Sự lừa đảo vĩ đại

Người thanh niên tự giới thiệu mình có kinh nghiệm làm việc cho một công ty bảo hiểm có tiếng và có kinh nghiệm đầu tư tiền mã hóa trên 3 năm. Mở đầu câu chuyện, anh ta nói về xu hướng phát triển công nghệ 4.0 trong giai đoạn hiện nay. Thế giới mà mọi vạn vật kết nối internet (IoT), thế giới của trí tuệ nhân tạo, thế giới của công nghệ chuỗi khối (blockchain) và đồng tiền mã hóa (cryptocurrency).

Phần mở đầu khá ấn tượng đã dẫn dắt hai người khách hàng tiềm năng của anh ta vào thế giới công nghệ tương lai. Có lẽ phần lớn những người không rành về công nghệ và thị trường tài chính đều cảm thấy choáng váng và phấn khích trước những thông tin đó.

Chàng thanh niên đó tiếp tục bài diễn thuyết của mình với câu chuyện về những đồng tiền kỹ thuật số, cơ hội làm giàu cho những người có thông tin, nắm bắt được cơ hội và dám hành động, dám mơ ước.

Anh ta đưa ra ví dụ đồng Bitcoin đã tăng hàng triệu lần từ khi ra đời đến nay. Bất kỳ ai nếu “liều một chút” bỏ ra vài đô la cách đây chục năm thì giờ đây đã là triệu phú. Gần đây, nếu ai nắm bắt được cơ hội bỏ một ít tiền vào đồng tiền nổi đình đám trong thời gian gần đây là Dogecoin, thì nay cũng đã trở thành triệu phú.

Chưa dừng lại ở đó, anh ta tiếp tục thuyết phục hai người phụ nữ rằng việc gặp gỡ của anh ta với hai chị là một “duyên trời định”. Anh ta muốn giới thiệu cho hai người cơ hội để sở hữu một đồng tiền kỹ thuật số vô cùng tiềm năng. Đây là đồng tiền có giá trị thật chứ không phải “tiền ảo” như nhiều người gán ghép. Nó được mua bán trao đổi ngoài đời thực, nhiều người kinh doanh đồng tiền này đã mua được nhà lầu, xe hơi và thậm chí là “đa triệu phú”.

Giá đồng tiền này hiện nay đang rất rẻ, chỉ khoảng 0,01 USD/coin, tiềm năng tăng lên 10 lần vào cuối năm là hoàn toàn khả thi. Chưa dừng lại ở đó, nếu mua gói tiền khoảng 2.000 đến 10.000 USD còn được chiết khấu và có quyền tham gia vào mạng lưới những người có thể phát triển cộng đồng cho đồng tiền ảo này. Những nhà phát triển đồng tiền kỹ thuật số này dành tới 80% để chi trả cho những người có công đưa đồng tiền này đến với cộng đồng.

Anh ta tiếp tục thuyết giảng với hai người phụ nữ rằng nếu chỉ cần bỏ ra 2.000 USD và mang cơ hội sở hữu đồng tiền này “tuyệt vời” này đến cho những người bạn, người thân của mình thôi thì có thể “tự do tài chính”. Chàng trai này tiếp tục thuyết phục thêm đây không chỉ là cơ hội để làm giàu mà còn là cơ hội để tiếp cận công nghệ của tương lai.

Nghe câu chuyện này tôi đoán rằng anh ta là một Leader của một nhóm tiền ảo nào đó và có lẽ anh ta tham gia nhiều lớp học làm giàu và bán hàng đa cấp. Nếu không có đôi chút kiến thức về tài chính và từng gặp qua nhiều tình huống tương tự thì có lẽ tôi đã đến làm quen ngay với anh chàng này để “xin” cơ hội làm giàu rồi.

Đây là tình huống chúng ta có thể dễ dàng bắt gặp ở khắp mọi nơi. Những đồng tiền mã hóa sau 2 năm trầm lắng đã bùng nỗ trở lại trong thời gian gần đây. Bitcoin, Ethereum, Cardano, XRP… đã tăng rất mạnh thời gian qua. Đặc biệt là đồng tiền mới nổi Dogecoin đã có mức tăng khủng khiếp, khiến cho hàng trăm người sở hữu nó thành giàu có. Đặc biệt, đồng mã hóa lại trở nên hấp dẫn khi vị tỷ phú giàu nhất thế giới là Elon Musk tiếp sức. Theo thông tin từ website coinmarketcap thì hiện đã có khoảng hơn 5.000 coin đang niêm yết với giá trị vốn hóa khoảng 2,3 nghìn tỉ USD.

Việt Nam được xem là mảnh đất màu mỡ cho những đồng tiền ảo này phát triển. Ghé qua một số diễn đàn trên mạng xã hội, tôi thấy có nhiều nhóm về tiền ảo lên đến hàng trăm nghìn thành viên. Ngoài đời thực thì hội thảo về kỹ thuật số, đầu tư ngoại tệ, chứng khoán quốc tế cũng diễn ra hàng ngày thu hút rất nhiều người tham gia.

Nhiều đồng tiền ảo thu hút nhà đầu tư bằng mô hình kinh doanh đa cấp. Tỷ lệ chi trả cho những người giới thiệu ở tầng phía trên nhiều khi lên đến trên 80%. Một số đồng tiền thì thu hút người tham gia bằng cách trả lãi lên đến 30%/tháng. Thậm chí, để tạo lòng tin cho nhà đầu tư, nhiều nhà phát hành tiền ảo còn thuê những người nổi tiếng là nghệ sĩ, người mẫu, hotgirl “quảng cáo” cho các đồng tiền này.

Tôi vẫn còn nhớ, năm 2018, đã có hàng trăm nhà đầu tư bị lừa tới hàng trăm tỉ đồng khi đầu tư vào đồng tiền Ifan. Trên thế giới cũng đã có hàng trăm nghìn nhà đầu tư mất hàng tỉ USD vì bị sàn Bitconnect hoạt động theo mô hình Lending đa cấp với lãi suất rất cao. Mới đây nhất, App đầu tư tài chính Coolcat cũng huy động vốn theo mô hình tượng tự dưới vỏ bọc sàn đầu tư hợp đồng quyền chọn nhị phân và bảo hiểm đầu tư.

Với thời đại internet phát triển như hiện nay, thông tin về các vụ lừa đảo xuất hiện khắp mọi nơi và có lẽ phần lớn những người mua tiền kỹ thuật số hoặc tham gia sàn tiền ảo đều cảm nhận được nguy cơ bị lừa.

Tuy nhiên, tại sao lại vẫn có quá nhiều người lao vào con đường đầy rủi ro đó? Tôi cho rằng nguyên nhân bắt nguồn từ ba phía là nhà đầu tư, những người tổ chức lừa đảo và các cơ quan nhà nước.

Đối với nhà đầu tư, nó xuất phát từ hiệu ứng FOMO (Fear Of Missing Out), hiệu ứng sợ mình bỏ lỡ cơ hội, sợ người khác hơn mình. Chính tâm lý này khiến con người ta liều mình hơn để có thể kiếm được nhiều tiền hơn bạn bè, người quen và đồng nghiệp.

Bên cạnh đó, có một phần không nhỏ là sự kém hiểu biết và lòng tham của người đầu tư đã khiến họ không lường hết những rủi ro của những mô hình kinh doanh này. Họ bị cảm xúc chi phối và dễ rơi vào bẫy đã được giăng ra.

Lợi dụng tâm lý FOMO của nhà đầu tư, những kẻ lừa đảo đưa ra các thủ đoạn rất tinh vi, sử dụng mô hình đa cấp, sử dụng người nổi tiếng để thu hút người chơi. Ban đầu những kẻ tổ chức cuộc chơi này cố tình cho một số người ban đầu có lợi nhuận thực. Chỉ khi nào số con mồi vào đủ lớn thì lập tức “bùng”.

Một điều nữa tôi cũng không thể không nhắc tới đó là vai trò của cơ quan nhà nước. Mặc dù việc huy động vốn đầu tư, kinh doanh đa cấp diễn ra khắp mọi nơi và chưa được cấp phép, nhưng nó vẫn ngang nhiên công khai hoạt động và len vào mọi hang cùng ngõ hẽm từ nông thôn đến thành thị.

Hệ quả xã hội đối với những hoạt động này là vô cùng lớn đối với xã hội và cả nền kinh tế. Tuy nhiên, các cơ quan nhà nước vẫn chưa thực sự chủ động hay có biện pháp hữu hiệu để hạn chế tình trạng này và trừng phạt những kẻ lừa đảo một cách thích đáng.

Trở lại với câu chuyện của người thanh niên kia, tôi không biết hai vị khách hàng này có tham gia vào trò chơi đa cấp – tiền ảo đó hay không, nhưng tôi dám chắc rằng đồng tiền anh ta định bán cũng như phần lớn đồng tiền khác đều không có giá thực tế.

Tôi cho rằng, để bảo vệ mình trước những kẻ lừa đảo với rất nhiều thủ đoạn tinh vi, chúng ta phải trang bị những kiến thức cần thiết cho mình. Một quy luật đơn giản chúng ta cần phải hiểu là trong đầu tư, lợi nhuận đi liền với rủi ro. Không có một cơ hội đầu tư nào lợi nhuận lên đến vài chục phần trăm mỗi tháng mà được đảm bảo mà không có rủi ro. Tiền không thể tự nhiên từ trên trời rơi xuống để chúng ta làm giàu một cách dễ dàng.