Người trẻ làm gì khi giá nhà vượt xa tầm với?

Việc sở hữu một căn nhà từ lâu đã được coi là biểu tượng của sự ổn định, bởi an cư thì mới lạc nghiệp.

Giá nhà vượt xa thu nhập

Thị trường bất động sản tại các thành phố lớn ở Việt Nam đang chứng kiến sự chênh lệch ngày càng lớn giữa giá nhà và thu nhập trung bình của người dân, khiến việc sở hữu nhà trở nên khó khăn hơn bao giờ hết.

Dẫn số liệu từ báo cáo chỉ số về khả năng chi trả nhà ở tại châu Á - Thái Bình Dương 2023 của Viện nghiên cứu và giáo dục phi lợi nhuận (ULI, 2023), giá nhà ở tại Hà Nội và TP.HCM đã tăng mạnh, vượt xa khả năng chi trả của người dân. Cụ thể, tại TP.HCM, giá nhà trung bình khoảng 296.063 USD (tương đương 7,5 tỷ đồng), trong khi thu nhập trung bình của một hộ gia đình chỉ ở mức 9.120 USD/năm (khoảng 231 triệu đồng). Tại Hà Nội, giá nhà trung bình là 182.290 USD (tương đương 4,6 tỷ đồng) và thu nhập trung bình là 9.967 USD/năm (khoảng 253 triệu đồng). Điều này dẫn đến chỉ số chênh lệch giữa giá nhà và thu nhập tại TP.HCM ở mức 32,5 lần, cao thứ hai trong khu vực, chỉ sau Thâm Quyến (35 lần) và tại Hà Nội là 18,3 lần, cao hơn nhiều so với các thành phố lớn khác như Seoul (17,3 lần) hay Tokyo (16,1 lần).

Với mức thu nhập hiện tại, ngay cả những người lao động có thu nhập cao từ 13-18 triệu đồng/tháng tại các đô thị lớn như Hà Nội, Đà Nẵng, TP.HCM, Bình Dương… cũng gặp khó khăn trong việc mua nhà

Với mức thu nhập hiện tại, ngay cả những người lao động có thu nhập cao từ 13-18 triệu đồng/tháng tại các đô thị lớn như Hà Nội, Đà Nẵng, TP.HCM, Bình Dương… cũng gặp khó khăn trong việc mua nhà. Giả sử một hộ gia đình có thu nhập khoảng 30 triệu đồng/tháng (360 triệu đồng/năm), theo nguyên tắc tài chính, chi phí nhà ở không nên vượt quá 1/3 thu nhập, tức khoảng 80 triệu đồng/năm. Số tiền này chỉ đủ mua 1-2m2 căn hộ, trong khi một căn hộ 60m2 có giá từ 2,5-3,5 tỷ đồng. Nếu vay ngân hàng 70% giá trị căn nhà với lãi suất 8%/năm trong 20 năm, khoản trả góp hàng tháng sẽ vào khoảng 25-27 triệu đồng, vượt quá khả năng chi trả của nhiều hộ gia đình.

Nguyên nhân của tình trạng này bao gồm sự mất cân đối trong cơ cấu sản phẩm bất động sản, với nguồn cung chủ yếu là nhà ở cao cấp, trong khi thiếu hụt nghiêm trọng nhà ở bình dân và nhà ở xã hội. Trong hai năm gần đây, nhà ở giá bình dân chỉ chiếm 1% trong nguồn cung nhà ở mới năm 2020 và biến mất trong năm 2021, trong khi nhà ở cao cấp chiếm đến 74%.

Hệ lụy của việc giá nhà tăng cao vượt xa thu nhập làm nhiều người dân, đặc biệt là những người có thu nhập trung bình và thấp khó có cơ hội sở hữu nhà. Điều này không chỉ ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống mà còn tiềm ẩn nguy cơ suy giảm năng lực cạnh tranh quốc gia, khi người lao động có nhu cầu gia tăng lương để theo kịp với sự gia tăng của giá nhà ở.

Người trẻ cần xác định rõ khả năng tài chính và mục tiêu dài hạn trước khi đưa ra quyết định mua nhà.

Ổn định nhưng khó khăn

Việc sở hữu một căn nhà từ lâu đã được coi là biểu tượng của sự ổn định, bởi an cư thì mới lạc nghiệp. Quan niệm này đã ăn sâu vào suy nghĩ của nhiều thế hệ, tạo nên áp lực vô hình, đặc biệt đối với người trẻ trong bối cảnh giá nhà đất ngày càng cao. Tuy nhiên, trong thực tế hiện nay, việc mua nhà không còn là một mục tiêu dễ đạt được, mà ngược lại trở thành gánh nặng tài chính khổng lồ, gây ảnh hưởng đáng kể đến cuộc sống và tâm lý.

Như đã nhắc đến ở trên, hiện giá nhà tại các thành phố lớn như Hà Nội và TP.HCM đang vượt xa khả năng tài chính của đa số người trẻ. Với mức thu nhập trung bình, nếu không có sự hỗ trợ từ gia đình hoặc khoản tiết kiệm đáng kể, việc mua nhà trở thành điều xa vời. Thêm vào đó, việc vay ngân hàng cũng không phải là giải pháp dễ dàng. Với lãi suất trung bình 8-10%/năm, người trẻ phải trả từ 15-20 triệu đồng/tháng cho khoản vay mua nhà, chiếm phần lớn thu nhập. Điều này khiến nhiều người trẻ rơi vào tình trạng “gánh nặng kép”, vừa trả nợ ngân hàng, vừa cố gắng duy trì mức sống cơ bản.

Giá cả ngày càng leo thang, chi phí sinh hoạt cao cũng đang trở thành gánh nặng lớn đối với nhiều người, đặc biệt người trẻ, người lao động có thu nhập thấp. Những khoản chi tiêu cơ bản như tiền thuê nhà, thực phẩm, giáo dục và y tế đã chiếm phần lớn thu nhập hàng tháng, khiến việc tích lũy tài chính trở nên khó khăn hơn bao giờ hết.

Theo số liệu từ Tổng cục Thống kê, trong các đô thị lớn như Hà Nội và TP.HCM, mức chi phí sinh hoạt trung bình của một hộ gia đình dao động từ 12-20 triệu đồng/tháng. Đối với các hộ gia đình có thu nhập khoảng 30 triệu đồng/tháng, gần như toàn bộ số tiền này được dùng để trang trải các khoản thiết yếu, còn lại rất ít để tiết kiệm. Nếu phát sinh những chi phí bất ngờ như sửa chữa nhà cửa, mua sắm đồ dùng lớn hoặc chi phí y tế, nhiều gia đình buộc phải vay nợ, làm gia tăng gánh nặng tài chính. Điều này không chỉ cản trở việc tích lũy để mua nhà, mà còn ảnh hưởng đến kế hoạch dài hạn như giáo dục con cái hay đầu tư cho sự nghiệp. Trong khi đó, giá bất động sản lại liên tục tăng, khiến khoảng cách giữa khả năng chi trả và giá trị tài sản càng lớn.

Để giảm bớt áp lực, nhiều người đã chọn lối sống tối giản, cắt giảm chi tiêu không cần thiết hoặc chuyển sang các khu vực ngoại thành để giảm chi phí. Tuy nhiên, đây chỉ là giải pháp tạm thời, không thể giải quyết tận gốc vấn đề thu nhập thấp so với chi phí sinh hoạt cao.

Theo số liệu từ Tổng cục Thống kê, trong các đô thị lớn như Hà Nội và TP.HCM, mức chi phí sinh hoạt trung bình của một hộ gia đình dao động từ 12-20 triệu đồng/tháng.

Nỗ lực biến giấc mơ thành hiện thực

Dù khó khăn, áp lực, thậm chí là xa vời, nhưng không thể phủ nhận một bộ phận giới trẻ hiện tại vẫn có những cách thức riêng để đạt được mục tiêu của mình. Vợ chồng Nguyễn Thúy (sinh năm 1991, Thanh Hóa) là một ví dụ điển hình. Với mức thu nhập chỉ khoảng 20 triệu đồng mỗi tháng, phải nuôi hai con nhỏ, Thúy và chồng vẫn kiên trì thực hiện kế hoạch tài chính để mua được căn hộ đầu tiên tại Đà Nẵng. Thúy chia sẻ, để tiết kiệm được 10 triệu đồng/tháng, hai vợ chồng đã thắt chặt chi tiêu tối đa. Nhờ công việc trong quân đội của chồng được chu cấp phần lớn nhu cầu ăn uống, gia đình cô giảm được áp lực tài chính. Đồng thời, Thúy hạn chế tối đa các khoản chi không cần thiết, từ ăn uống đến mua sắm và tập trung vào mục tiêu lớn.

Sau gần 10 năm tiết kiệm, đến năm 2021, gia đình cô đã tích lũy được 1 tỷ đồng, số vốn đầu tiên để mua căn hộ 65m2 tại quận Sơn Trà, Đà Nẵng. Với tổng giá trị căn hộ hoàn thiện là 2,2 tỷ đồng, vợ chồng cô vay thêm người thân 600 triệu đồng và ngân hàng 600 triệu đồng với lãi suất cố định 10% trong 10 năm, chi trả 9 triệu đồng/tháng cả gốc lẫn lãi. Thúy nhấn mạnh rằng, sở hữu ngôi nhà đầu tiên không chỉ là một thành tựu tài chính mà còn mang lại giá trị tinh thần to lớn, tạo động lực và cảm giác ổn định. Tuy nhiên, cô cũng khuyên các bạn trẻ không nên quá khắt khe với bản thân khi tiết kiệm, bởi nhà là nơi để nuôi dưỡng cảm xúc, không chỉ đơn thuần là tài sản.

Với sự nhạy bén và khả năng quản lý tài chính xuất sắc, Minh Phương đã mua được nhà chỉ trong 3 năm bằng dòng tiền từ kinh doanh và tiết kiệm.

Tương tư, vợ chồng Nguyễn Tân (1996, Nghệ An) cũng là minh chứng cho tinh thần kiên cường của thế hệ trẻ trong việc đạt được giấc mơ an cư. Tân kết hôn từ năm 21 tuổi, trong khi vẫn đang chuẩn bị tốt nghiệp. Cuộc sống khó khăn với chồng làm giáo viên thu nhập thấp, nội ngoại không dư giả, nhưng họ vẫn cùng nhau bấu víu, nỗ lực để xây dựng tổ ấm. Năm 2015, chỉ với một khoản tiền ít ỏi, vợ chồng Tân quyết định liều vay tiền mua đất dù khoản vay chiếm 4/5 giá trị lô đất. Họ xây dựng một căn nhà cấp 4 đơn giản để có chỗ ở. Sau đó mạnh dạn vay thêm 20 triệu đồng để khởi nghiệp bán hàng, bất chấp việc đang mang bầu 8 tháng. Chính sự quyết tâm và chăm chỉ đã giúp gia đình Tân trả dần khoản nợ và ổn định cuộc sống.

Hay như vợ chồng Nguyễn Hữu Hoàng (SN 1990) tại Quảng Nam. Hoàng và vợ đều là công nhân, thu nhập hai vợ chồng thời điểm mới kết hôn chỉ khoảng 15 triệu đồng/tháng. Nhờ tuân thủ kế hoạch tiết kiệm nghiêm ngặt, không mua sắm tùy hứng và luôn ưu tiên thanh toán các khoản vay trước, họ đã tích góp được một khoản tiền mua nhà sau 7 năm làm việc. Trong khoảng thời gian đó, Hoàng cũng tận dụng thời gian rảnh để nhận thêm các công việc phụ, từ làm thêm ca đến sửa chữa điện nước... để có thêm thu nhập.

Trái ngược với sự kỷ luật tài chính của vợ chồng Nguyễn Thúy hay sự tích lũy kiên trì của Nguyễn Tân, hành trình sở hữu nhà của vợ chồng Đỗ Thị Vân Mai (1991, Thái Bình) lại là một câu chuyện đầy táo bạo. Thay vì lựa chọn con đường ổn định, họ quyết định từ bỏ công việc công chức với thu nhập hạn chế để chuyển hướng sang kinh doanh tự do, một bước đi liều lĩnh nhưng mang lại thành công ngoài mong đợi. Sau 7 năm làm việc tại bệnh viện, năm 2020, Mai nghỉ việc khi mang bầu bé thứ hai để tập trung hoàn toàn vào công việc kinh doanh. Quyết định này đã giúp gia đình trẻ có nguồn thu nhập ổn định và dư dả hơn. Nhờ vậy, họ không chỉ mua được mảnh đất ưng ý gần nhà cũ, mà còn hoàn thiện một căn nhà thông tầng khang trang rộng 85m2, với chi phí khoảng 2 tỷ đồng, trong đó chi phí nội thất hơn 300 triệu đồng.

Khác hoàn toàn với những bạn trẻ trên, Minh Phương (1992, Nghệ An) mang đến một góc nhìn mới về hành trình mua nhà của những người trẻ. Nếu như vợ chồng Mai chọn cách từ bỏ công việc ổn định để bước vào con đường kinh doanh mạo hiểm, thì Minh Phương lại thành công nhờ chiến lược dài hạn, tập trung phát triển bản thân và tận dụng sự bùng nổ của kinh doanh trực tuyến và đầu tư. Từ một “phượt thủ” nổi tiếng khi còn là sinh viên, Minh Phương chuyển hướng sang kinh doanh online và dấn thân vào các lĩnh vực như chứng khoán, bất động sản. Với sự nhạy bén và khả năng quản lý tài chính xuất sắc, cô tích lũy toàn bộ số tiền mua nhà chỉ trong 3 năm bằng dòng tiền từ kinh doanh và tiết kiệm. Hiện cô đang sở hữu căn penthouse rộng 150m2 trị giá 11,5 tỷ đồng tại Hà Nội.

Không có con đường chung nào để mua nhà, mỗi người đều phải tìm lối đi riêng, phù hợp với hoàn cảnh và thế mạnh của mình

Bài học nào được rút ra?

Từ những câu chuyện trên, chứng tỏ không có con đường chung nào để mua nhà, mỗi người đều phải tìm lối đi riêng, phù hợp với hoàn cảnh và thế mạnh của mình. Một Nguyễn Thúy duy trì kỷ luật chi tiêu nghiêm ngặt, một Nguyễn Tân kiên trì tiết kiệm trong hoàn cảnh khó khăn, một Vân Mai mạo hiểm bước ra khỏi vùng an toàn hay một Minh Phương lựa chọn đầu tư thông minh và xây dựng giá trị lâu dài. Có lẽ điểm chung duy nhất của họ chính là sự quyết tâm và nỗ lực.

Việc sở hữu một ngôi nhà từ khi còn trẻ không chỉ là minh chứng cho sự trưởng thành mà còn chứa đựng nhiều bài học giá trị. Trước tiên, quản lý tài chính là yếu tố cốt lõi. Nhiều người trẻ nhận ra rằng việc lập kế hoạch tiết kiệm từ sớm, kiểm soát chi tiêu và tận dụng các khoản đầu tư sinh lời là chìa khóa để đạt được mục tiêu mua nhà. Bên cạnh đó, tìm hiểu kỹ thị trường bất động sản là bài học quan trọng, giúp họ đưa ra quyết định sáng suốt về vị trí, giá cả và tiềm năng tăng giá trong tương lai.

Các chuyên gia cũng khẳng định, để chinh phục giấc mơ an cư, người trẻ cần xác định rõ khả năng tài chính và mục tiêu dài hạn trước khi đưa ra quyết định mua nhà. Việc lập kế hoạch cụ thể về tiết kiệm, chi tiêu và đầu tư không chỉ giúp họ kiểm soát tài chính cá nhân mà còn tạo nền tảng cho những quyết định đúng đắn, tránh rủi ro tài chính không đáng có. Không nhất thiết phải bắt đầu với căn nhà lớn hoặc ở vị trí trung tâm. Với nguồn lực hạn chế, việc lựa chọn những căn nhà nhỏ, vùng ven hay căn hộ phù hợp với khả năng tài chính sẽ giúp người trẻ từng bước hiện thực hóa mục tiêu, đồng thời tránh gánh nặng nợ nần quá mức.