán trưởng Kiểm toán Nhà nước chuyên ngành V, đề nghị cần xây dựng quy trình kiểm toán đối tác công tư nói chung và hợp đồng BT; đề xuất kiểm toán các dự án BT ngay từ khâu lập chủ trương đầu tư, cho đến công bố danh mục dự án, lựa chọn nhà đầu tư, ký kết hợp đồng, thực hiện hợp đồng và hoàn thành quyết toán và kết thúc việc thanh toán bao gồm toàn bộ phương án tài chính từ ngân sách hay trái phiếu chính phủ và thông qua trao đổi quyền sử dụng đất…
Chủ đề: Các dự án BT, BOT
Ngọc Quang (SGĐT)
VIP
Bán nhà hẻm Quận 10 Cao Thắng ngang 9m dài 6m 1 trệt 2 lầu hoàn công đủ.
5 tỷ 600 triệu- 54m2
Quận 10, TP. Hồ Chí Minh
Hôm nay
0963141***
VIP
Bán shophouse Novaword Phan Thiết Mặt Tiền Biển Đẹp dãy Florida 1
7 tỷ 600 triệu- 120m2
Phan Thiết, Bình Thuận
Hôm nay
0917496***
VIP
Top 1 Bất động sản Đà Nẵng đầu tư 2024 - Sun Ponte Residence - Căn hộ sông Hàn
Thương lượng- 0m2
Sơn Trà, TP. Đà Nẵng
Hôm nay
0922156***
VIP
Ngân Hàng thanh lý 10 lô đất ngay trung tâm thành phố Đồng Xoài giá 850 triệu/lô
850 triệu- 174m2
Đồng Xoài, Bình Phước
Hôm nay
0966755***
VIP
Căn Hộ Cao Cấp 69,7m2 gồm 2PN+2WC cách quận 1 chỉ 14km giá cực sốc chỉ 2,9 tỷ
2 tỷ 900 triệu- 69.7m2
Quận Thủ Đức, TP. Hồ Chí Minh
Hôm nay
0966755***
VIP
Cần bán gấp nhà phường 12, Quận 8 giảm hơn 2 tỷ, giá chào mới nhỉnh 20 tỷ.
20 tỷ 300 triệu- 179m2
Quận 8, TP. Hồ Chí Minh
Hôm nay
0988383***
VIP
CHỈ TỪ 1,2 TỶ - SỞ HỮU NGAY CĂN HỘ FULL NỘI THẤT 5 SAO LIBERA NHA TRANG
Thương lượng- 0m2
Nha Trang, Khánh Hòa
Hôm nay
0328138***
VIP
Bắc Hà Thanh - Mở bán quỹ đất nền liền kề, shophouse - Chính sách tốt nhất TT
Thương lượng- 80m2
Tuy Phước, Bình Định
Hôm nay
0964372***
-
Thái Bình dừng hợp đồng BOT dự án tuyến đường bộ gần 2.600 tỷ đồng từ thành phố đi cầu Nghìn
Mới đây, UBND tỉnh Thái Bình đã tổ chức họp với các sở, ngành và đại diện liên danh nhà đầu tư về đàm phán thỏa thuận chấm dứt thực hiện hợp đồng xây dựng - kinh doanh - chuyển giao (BOT) dự án đầu tư xây dựng tuyến đường bộ từ TP Thái Bình đi cầu Ng...
-
Phó Thủ tướng chỉ đạo rà soát các dự án BOT giao thông
Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà chỉ đạo Bộ Giao thông vận tải rà soát, đánh giá toàn diện các dự án BOT giao thông bao gồm cả dự án Bộ Giao thông vận tải quản lý và các dự án do các địa phương quản lý....
-
Cận cảnh khu đất vừa được Hà Nội cho phép xây dựng công trình nhà ở thấp tầng tại Khu đô thị Thanh Hà – Cienco 5
Ngày 31.10 vừa qua, Phó chủ tịch UBND TP Hà Nội Dương Đức Tuấn đã có chỉ đạo về việc xử lý vi phạm tồn tại của Khu đô thị Thanh Hà A, B – Cienco 5 (tại huyện Thanh Oai và quận Hà Đông).
Mọi ý kiến đóng góp cũng như thắc mắc liên quan đến thị trường bất động sản xin gửi về địa chỉ email: [email protected]; Đường dây nóng: 0942.825.711.