Để trở thành đối tác thương mại mạnh mẽ của Hoa Kỳ, Việt Nam cần phát triển các công ty tầm cỡ thế giới

Phó tổng thống Mỹ Kamala Harris trong cuộc gặp với Thủ tướng Phạm Minh Chính tại Hà Nội. Ảnh: AFP

Tuy nhiên, theo ông Noah Smith, để thực thi một mối quan hệ đối tác như vậy sẽ đòi hỏi những thay đổi chính sách có tầm nhìn xa từ cả hai chính phủ. Hoa Kỳ phải mở cửa thương mại với Việt Nam, trong khi Việt Nam phải tái cân bằng và củng cố mô hình phát triển kinh tế của mình.

Theo ông Noah Smith, sự thành công của một quan hệ đối tác sẽ phụ thuộc rất nhiều vào các yếu tố kinh tế. Việt Nam gần đây đã đạt được những bước tiến lớn trong việc nâng cao mức sống của người dân, nhưng vẫn là một quốc gia nghèo, với trình độ công nghệ kém so với một Trung Quốc ngày càng tiên tiến. “Hoa Kỳ cần cấu trúc mối quan hệ kinh tế với Việt Nam xung quanh việc giúp quốc gia đó phát triển, không chỉ vì mức sống của người Việt Nam, mà để quốc gia này trở thành một đồng minh mạnh mẽ hơn”, Noah Smith nêu quan điểm.

Trên nhiều phương diện, Việt Nam đang đi theo mô hình phát triển Đông Á đã được đánh giá cao. Việt Nam đã gia nhập Tổ chức Thương mại Thế giới, ký một hiệp định thương mại với Hoa Kỳ và trở thành cường quốc xuất khẩu các sản phẩm sản xuất sử dụng nhiều lao động như quần áo và điện tử. Và Việt Nam đã giữ giá trị đồng tiền của mình để làm cho sản phẩm của mình cạnh tranh hơn ở nước ngoài.

Mô hình tiêu chuẩn này đã cho phép Việt Nam tăng gấp bốn lần mức sống của người dân và hưởng lợi từ cuộc chiến thương mại Mỹ - Trung.

Nhưng để bắt kịp Trung Quốc, Việt Nam sẽ phải thúc đẩy năng suất và tiến lên chuỗi giá trị, chuyển sang các sản phẩm công nghệ tiên tiến có giá trị cao hơn. Bằng chứng là tốc độ tăng trưởng năng suất của Việt Nam đang chậm lại, việc thực hiện bước nhảy vọt lên cấp độ phát triển tiếp theo sẽ đòi hỏi một số thay đổi, theo ông Noah Smith.

Ông ông Noah Smith cho rằng, đầu tiên, Việt Nam phải làm tốt hơn những việc mà các chính phủ thường làm để hỗ trợ tăng trưởng - giáo dục và cơ sở hạ tầng. Đất nước có nền giáo dục tiểu học và trung học tuyệt vời nhưng lại chững lại khi lên bậc cao hơn, vì vậy các trường cao đẳng cần được củng cố. Hệ thống đường xá của Việt Nam còn tương đối kém và các cảng của thường xuyên bị quá tải công suất.

Tiếp theo, theo ông Noah Smith, Việt Nam cần phát triển các công ty tầm cỡ thế giới. Hiện tại, các tập đoàn hàng đầu của Việt Nam đang hoạt động trong các lĩnh vực thượng nguồn truyền thống như dầu mỏ và điện, hoặc trong các ngành công nghiệp chính như thực phẩm và giấy; phần lớn công việc sản xuất thực tế được thực hiện bởi các công ty nước ngoài.

Việc xây dựng các công ty tốt hơn trong các lĩnh vực xuất khẩu như điện tử sẽ cho phép Việt Nam không chỉ chiếm được thị phần lớn hơn trong giá trị của chuỗi cung ứng toàn cầu (thông qua xây dựng thương hiệu và tiếp thị) mà còn hấp thụ tốt hơn công nghệ nước ngoài. Như tác giả Joe Studwell đã minh họa trong cuốn sách “Cách thức hoạt động của Châu Á”, với ví dụ về công ty ô tô Hyundai của Hàn Quốc cho thấy cách các nhà sản xuất có thể trở thành những phương tiện rất hiệu quả để học hỏi cách sản xuất và kinh doanh của nước ngoài. Việt Nam nên đặt mục tiêu tạo ra những nhà vô địch tương tự, theo ông Noah Smith.

Cuối cùng, Việt Nam nên bỏ tập trung vào việc định giá thấp tiền tệ - vì chắc chắn điều này sẽ khiến các đối tác thương mại nổi giận. Thay vào đó, ông Noah Smith cho rằng, Việt Nam, nên chuyển sang chiến lược mà Studwell gọi là “kỷ luật xuất khẩu” - tạm thời giúp các công ty bắt đầu trở thành nhà xuất khẩu, đồng thời bỏ hỗ trợ cho những công ty thất bại trên thị trường toàn cầu.

Trong khi đó, Hoa Kỳ nên cấu trúc mối quan hệ kinh tế của mình với Việt Nam để giúp thúc đẩy tất cả những chuyển đổi cần thiết này. Một bước đơn giản là tăng cường trao đổi thương mại Việt - Mỹ theo khuôn khổ của Hiệp định Đối tác xuyên Thái Bình Dương. Thỏa thuận đa phương đó dường như đã chết, nhưng một hiệp định song phương nên được thực thi.

Để giúp Việt Nam cải thiện giáo dục đại học, Hoa Kỳ nên thu hút thêm nhiều sinh viên trao đổi từ nước này. Những sinh viên này sẽ đóng góp cho nền kinh tế Mỹ và một số sẽ ở lại, trong khi những sinh viên khác sẽ trở lại Việt Nam và mang theo con đường học vấn của họ, mang bí quyết học được về phát triển đất nước. Hoa Kỳ cũng có thể cung cấp tài chính lãi suất thấp cho các dự án cơ sở hạ tầng của Việt Nam, có thể là hợp tác với Nhật Bản và Hàn Quốc.

“Những thay đổi này sẽ giúp Việt Nam chuyển đổi sang một nước công nghệ cao và giúp đất nước tránh được bẫy thu nhập trung bình. Điều đó chắc chắn sẽ làm cho Việt Nam trở thành một đối tác chiến lược có giá trị hơn. Những động thái này cũng sẽ củng cố mối quan hệ giữa xã hội Mỹ và Việt Nam, kéo hai nước xích lại gần nhau hơn. Cả hai đều được hưởng lợi rất nhiều từ kiểu tích hợp sâu sắc này. Hãy hy vọng rằng chuyến thăm của Harris chỉ là bước đầu tiên trong quá trình đó”, ông Noah Smith nêu quan điểm.