Giải pháp chống tham nhũng trong lĩnh vực đất đai

Giải pháp nào để nhận diện và giảm thiểu nguy cơ tham nhũng trong quản lý đất đai ở Việt Nam. Đó là những thông tin được nêu lên trong Hội thảo về “Quản trị tốt trong lĩnh vực đất đai” do Ngân hàng Thế giới tại Việt Nam phối hợp với Bộ Tài nguyên và Môi trường vừa tổ chức trong 2 ngày 12 và 13 tháng 5.

Kết quả do Bộ TN - MT tổng hợp tại nhiều địa phương cho thấy, giai đoạn 2003 - 2006, khiếu nại hành chính và tố cáo về đất đai chiếm khoảng 70% tổng lượng khiếu kiện của người dân.

Đến năm 2010 tỷ lệ này tăng lên tới 90%, trong đó, phần lớn là khiếu nại về giá đất để tính bồi thường, hỗ trợ, tái định cư. Nguyên nhân là do chúng ta chưa có quy định về trình tự, thủ tục xác định giá đất phù hợp với giá thị trường để đền bù giải phóng mặt bằng khi Nhà nước thu hồi đất.

Theo ông Đặng Hùng Võ, nguyên Thứ trưởng Bộ TN - MT: "Chúng ta nói giá bồi thường phải phù hợp với thị trường, nhưng nó gần như mang tính khẩu hiệu, mang tính quy định khung. Còn cụ thể làm thế nào, trình tự thủ tục nào để có giá rất khách quan theo thị trường thì pháp luật hiện chưa có bất kỳ 1 văn bản nào quy định…".

Theo các báo cáo Nghiên cứu về Cơ chế xác định giá đất cho bồi thường, giải phóng mặt bằng tại Việt Nam; Giải quyết khiếu nại về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư cho người bị thu hồi đất; Nhận diện và giảm thiểu các rủi ro dẫn đến tham nhũng trong quản lý đất đai ở Việt Nam” do Đại sứ quán Đan Mạch, Thụy Điển và Ngân hàng Thế giới thực hiện, tham nhũng trong việc cấp giấy chứng nhận quyền sử đất, trong việc giao, cho thuê đất, thu hồi đất, bồi thường, hỗ trợ và tái định cư là khá phổ biến.

Bà Victoria Kwakwa, Giám đốc Ngân hàng Thế giới tại Việt Nam: "Trong quản lý đất đai của Việt Nam, các quy định của pháp luật với việc triển khai thực hiện còn nhiều khoảng cách. Tính minh bạch, công khai thông tin chưa cao. Đây là những rủi ro có thể dẫn tới tham nhũng, nhất là trong cơ chế thu hồi, giao đất, cho thuê đất. Các nghiên cứu này là kênh thông tin hữu ích, hỗ trợ cho Việt Nam hoàn chỉnh hệ thống pháp luật về quản lý đất đai, nhằm đảm bảo quyền lợi công bằng cho người dân bị thu hồi đất, đảm bảo sự phát triển bền vững".

Hầu hết các báo cáo nhấn mạnh sự cần thiết phải sử dụng dịch vụ định giá độc lập để xác định giá trị bồi thường hợp lý, giảm thiểu nguy cơ tham nhũng, đảm bảo công bằng quyền lợi của người dân. Bởi thực tế cho thấy, người dân bị thu hồi đất hiện được áp mức bồi thường cao nhất cũng chỉ đạt gần 70%, và thấp nhất chỉ đạt gần 10% giá đất giao dịch thực tế trên thị trường.

Ông Đặng Hùng Võ, nguyên Thứ trưởng Bộ TN - MT: "Về nguyên tắc, việc quyết định giá đất nên có 1 hệ thống quản lý độc lập với hệ thống hành chính…Đấy là nguyên tắc cao nhất để chúng ta có giá khách quan theo thị trường. Giá là yếu tố hình thành trên thị trường. Nhà nước có thể điều tiết giá nhưng điều tiết bằng những quy luật của thị trường chứ không phải bằng quyết định hành chính".

Bộ Tài nguyên và Môi trường phải thừa nhận, tình trạng tham nhũng trong quản lý đất đai là vấn đề nhức nhối tại VN trong nhiều năm qua.