Hệ lụy từ các khu công nghiệp “mạnh ai nấy làm”

Hình minh họa

Hiện vùng đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) có 120 KCN, CCN được quy hoạch, xây dựng với diện tích trên 26.500ha.

Theo định hướng đến năm 2020, toàn vùng sẽ có khoảng 240 KCN, CCN, tương đương diện tích 50.000ha… Các chuyên gia nhận định, sự gia tăng liên tục về số lượng các KCN, CCN tại ĐBSCL thời gian qua đã góp phần quan trọng trong việc phát triển kinh tế. Tuy nhiên, cả vùng ĐBSCL đã, đang phải đối mặt với những tác động môi trường tiêu cực từ quá trình hoạt động các KCN, CCN, như: ô nhiễm môi trường nước, không khí và chất thải rắn…

Báo cáo về quản lý môi trường tại các tỉnh, thành ĐBSCL cho thấy: Hiện có khoảng 75% KCN và 85% CCN trong vùng chưa có hệ thống xử lý nước thải tập trung, hoặc có nhưng chưa đạt tiêu chuẩn theo quy định. Các doanh nghiệp trong các KCN, CCN xả thẳng ra môi trường 47 triệu lít nước thải và 220.000 tấn chất thải rắn mỗi năm, là tác nhân chính gây nên tình trạng ô nhiễm môi trường nghiêm trọng tại các đô thị.

Ông Phạm Đình Đôn, Chi cục trưởng Chi cục Môi trường Tây Nam Bộ xác định: “Các nguyên nhân dẫn đến việc bảo vệ môi trường tại các KCN, CCN chưa thực hiện tốt là do các tỉnh, thành ĐBSCL phát triển các KCN, CCN không theo quy hoạch tổng thể phát triển KT-XH toàn vùng. Một số chủ đầu tư dự án chưa tuân thủ đầy đủ các nội dung của quyết định phê chuẩn của cơ quan chức năng về bảo vệ môi trường. Những dự án có trình độ công nghệ lạc hậu nhưng vẫn tiếp tục đưa vào sản xuất, gây ô nhiễm môi trường kéo dài rất khó giải quyết”.

Theo báo cáo của Bộ KH&ĐT, đến nay, vùng ĐBSCL có 50 KCN đã thành lập với tổng diện tích 11.795 ha nhưng tỷ lệ lấp đầy chỉ 37%. Tỷ lệ này tương đối thấp so với mức trung bình của cả nước là 57%. Số KCN lấp đầy nằm rải rác ở Long An, Tiền Giang, Vĩnh Long, Cần Thơ. Đa số còn lại đang trong tình trạng quy hoạch treo, dự án treo hoặc triển khai ì ạch, không giải phóng được mặt bằng nên khó thu hút nhà đầu tư, nhất là vốn đầu tư nước ngoài. Điều đáng quan tâm là nhiều KCN, CCN đã chiếm diện tích đất tốt ven sông Tiền, sông Hậu nhiều năm qua nhưng làm chậm chạp, dẫn đến lãng phí rất lớn.

TS Dương Văn Ni, Trường ĐH Cần Thơ, cho biết: “Dọc sông Hậu, từ TP Châu Đốc (An Giang) đến Sóc Trăng là vùng đất màu mỡ nhưng nay nhường chỗ cho 22 KCN. Những nơi trồng lúa lấn sâu vào vùng ngập trũng, nông dân tốn nhiều chi phí phân bón mới có năng suất”.

Tại các diễn đàn về thu hút đầu tư vào ĐBSCL, nhiều chuyên gia nhận định: Trong khi chiến lược của các công ty có vốn FDI chưa nhắm đến vùng ĐBSCL thì chính các địa phương cũng chưa thật sự coi trọng vai trò của vốn FDI. Thiếu định vị, chiến lược, chính sách thu hút FDI; nhiều KCN lại thiếu đất sạch. Đặc biệt là quy hoạch yếu kém, sự liên kết vùng còn lỏng lẻo. “Ngay tại Cần Thơ, khi hỏi về thu hút FDI, các vị lãnh đạo không rõ lắm, chúng tôi không biết cụ thể định hướng nào, ngành nào, chiến lược ra làm sao?” - TS Võ Hùng Dũng, Giám đốc Phòng TM&CN Việt Nam, Chi nhánh Cần Thơ cho biết.

Còn TS Lê Văn Bảnh, Viện trưởng Viện lúa ĐBSCL, nhận định: “Vấn đề này cần phải được quy hoạch lại trong mối liên kết của các địa phương trong vùng ĐBSCL, phải có “nhạc trưởng” cầm trịch, lựa chọn vùng đất cho phù hợp, hạn chế tối đa lấy đất nông nghiệp tốt làm công nghiệp”.