Khu CNC Hòa Lạc chậm hoàn thành: “Nút thắt” ở đâu?

Phối cảnh tổng thể Khu công nghệ cao Hòa Lạc.

Nan giải chuyện mặt bằng

Ông Nguyễn Văn Lạng, Thứ trưởng Bộ KHCN kiêm Trưởng ban Quản lý HHTP cho biết, sau hơn 13 năm hình thành, đến nay diện tích mặt bằng sạch mới chỉ là 598,8ha; diện tích giải phóng mặt bằng (GPMB) đã bàn giao nhưng còn chờ tái định cư là 246,2ha. Diện tích còn lại cần bồi thường GPMB là 622ha và đây chính là nỗi lo lớn nhất trong khi vốn đầu tư cơ sở hạ tầng đã có, đường giao thông từ nội thành lên đây đã hoàn thành. Từ năm 2009 đến nay, công tác GPMB hầu như giậm chân tại chỗ vì chính sách đất đai thay đổi khiến tiền đền bù GPMB tăng cao.

Ông Nguyễn Doãn Hoàn, Chủ tịch UBND huyện Thạch Thất - địa phương có 1.432/1.586ha trong ranh giới của HHTP - cho biết thực trạng đáng lo ngại là những khu vực cần GPMB có nguồn gốc đất phức tạp do lịch sử để lại trong khi chính sách đất đai thiếu nhất quán. Quy hoạch cũng thay đổi nhiều lần. Qua hơn 10 năm, hàng nghìn hộ dân bị thu hồi đất cho dự án phải di chuyển chỗ ở. Nguồn sống của họ chủ yếu là sản xuất nông nghiệp nhưng đến nay chủ đầu tư chưa xây dựng hoàn chỉnh khu tái định cư để di dân về nơi ở mới. Vấn đề giải quyết việc làm gặp nhiều khó khăn, gây bức xúc trong nhân dân. "Theo Luật Đất đai 2003, việc đền bù phải thực hiện với chủ sở hữu nhưng do tình trạng mua bán đất trái phép, có khi đã qua 4-5 lần chuyển nhượng nên việc xác định chủ sở hữu rất khó. Hiện có đến hơn 200 thửa đất rơi vào tình trạng trên. Ngoài ra, những khu vực đã bàn giao mặt bằng nhưng chủ đầu tư chưa thi công hạ tầng nên đã có tình trạng người dân tái lấn chiếm và rất khó quản lý" - ông Nguyễn Doãn Hoàn nói.

Theo ước tính, để có mặt bằng sạch theo đúng quy hoạch là 1.586ha cần có thêm khoảng 5.000-7.000 tỷ đồng để đền bù, hỗ trợ cho các tổ chức, cá nhân. "Thế nhưng trong nhiều năm qua, kinh phí này chỉ được bố trí khoảng 200 tỷ đồng/năm. Tổng kinh phí đầu tư vào HHTP trong hơn 13 năm qua mới là 2.400 tỷ đồng, trong đó hơn 1.400 tỷ đồng là cho GPMB. Mức đầu tư như vậy là quá thấp so với nhu cầu và rất khó để hình thành được khu CNC theo đúng nghĩa. Cơ sở hạ tầng kỹ thuật chung ở đây mới có khoảng 23km đường giao thông và nhà máy xử lý nước thải công suất 6.000m3/ngày đêm. Ban Quản lý đang gặp rất nhiều khó khăn trong việc cung cấp điện, nước, viễn thông, thoát nước thải… đến chân hàng rào công trình cho các nhà đầu tư" - ông Nguyễn Văn Lạng lo lắng.

Mô hình quản lý bất cập

Tuy có vị thế là khu CNC quốc gia nhưng mô hình quản lý của HHTP bộc lộ nhiều hạn chế là nhận định chung của không ít chuyên gia. Điều đó thể hiện qua quyền hạn của đơn vị này rất hạn chế.

Bộ trưởng Bộ KHCN Nguyễn Quân cho biết, Ban Quản lý HHTP thuộc Bộ nhưng những vấn đề về quy hoạch, tài chính… lại thuộc về Bộ Xây dựng, Bộ Tài chính, Bộ Kế hoạch và Đầu tư. Đến nay, mốc giới của HHTP vừa mới được Bộ Xây dựng hoàn thành. Có vấn đề tưởng đơn giản nhưng đến nay vẫn bế tắc. Đó là chuyện GPMB các đơn vị quân đội trú chân trong địa giới của HHTP. Bộ Quốc phòng đã bố trí được kinh phí di chuyển doanh trại. Hà Nội đã giới thiệu được vị trí mới cho các đơn vị này trú chân nhưng cần 3 tỷ đồng để thực hiện việc lập hồ sơ thì không biết lấy ở đâu ra vì theo quy định thì việc chi từ 300 triệu đồng trở lên phải báo cáo Bộ Tài chính và 1 tỷ đồng trở lên phải báo cáo Thủ tướng… Rõ ràng, sự bất cập này kéo theo bất cập khác khiến cho tốc độ xây dựng, triển khai HHTP đến nay vẫn là tốc độ "rùa".

Chủ tịch UBND TP Hà Nội Nguyễn Thế Thảo cho rằng nếu vẫn giữ mô hình quản lý HHTP như hiện nay sẽ rất khó khăn và cần giao cho đơn vị này quyền tự chủ nhiều hơn. Các bộ, ngành khác có trách nhiệm phối thuộc cũng phải xem đây là trách nhiệm quốc gia chứ không chỉ là chuyện của riêng Hà Nội và Bộ KHCN. Bộ KHCN và UBND TP Hà Nội nên lập tổ công tác xử lý dứt điểm những vấn đề liên quan đến GPMB, đồng thời hai cơ quan sẽ giao ban 1 tháng 1 lần về vấn đề này. Những vướng mắc vượt quá thẩm quyền sẽ báo cáo trực tiếp với Thủ tướng Chính phủ để có hướng xử lý trong thời gian ngắn nhất. Về lâu dài, Hà Nội sẽ cùng với Bộ KHCN kêu gọi đầu tư cũng như đầu tư hạ tầng cho vùng phụ cận để HHTP sớm trở thành một đô thị khoa học sau năm 2020.

Theo thỏa thuận của hai Chính phủ Việt Nam - Nhật Bản, HHTP sẽ là một trong số những dự án hợp tác lớn thời gian tới. Theo đó, Nhật Bản sẽ cung cấp vốn ODA để xây mới 35km đường giao thông, nhà máy xử lý nước thải công suất 36.000m3/ ngày đêm, trạm điện công suất 3x63MVA, hệ thống cáp quang… Các công trình này hoàn thành trong năm 2015 và đến năm 2020, việc thi công các cơ sở hạ tầng khác tại HHTP phải hoàn tất để nơi đây có thể thu hút 300.000 người sinh sống và làm việc. Nhưng để đạt mục tiêu trên thì trước mắt cần có mặt bằng "sạch" để thi công cơ sở hạ tầng.