Sự thật việc đánh thuế 46% của Hoa Kỳ vào hàng hóa nhập khẩu từ Việt Nam

Trong bảng thuế được công bố, Việt Nam nổi bật với mức thuế 46% - mức cao thứ ba thế giới (sau Lào, Campuchia). Trump giải thích rằng mức thuế này là phản ứng đối ứng với việc Việt Nam áp thuế 90% lên hàng hóa Mỹ. Tuy nhiên, con số này đã gây ra nhiều tranh cãi và hoang mang, đặc biệt khi so sánh với thực tế thuế quan giữa hai nước.

Tổng thống Mỹ cầm tấm bảng ghi mức thuế nhập khẩu đối ứng áp dụng cho các nước. Ảnh: Reuters

Bài viết này sẽ phân tích chi tiết chính sách thuế của Trump, làm rõ sự thật đằng sau mức thuế 46%, và đánh giá tác động cũng như hướng đi tiềm năng cho Việt Nam trong bối cảnh mới.

Hiểu về ý nghĩa của thuế đối ứng của chính quyền Donald Trump

Chính sách thuế đối ứng (reciprocal tariffs) của Trump dựa trên nguyên tắc đơn giản: Mỹ sẽ áp thuế nhập khẩu lên hàng hóa từ các quốc gia khác tương ứng với mức thuế mà các quốc gia đó áp lên hàng hóa Mỹ. Mục tiêu là tạo ra một “sân chơi công bằng” trong thương mại quốc tế, nơi mà Trump cho rằng Mỹ đã bị thiệt hại do các rào cản thuế quan và phi thuế quan từ đối tác.

Trong tuyên bố của mình, Trump nhấn mạnh rằng Việt Nam đang áp mức thuế 90% lên hàng hóa Mỹ, dẫn đến quyết định đáp trả bằng mức thuế 46%. Con số này không chỉ gây chú ý vì độ cao mà còn vì vị trí của Việt Nam trong danh sách các quốc gia bị áp thuế nặng nhất.

Tuy nhiên, khi xem xét kỹ hơn, mức thuế 90% mà Trump đề cập dường như không phản ánh thực tế trung bình của thuế quan Việt Nam áp lên hàng hóa Mỹ. Theo các số liệu từ Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) và các báo cáo kinh tế nội địa, mức thuế bình quân gia quyền mà Việt Nam áp lên hàng hóa nhập khẩu từ Mỹ chỉ khoảng 5,1%. Điều này đặt ra câu hỏi: Liệu con số 90% có phải là mức trung bình thực tế, hay chỉ là một con số tượng trưng được chọn để biện minh cho chính sách thuế đáp trả?

Thực tế thuế quan Việt Nam áp lên hàng hóa Mỹ

Để hiểu rõ hơn, hãy xem xét một số ví dụ về mức thuế mà Việt Nam áp dụng lên các mặt hàng nhập khẩu từ Mỹ:

- Ô tô: Trước đây, ô tô nhập từ Mỹ chịu thuế suất từ 45-64%, nhưng đến năm 2025, mức thuế này đã giảm xuống khoảng 32% như một nỗ lực giảm thặng dư thương mại với Mỹ.

- Nhiên liệu (LNG, ethanol): Thuế nhập khẩu LNG từ Mỹ hiện ở mức 2%, trong khi ethanol là 5%, phản ánh chính sách ưu đãi cho năng lượng nhập khẩu.

- Máy móc và thiết bị: Các mặt hàng này thường chịu thuế từ 0-10%, với mức thấp dành cho công nghệ cao nhằm hỗ trợ sản xuất trong nước.

- Hàng tiêu dùng (quần áo, thực phẩm chế biến): Thuế suất dao động từ 5-20%, tùy thuộc vào mức độ bảo hộ ngành nội địa.

Rõ ràng, không có dấu hiệu nào cho thấy mức thuế trung bình của Việt Nam đạt 90%. Con số này có thể xuất phát từ một số mặt hàng đặc thù (như ô tô trong quá khứ) hoặc là cách diễn đạt phóng đại của Trump để nhấn mạnh sự bất bình đẳng thương mại. Thực tế, mức thuế 5,1% cho thấy Việt Nam không phải là quốc gia áp thuế quá cao so với các đối tác khác của Mỹ.

Các mặt hàng nhập khẩu của Việt Nam từ Hoa Kỳ năm 2024

Các mặt hàng chủ lực Việt Nam xuất khẩu sang Mỹ và thuế suất tiềm năng

Việt Nam hiện là một trong những quốc gia có kim ngạch xuất khẩu lớn sang Mỹ, với thặng dư thương mại lên tới 123 tỷ USD trong năm 2024. Các mặt hàng chủ lực và mức thuế tiềm năng mà Việt Nam có thể phải đối mặt dưới chính sách mới của Trump:

- Dệt may: Với kim ngạch 15-18 tỷ USD, đây là mặt hàng xuất khẩu lớn nhất của Việt Nam sang Mỹ. Hiện tại, Mỹ chưa áp thuế cao với dệt may Việt Nam (nhờ các ưu đãi trước đây), nhưng mức 46% có thể được áp dụng nếu Trump xem đây là ngành chiến lược cần bảo hộ.

- Giày dép: Đóng góp 8-10 tỷ USD, giày dép có thể chịu thuế từ 20-46%, tùy thuộc vào mức độ cạnh tranh với ngành sản xuất nội địa Mỹ.

- Điện tử và linh kiện: Kim ngạch 40-42 tỷ USD, ngành này có thể chịu thuế thấp hơn (10-20%) do Mỹ vẫn cần linh kiện giá rẻ từ Việt Nam để duy trì chuỗi cung ứng.

- Đồ gỗ: Với 10-12 tỷ USD, đồ gỗ có nguy cơ bị áp thuế cao (30-46%) vì cạnh tranh trực tiếp với ngành nội thất Mỹ.

- Thủy sản: Kim ngạch 2-3 tỷ USD, mức thuế có thể dao động từ 10-25%, tùy thuộc vào chính sách bảo hộ nông nghiệp của Mỹ.

Nếu mức thuế 46% được áp dụng đồng loạt, các ngành xuất khẩu chủ lực của Việt Nam sẽ chịu thiệt hại nặng nề. Tuy nhiên, khả năng cao đây chỉ là mức thuế tối đa hoặc mang tính biểu tượng, và thuế thực tế sẽ được điều chỉnh theo từng danh mục hàng hóa dựa trên mức thuế Việt Nam áp lên hàng Mỹ.

Mặt hàng Việt Nam xuất khẩu vào Hoa Kỳ năm 2024

Tác động và mức thuế tương ứng Việt Nam có thể gánh chịu

Dựa trên nguyên tắc thuế đối ứng, mức thuế mà Việt Nam phải chịu khi xuất khẩu sang Mỹ lẽ ra chỉ nên tương ứng với mức 5,1% trung bình mà Việt Nam áp lên hàng Mỹ hoặc cao hơn một chút để phản ánh thặng dư thương mại. Tuy nhiên, mức 46% cho thấy Trump không chỉ dựa vào con số thực tế mà còn nhắm đến việc gửi thông điệp mạnh mẽ: Việt Nam cần giảm thặng dư thương mại và mở cửa thị trường hơn cho hàng hóa Mỹ.

Tác động kinh tế của mức thuế 46% là đáng kể. Giá hàng hóa Việt Nam tại Mỹ sẽ tăng, làm giảm sức cạnh tranh so với các quốc gia khác như Ấn Độ hay Mexico. Các doanh nghiệp xuất khẩu, đặc biệt là dệt may và đồ gỗ, có thể mất thị phần, dẫn đến suy giảm việc làm và tăng trưởng kinh tế. Tuy nhiên, nếu mức thuế này chỉ áp dụng cho một số mặt hàng chiến lược thay vì toàn bộ, thiệt hại sẽ được giới hạn.

Tóm lại, mức thuế 46% mà Trump công bố đã gây ra không ít lo ngại tại Việt Nam, nhưng thực tế cho thấy đây không phải là con số phản ánh chính xác mức thuế trung bình hay toàn diện. Con số 90% mà Trump viện dẫn dường như là một cách diễn đạt phóng đại, trong khi mức thuế thực tế Việt Nam áp lên hàng Mỹ chỉ khoảng 5,1%. Điều này cho thấy mức thuế đáp trả 46% có thể là công cụ hơn là phản ánh nguyên tắc đối ứng thực sự.

Để đối phó, Việt Nam có thể chủ động đàm phán với Mỹ, giảm thuế nhập khẩu đối với một số mặt hàng chiến lược từ Mỹ như ô tô, máy móc, và nông sản.

Nhìn chung, chính sách thuế của Trump là một “canh bạc” kinh tế với mục tiêu dài hạn là tái định hình thương mại toàn cầu theo hướng có lợi cho Mỹ. Với sự linh hoạt trong đàm phán và điều chỉnh chính sách, Việt Nam hoàn toàn có thể giảm thiểu tác động và duy trì vị thế trong chuỗi cung ứng toàn cầu.