Mua bán sáp nhập ngân hàng: chuẩn bị cho những cú nhảy

Khi trả lời câu hỏi phỏng vấn của báo chí dịp đầu năm, thống đốc Nguyễn Văn Bình đã nói nếu tiến hành sáp nhập, hợp nhất hay xử lý 5 – 8 ngân hàng thì các tổ chức tín dụng (TCTD) Việt Nam giảm xuống 5 – 8 ngân hàng, nhưng con số này có thể nhiều hơn vì cũng có thể có TCTD có tình hình tài chính lành mạnh nhưng muốn có quy mô to hơn, tăng khả năng cạnh tranh thì họ tự nguyện hợp nhất với nhau, nên hệ thống TCTD có thể giảm nhiều hơn nữa.

Nhiều nụ cười đã xuất hiện trở lại trên khuôn mặt tươi tỉnh của nhiều nhà đầu tư tại các sàn giao dịch chứng khoán, khi thị trường đang khởi sắc với nhiều thông tin tích cực ở các thị trường chứng khoán khu vực và cả những hoạt động kích cầu chứng khoán của các hoạt động về tài chính, đầu tư trong nước, cuối tháng 2.2012. Ảnh: Lê Quang Nhật

Đã có tiền lệ

Trong số các NHTM cổ phần, có lẽ NHTM cổ phần Á Châu (ACB) là ngân hàng có mục tiêu chiến lược sớm và công khai nhất về M&A. Trong bản cáo bạch năm 2010, ACB khẳng định một số các động cơ chính của ACB để có thể duy trì được tốc độ tăng trưởng cao là: hoạt động hợp nhất sáp nhập (M&A) bằng việc mua lại hoặc hợp nhất với định chế tài chính khác đã có sẵn thị phần, mạng lưới, cơ sở khách hàng; thành lập các liên minh chiến lược trên cơ sở sở hữu vốn thông qua hoạt động ngân hàng đầu tư của ACB và ACBS. ACB cũng tuyên bố mục tiêu sẽ xây dựng liên minh với các đối tác chiến lược khác là các định chế tài chính – phi tài chính có hệ thống mạng lưới rộng, cơ sở hạ tầng tốt (nhất là công nghệ thông tin), cơ sở khách hàng.... Việc mua cổ phần ở các NHTM cổ phần khác đã được ACB tiến hành nhiều năm nay. Hiện ACB là cổ đông của một loạt các NHTM cổ phần như Việt Á, Đại Á, Kiên Long, Eximbank, Việt Nam Thương Tín, Gia Định.

Không tuyên bố chính thức, nhưng các NHTM nhà nước hoặc NHTM cổ phần do Nhà nước chiếm cổ phần chi phối cũng đang được giao nhiệm vụ tham gia vào các hoạt động hợp nhất, sáp nhập của các NHTM cổ phần yếu kém. BIDV được giao làm nhiệm vụ làm đối tác chiến lược toàn diện hỗ trợ (về năng lực tài chính, quản trị điều hành, quy mô mở rộng mạng lưới) đối với ba NHTM cổ phần vừa hợp nhất ngày 6.12.2011 vừa qua. Như vậy, ít nhiều các NHTM nhà nước cũng sẽ phải tham gia M&A.

Con đường nhiều gai góc

Vụ việc xoay quanh tỷ lệ sở hữu cổ phần giữa NHTMCP Xuất nhập khẩu Việt Nam (Eximbank) và những người có liên quan trong NHTMCP Sài Gòn Thương tín (Sacombank) thời gian qua theo nhiều chuyên gia là một sự kiện khá lý thú để quan sát những bước khởi đầu M&A trong lĩnh vực ngân hàng của Việt Nam. Mặc dù đến nay chưa ai dám khẳng định đây có phải là M&A hay không.

Theo bản cáo bạch của NHTMCP Sài Gòn Thương tín (Sacombank), danh sách cổ đông nắm giữ từ 5% trở lên vốn cổ phần của Sacombank tại thời điểm 30.11.2009 mới có tên hai cổ đông: 1/Australia and New Zealand Banking Group Limited (ANZ), nắm 9,93%;2/ Dragon Financial Holdings chiếm 8,66%, nhưng theo danh sách cổ đông đến 22.10.2010, Sacombank không nêu tên cụ thể các cổ đông mà chỉ thống kê: pháp nhân trong nước chiếm 10,25%, cổ đông nước ngoài chiếm 28,39%, thể nhân trong nước và nước ngoài chiếm lần lượt 60,29% và 1,07%. Vì vậy, Sacombank hiện tại chưa phải ở thế chủ động, nhưng các tuyên bố khá ồn ào, gay gắt của Eximbank cũng chưa thật thể hiện tính chuyên nghiệp. Đến nay Sacombank đã tuyên bố hoãn thời gian chốt danh sách cổ đông. Giả sử đến thời gian chốt danh sách cổ đông, Eximbank chưa đủ điều kiện đề cử người vào HĐQT của Sacombank cũng như yêu cầu triệu tập ĐHCĐ thì cũng là một hiện tượng “nói trước bước không qua”.

Thời gian tới có lẽ nhiều ngân hàng phải lường trước được thách thức của việc M&A đối với hoạt động của mình. Không nghi ngờ gì nữa, năm năm tới là thời gian M&A ngân hàng sẽ được đẩy mạnh ở Việt Nam. Lộ trình tái cơ cấu hệ thống mà ngân hàng Nhà nước đề ra là đến năm 2015, Việt Nam phải có một đến hai NHTM ngang tầm ngân hàng khu vực. Để đạt quy mô này có lẽ M&A là một trong những cách thức. Nếu biết M&A là một tất yếu thì các NHTM cũng nên có ý thức như ACB là phải xây dựng năng lực tiếp nhận đối với loại tăng trưởng này và thực hiện chiến lược hợp nhất và sáp nhập khi điều kiện cho phép.