Thừa kế nhà ở theo di chúc

Luật sư Phạm Thị Bích Hảo, Công ty luật TNHH Đức An, Thanh Xuân, Hà Nội.

Bạn không cung cấp rõ thông tin về di chúc của cha bạn nên chúng tôi chia thành hai trường hợp như sau:

Trường hợp thứ nhất, di chúc trên có hiệu lực pháp luật thì di sản thừa kế sẽ được phân chia theo di chúc, bạn có thể căn cứ theo quy định từ điều 652 đến 661 Bộ luật dân sự 2005 và loại di chúc của cha bạn để xác định di trên có hiệu lực pháp luật hay không.

Điều 669 Bộ luật dân sự 2005 quy định về những người thừa kế không phụ thuộc vào nội dung của di chúc gồm:

“Những người sau đây vẫn được hưởng phần di sản bằng hai phần ba suất của một người thừa kế theo pháp luật, nếu di sản được chia theo pháp luật, trong trường hợp họ không được người lập di chúc cho hưởng di sản hoặc chỉ cho hưởng phần di sản ít hơn hai phần ba suất đó, trừ khi họ là những người từ chối nhận di sản theo quy định tại Điều 642 hoặc họ là những người không có quyền hưởng di sản theo quy định tại khoản 1 Điều 643 của Bộ luật này:

1. Con chưa thành niên, cha, mẹ, vợ, chồng;

2. Con đã thành niên mà không có khả năng lao động.”

Như vậy, mẹ bạn thuộc trường hợp người thừa kế không phụ thuộc vào nội dung của di chúc nên theo quy định kia nếu mẹ bạn không được hưởng thừa kế theo di chúc hoặc được cho hưởng phần di sản ít hơn hai phần ba suất thừa kế của một người thừa kế theo pháp luật thì mẹ bạn vẫn sẽ được hưởng phần di sản bằng hai phần ba suất của một người thừa kế theo pháp luật.

Ba bạn mất có để lại di chúc nên phần di sản của cha bạn sẽ được chia thừa kế theo di chúc. Để thực hiện di chúc trên thì bạn và những người được hưởng thừa kế theo di chúc và mẹ bạn- người thuộc trường hợp thừa kế theo điều 669 ở trên phải lập văn bản khai nhận thừa kế theo di chúc tại tổ chức hành nghề công chứng trong phạm vi tỉnh thành nơi có căn nhà trên. Tuy nhiên, theo thông tin bạn cung cấp thì mẹ bạn đang mắc bệnh tâm thần nên không thể tự mình thực hiện việc khai nhận di sản thừa kế này mà phải do người giám hộ của mẹ bạn thực hiện. Do đó, trước hết bạn cần phải yêu cầu Tòa án ra quyết định tuyên mẹ bạn bị mất năng lực hành vi dân sự dựa trên cơ sở kết luận của tổ chức giám định.

Khi đã có quyết định của Tòa án tuyên mẹ bạn bị mất năng lực hành vi dân sự thì bạn hoặc những người con khác của mẹ bạn sẽ là người giám hộ của mẹ bạn.

Như vậy, nếu bạn được UBND xã, phường, thị trấn nơi mẹ bạn sinh sống cử làm người giám hộ cho mẹ bạn thì bạn có quyền thay mẹ bạn thực hiện thủ tục khai nhận thừa kế trên.

Trường hợp thứ hai, nếu di chúc trên không có hiệu lực pháp luật thì di sản trên sẽ được chia thừa kế theo pháp luật.

Những người được hưởng thừa kế trong trường hợp này là những người thuộc hàng thừa kế thứ nhất, gồm mẹ bạn và các con của bố bạn. Mỗi người sẽ được hưởng suất thừa kế bằng nhau theo quy định tại điều 676 Bộ luật dân sự 2005.

“1. Những người thừa kế theo pháp luật được quy định theo thứ tự sau đây:

a) Hàng thừa kế thứ nhất gồm: vợ, chồng, cha đẻ, mẹ đẻ, cha nuôi, mẹ nuôi, con đẻ, con nuôi của người chết;

b) Hàng thừa kế thứ hai gồm: ông nội, bà nội, ông ngoại, bà ngoại, anh ruột, chị ruột, em ruột của người chết; cháu ruột của người chết mà người chết là ông nội, bà nội, ông ngoại, bà ngoại;

c) Hàng thừa kế thứ ba gồm: cụ nội, cụ ngoại của người chết; bác ruột, chú ruột, cậu ruột, cô ruột, dì ruột của người chết; cháu ruột của người chết mà người chết là bác ruột, chú ruột, cậu ruột, cô ruột, dì ruột, chắt ruột của người chết mà người chết là cụ nội, cụ ngoại.

2. Những người thừa kế cùng hàng được hưởng phần di sản bằng nhau.

3. Những người ở hàng thừa kế sau chỉ được hưởng thừa kế, nếu không còn ai ở hàng thừa kế trước do đã chết, không có quyền hưởng di sản, bị truất quyền hưởng di sản hoặc từ chối nhận di sản.”

Trong trường hợp này, bạn và những người đồng thừa kế có thể lập văn bản thỏa thuận phân chia di sản thừa kế và thực hiện công chứng tại tổ chức hành nghề công chứng trong phạm vi tỉnh thành nơi có bất động sản. Tuy nhiên, bạn nên lưu ý, mẹ bạn cũng là một trong những người được thừa kế nhưng lại đang mắc bệnh tâm thần, nên không thể tự mình ký vào bản thỏa thuận phân chia di sản trên mà phải thông qua người giám hộ.