Chủ tịch Hội đồng quản trị SSI: Khủng hoảng cũng là cơ hội lớn

1. Hơn 20 năm trước khi còn là một lưu học sinh tại Cộng hoà dân chủ Đức, Nguyễn Duy Hưng không được coi là một sinh viên có tư cách tốt bởi vào thời điểm đó những sinh viên tư cách tốt thường đi làm thêm ở các nông trại, còn Hưng thì chuyên làm công việc của "con buôn". Vào thời gian đó người ta thường nói với nhau về các lưu học sinh ở nước ngoài "Làm giàu đi Đức, trí thức đi Nga": Hưng đã ôm mộng làm giàu từ những ngày đi học ở nước ngoài. Trước khi đi học ở Đức, Hưng còn nhớ mãi cảm giác mình vui mừng như thế nào khi được mặc một chiếc quần mới mẹ mua cho bởi rất ít khi Hưng có một chiếc quần đẹp như vậy. Kể từ đó, Hưng đã không muốn sau này mình cũng như con cái phải sống trong cảnh nghèo... Khi học năm cuối Đại học Tổng hợp Merseburg, Hưng về VN và mua 2 vali phim chụp ảnh để bán kiếm lời, tưởng sẽ được một quả lớn. Thế nhưng, hoạ vô đơn chí, đây lại là một việc làm bị coi là không được phép đối với một sinh viên và Hưng lúc đó lại không biết giấu chỗ phim của mình. Hưng bị kỷ luật, bị đuổi về nước và không được lấy bằng tốt nghiệp ở Đức. Sau này Hưng vẫnthường nói đùa với bạn bè mình: "Tao là con nhà nghèo nhưng lười lao động từ thuở bé nên không đi nhổ củ cải được...".

2. Về nước, Hưng lại tiếp tục theo học tại Đại học Luật. Vào kỳ nghỉ hè, Hưng về Khánh Hoà kiếm thêm bằng cách trông xeở Uỷ ban nhân dân tỉnh. Tình cờ một lần có đoàn khách Đức đến làm việc, Uỷ ban tỉnh đang loay hoay chưa biết xử lý thế nào vì chưa tìm ngay ra người biết tiếng Đức để dịch thì anh coi xe biết chuyện xin được dịch giùm. Thấy Hưng xì xồ với mấy người Đức được, "mấy ông ở tỉnh cũng cho tôi dịch thật" - Hưng kể lại. Sau đó hơn một năm, tốt nghiệp Đại học Luật, cuộc đời của Hưng tưởng sẽ sang một nhánh khác khi Hưng được ông Võ Hoà - Chủ tịch UBND tỉnh Khánh Hoà nhận vào làm thư ký riêng. Những năm giúp việc cho "Chú Tám" (tên thân mật của ông Võ Hoà) đã giúp Hưng học được nhiều điều: tầm nhìn chiến lược, cách dùng người và đặc biệt là sự lạc quan khi đối đầu với khó khăn. Thế nhưng, chỉ được hơn 3 năm, Nguyễn Duy Hưng chịu một cú sốc lớn khi người thầy lớn của mình - "chú Tám Hoà" - bị tai nạn giao thông và qua đời. Sau đó vài tháng, Hưng quyết định bỏ việc... Sau này, Hưng thường kể lại:"Chú Tám đối với tôi không chỉ là một người thầy, tôi học được ở chú nhiều điều mà trước đó khi buôn bán tại Đức và sau này khi đi làm kinh doanh tôi ít có cơ hội học được".

3. Cuối năm 1992, Nguyễn Duy Hưng ra Hà Nội lập một Công ty tư vấn đầu tư nước ngoài (Công ty Pan Pacific) với2 nhân viên và trụ sở là một ngôi nhà bé xíu trên đường Phan Chu Trinh. Quá trình làm tư vấn đầu tư lúc đó của Công ty Pan Pacific cũng như các công ty tương tự khác như Công ty InvestConsult... thực chất chỉ là làm dịch vụ giấy tờ hành chính cho các dự án đầu tư nước ngoài thì đúng hơn là làm tư vấn. Tuy nhiên, kinh nghiệm những năm làm "dịch vụ" nung nấu trong lòng "Hưng Lùn" (tên thân mật của Nguyễn Duy Hưng) khát vọng làm tư vấn đầu tư thực sự. Cuối năm 1996, khi đầu tư nước ngoài vào VN có xu hướng chựng lại, "Hưng Lùn" quyết định sẽ thành lập một công ty tư vấn thực sự. Vào thời điểm đó, ý tưởng thành lập TTCK VN đang được hình thành vàNgân hàng nhà nước VN lập ra Ban thị trường vốn để nghiên cứu về mô hình thành lập TTCK do ông Lê Văn Châu - vị Chủ tịch đầu tiên của Uỷ ban Chứng khoán nhà nước - lúc đó là Phó Thống đốc Ngân hàng nhà nước VN chỉ đạo. "Hưng Lùn" tranh thủ được cơ hội cùng với các thành viên chủ chốt của Ban thị trường vốn lúc đó đi chu du các nước để học về TTCK. Năm 1997, khi TTCK của các nước Châu á sụp đổ vì khủng hoảng, "Hưng Lùn" đang ở Thái Lan. Không giống như những thành viên khác của đoàn đi khảo sát TTCK, Hưng "nằm lì" tại sàn giao dịch chứng khoán tại Thái Lan hàng tháng trời để học cách thức giao dịch, xem các mẫu biểu, các diễn biến thị trường, thăng trầm cũng với các chỉ số chứng khoán... Hưng đã bị TTCK quyến rũ thực sự. Hưng nói: "TTCK dường như có một ma lực hấp dẫn kỳ lạ, khi dính vào nó người ta như bị mê hoặc".

4. Năm 2000, trước khi TTCK VN chính thức đi vào hoạt động,Nguyễn Duy Hưng cùng một số người bạn khác cùng làm tư vấn đầu tư nước ngoài trước đây (Trần Quyết Thắng, Nguyễn Anh Tuấn từ Công ty InvestConsult) góp vốn thành lập Công ty chứng khoán Sài Gòn (SSI). Trong số các công ty chứng khoán (CTCK) mới được thành lập lúc đó, SSI là công ty tư nhân duy nhất, cũng là công ty bé nhất và cũng không có sự đỡ đầu của một công ty lớn nào nên cũng có nhiều người cho rằng SSI sẽ "không thể làm nên trò trống gì". Hưng tuyên bố: "Kinh doanh chứng khoán dựa trên niềm tin và đó là điều quan trọng nhất. Đối với một thị trường mới hoàn toàn tại VN như TTCK thì tất cả các công ty đều như nhau. Công ty nào nỗ lực hơn trong việc phục vụ khách hàng, đem lại cho họ niềm tin sẽ là người chiến thắng". Trước ngày chính thức khai trương TTCK, trong khi các CTCK khác tranh nhau mời chào khách hàng bằng cách tạo điều kiện thuận lợi nhất cho việc mở tài khoản như việc không buộc khách hàng phải nộp tiền đặt cọc... thì SSI lại tỏ ra rất "khác người": khách hàng mở tài khoản phải đặt cọc 10 triệu đồng. Thế nhưng CTCK chứng khoán lại không lường trước được rằng, trước đó, đích thân các nhân vật chủ chốt của SSI đã tiếp thị trực tiếp những khách hàng quan trọng nhất của TTCK thời điểm đó là các đại cổ đông của REE, SACOM cùng các đại gia chơi chứng khoán khác. Khi TTCK chính thức khai trương vào 20/7/2000, nhiều người không khỏi ngạc nhiên khi SSI chứ không phải là Công ty chứng khoán Bảo Việt (Công ty chứng khoán được thành lập đầu tiên) chiếm hầu hết các cổ đông lớn của 2 cổ phiếu đầu tiên được niêm yết (REE và SACOM). Hưng cười kể lại "mẹo nhỏ" về 10 triệu đồng mà Ban giám đốc SSI lúc đó đặt ra: "Trước tiên chúng tôi cho khách hàng thấy họ được phục vụ rất tốt. Việc đưa ra khoản tiền đặt cọc 10 triệu đồng chỉ là một động tác khiến cho những khách hàng lớn đã đặt niềm tin vào chúng tôi thấy rằng chúng tôi chọn lựa khách hàng để cung ứng dịch vụ và họ có quyền tự hào về điều đó". Sau đó, SSI luôn là công ty chứng khoán số 1 trên thị trường với việc chiếm thị phầnmôi giới lớn nhất (năm 2001 chiếm tới gần 40%), tư vấn niêm yết cho các công ty lớn nhất được niêm yết trên thị trường chứng khoán.

5. Tháng 9/2003, TTCK VN ở vào giai đoạn tồi tệ nhất trong lịch sử, chỉ số VNIndex tụt xuống chỉ còn 130 điểm, nhiều người trong ngành chứng khoán (cả Uỷ ban Chứng khoán nhà nước, các CTCK và nhà đầu tư) bỏ đi và tại SSI tình hình cũng không mấy khả quan. Thế nhưng có lẽ Hưng nằm trong số hiếm hoi những người "lạc quan tếu" của TTCK. Hưng tuyên bố với các nhân viên của mình: "Đây là một cơ hội lớn. Nghịch cảnh tạo ra những cơ hội phát triển đột biến cho những ai nỗ lực". Không giống như các công ty khác bị lao đao khi các vị trí lãnh đạo then chốt ra đi, SSI lại trở nên mạnh hơn khi lâm vào khủng hoảng. Hưng tìm được một trợ thủ mới cho mình tại SSI: Phạm Minh Hương - Tổng Giám đốc mới của SSI. Chỉ một thời gian ngắn sau đó, SSI thực hiện việc cơ cấu lại bộ máy để thích ứng với những thay đổi của thị trường, Hưng cũng chấp nhận và hậu thuẫn mạnh mẽ cho vị nữ Tổng Giám đốc này thực hiện những thay đổi có tính cách mạng tại SSI. Chỉ trong vòng chưa đầy một năm, SSI đã lật ngược thế cờ. SSI tái khẳng định vị trí CTCK số 1 trên thị trường với thị phần môi giới chiếm gần 30% dù số lượng CTCK trên thị trường đã lên tới 13 công ty, SSI buộc phải lựa chọn các công ty để tư vấn vì không thể đáp ứng tất cả các yêu cầu của khách hàng. Với số vốn điều lệ là 20 tỷ đồng nhưng năm 2004 SSI dự kiến có lợi nhuận khoảng 16 tỷ đồng - một mức lợi nhuận trong mơ của các CTCK, đặc biệt là trong bối cảnh TTCK không mấy sáng sủa như hiện nay.

6. Trong phòng làm việc tại SSI, Hưng có treo một câu tuyên ngôn về nghệ thuật lãnh đạo có ngụ ý: "Bí mật của sự thành công không nằm trong việc thực hiện công việc của riêng bạn mà là nhận ra đúng người thực hiện nó". Hưng thường cười khi người ta nhận xét về mình: "Thằng cha này toàn chạy lăng quăng, không thấy hắn làm gì". Hưng bảo: "Điểm quan trọng trong việc điều hành là phải tìm đúng người say mê công việc đó và giao việc đó cho họ. Họ sẽ tự thúc đẩy và thách thức chính họ chứ không cần nhiều đến sự tác động của người khác và đó là phương châm hành động của tôi. Tôi tự hào vì có những nhân viên có cùng niềm đam mê chứng khoán như mình". Theo Hưng, điểm khác biệt lớn nhất so với các CTCK khác là: "Sáng sáng, những nhân viên của SSI thức dậy, đến công ty để được làm công việc mình yêu thích. Những nhân viên của tôi được đào tạo để nhìn nhận sự thay đổi, khủng hoảng như một cơ hội để phát triển đột biến hoặc cơ cấu lại chứ không coi đó là nguy cơ. Đó có lẽ là thành công lớn nhất mà tôi đang làm được cho công ty và các nhân viên của mình".