Khủng hoảng thừa pin xe điện

Nguồn cung gấp ba lần nhu cầu

Các thống kê từ Nikkei cho thấy nguồn cung pin xe điện toàn cầu đang trên đà vượt gấp 3 lần so với nhu cầu vì nhu cầu xe điện đã hạ nhiệt. Cụ thể, dữ liệu từ S&P Global Mobility cho thấy tổng công suất hằng năm tại các cơ sở sản xuất pin xe điện dự kiến đạt 3.930 GWh, trong khi nhu cầu hiện tại chỉ khoảng 1.161 GWh. Không chỉ vậy, một số cơ sở sản xuất tại Trung Quốc, thị trường lớn nhất thế giới, vẫn chưa công bố công suất. Điều này đồng nghĩa nguồn cung thực tế thậm chí còn có thể lớn hơn.

Nguồn cung pin xe điện toàn cầu đang trên đà vượt gấp 3 lần so với nhu cầu. (Ảnh minh họa)

Các chuyên gia ước tính rằng nguồn cung vẫn duy trì ở mức ít nhất gấp ba lần cho đến năm 2026. Phải đến năm 2030 thì khoảng cách mới có thể giảm xuống còn gấp đôi.

Tình trạng thừa pin trở nên rõ rệt hơn từ năm 2024, khi doanh số xe điện bắt đầu hạ nhiệt. Khi ấy, giá pin trung bình vào khoảng 111 USD/kWh, giảm 26% so với năm 2023. Dự báo giá có thể giảm xuống khoảng 80 USD/kWh vào cuối năm 2026.

Hiện tại Trung Quốc đang thống trị mảng sản xuất pin xe điện của thế giới, chiếm khoảng 70%. Trong đó, Contemporary Amperex Technology (CATL) dẫn đầu thị trường trong nửa đầu năm nay, tiếp theo là BYD. Trong khi đó, Hàn Quốc và Nhật Bản, mặc dù từng nắm giữ phần lớn thị phần, nhưng nay LG Energy Solution và Panasonic Holdings chỉ đứng thứ 3 và thứ 6, với tỷ lệ thị phần tiếp tục suy giảm.

Các hãng pin Mỹ và Nhật Bản lao đao

Nhu cầu xe điện hạ nhiệt kéo theo khủng hoảng thừa pin xe điện khiến các quốc gia như Nhật Bản và Mỹ gặp khó khăn trong việc củng cố sản xuất nội địa.

Hiện nay, tình trạng thừa pin đang đặc biệt nghiêm trọng tại Bắc Mỹ. Nguồn cung pin năm 2025 dự kiến cao gấp 4,8 lần nhu cầu. Khoảng cách này được dự báo duy trì ở mức trên 4 lần đến năm 2028, tức là gấp đôi so với thế giới.

Dưới thời cựu tổng thống Mỹ Joe Biden, xe điện nhận được nhiều ưu đãi sản xuất tại Bắc Mỹ, do đó đầu tư vào pin xe điện cũng tăng vọt theo. Thế nhưng hiện nay, tổng thống đương nhiệm Donald Trump đang bãi bỏ các biện pháp ưu đãi, cộng thêm đà suy thoái chung của thị trường EV khiến các doanh nghiệp đang cân nhắc lại kế hoạch đầu tư.

Chẳng hạn Panasonic đã khởi động một nhà máy pin tại Mỹ hồi tháng 7 và dự kiến vận hành toàn diện vào cuối năm tài chính 2026. Tuy nhiên họ đang trì hoãn kế hoạch này vì lo ngại rủi ro mở rộng quá sớm, trong bối cảnh lợi nhuận từ khách hàng lớn là Tesla đang giảm sút. Còn các nhà sản xuất pin Hàn Quốc cũng đang cân nhắc lại kế hoạch đầu tư vào Mỹ vì kết quả kinh doanh đi xuống.

Đầu tư vào pin xe điện đang tăng vọt. (Ảnh minh họa)

Trong khi các nhà sản xuất Mỹ loay hoay vì pin thừa quá nhiều và các dự án đầu tư trì trệ, thì giới pin Nhật Bản lại lao đao vì thị phần phân mảnh và đối mặt với sự cạnh tranh lớn đến từ Trung Quốc.

Nhật Bản từng nắm giữ lợi thế lớn trong mảng pin xe điện với 5 cái tên lớn là Mitsubishi Electric, Fuji Electric, Toshiba, Rohm và Denso. Tuy nhiên trên thực tế các doanh nghiệp này khá phân mảnh, mỗi bên chiếm chưa đến 5% thị phần toàn cầu.

Các doanh nghiệp này từng nghĩ đến chuyện hợp tác với nhau. Chẳng hạn cuối năm 2023 Toshiba và Rohm công bố kế hoạch hợp tác sâu rộng và toàn diện. Thế nhưng gần một năm rưỡi trôi qua, dự án này vẫn chưa có nhiều tiến triển và cả hai bên đề dè dặt trong triển vọng phát triển dự án.

Không chỉ tình trạng hợp tác trì trệ, thị trường xe điện lao dốc và cuộc khủng hoảng thừa pin xe điện cũng khiến nhiều doanh nghiệp pin xe điện Nhật Bản gặp khó khăn. Năm tài chính 2025, Rohm báo lỗ 50 tỷ yên, lần đầu tiên trong 12 năm qua. Hoặc Renesas Electronics cũng tuyên bố rút khỏi thị trường chip SiC (một loại chip xe điện) và ghi nhận khoản lỗ ròng lên đến 175,3 tỷ yên.

Trung Quốc tăng tốc

Trong khi các nhà sản xuất Mỹ và Nhật Bản đối mặt với nhiều thách thức trong khủng hoảng thừa pin xe điện, thì các doanh nghiệp Trung Quốc vẫn tiếp tục mở rộng đầu tư nhờ nhu cầu nội địa duy trì ổn định và sự phụ thuộc ngày càng tăng của các hãng xe Châu Âu vào pin Trung Quốc. Nếu CATL đang mở rộng đầu tư tại Châu Âu, thì BYD cũng tích cực tăng cường sản xuất pin giá rẻ.

Những xu hướng này có thể làm nới rộng khoảng cách về năng lực sản xuất và công nghệ giữa các nhà sản xuất pin Trung Quốc với phần còn lại. Không chỉ vậy, nhờ nhu cầu khổng lồ từ thị trường xe điện nội địa, họ có thể dễ dàng sản xuất hàng loạt và đưa ra mức giá cạnh tranh hơn rất nhiều. Khi ấy, các hãng xe lại phải phụ thuộc vào pin Trung Quốc nếu muốn đẩy mạnh phát triển EV.

Việc các hãng sản xuất pin của Mỹ và Nhật Bản cắt giảm đầu tư có thể gây hiệu ứng dây chuyền trong chuỗi cung ứng. Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA) cảnh báo rằng nếu đầu tư vào khai thác lithium và nickel (hai khoáng sản để sản xuất pin) thì tình trạng thiếu hụt hai loại tài nguyên này có thể xảy ra vào năm 2030.

Trong khi các nước phương Tây và Nhật Bản loay hoay với bài toán đầu tư từ khủng hoảng thừa pin, thì các doanh nghiệp Trung Quốc lại tiếp tục đà phát triển, cải tiến và chiếm lĩnh thị trường. Nếu không có những thay đổi sâu rộng, ngành xe điện toàn cầu sẽ ngày càng phụ thuộc vào Trung Quốc.