Lý do nhà đầu tư ‘chê’ dự án cao tốc Bắc - Nam

Dự thảo báo cáo của Chính phủ gửi đại biểu Quốc hội về tiến độ xây dựng một số đoạn đường bộ cao tốc Bắc - Nam, giai đoạn 2017-2020 vừa được Bộ GTVT gửi Văn phòng Chính phủ để lấy ý kiến của các thành viên Chính phủ. Trong đó, bộ này nêu rõ những khó khăn trong việc triển khai dự án.

Mở thầu toàn bộ dự án PPP trong tháng 10

Dự án đường bộ cao tốc Bắc - Nam được Quốc hội thông qua vào cuối năm 2017, bao gồm 11 dự án thành phần. Trong đó có sáu dự án đầu tư công, năm dự án đầu tư theo hình thức đối tác công tư (PPP).

Với dự án đầu tư công đoạn Cao Bồ - Mai Sơn, Bộ GTVT cho biết đến nay thi công đạt 45,71% sản lượng, giải ngân 255,54 tỉ/400 tỉ đồng. Đoạn Cam Lộ - La Sơn thi công đạt 23,55% sản lượng, giải ngân 1.395 tỉ/1.524 tỉ đồng. Hai dự án dự kiến đưa vào khai thác năm 2021. Riêng dự án cầu Mỹ Thuận 2, khởi công đầu năm 2020, hiện 4/5 gói thầu đã được thi công, giải ngân được 483 tỉ/1.191 tỉ đồng.

Với ba dự án vừa được Quốc hội chuyển từ hình thức PPP sang đầu tư công, gồm Mai Sơn - quốc lộ 45, Vĩnh Hảo - Phan Thiết, Phan Thiết - Dầu Giây, Bộ GTVT vừa đồng loạt khởi công vào ngày 30-9. Hiện 3/13 gói thầu của ba dự án này đã lựa chọn được nhà thầu, các gói còn lại hoàn thành lựa chọn nhà thầu và khởi công trong tháng 10-2020.

Đối với năm dự án đầu tư theo hình thức PPP, Bộ GTVT cho biết tháng 4-2020 đơn vị đã phê duyệt kết quả sơ tuyển và có 16 nhà đầu tư trong nước vượt qua vòng này. Đến ngày 20-7, Bộ GTVT phát hành hồ sơ mời thầu cho các nhà đầu tư vượt qua vòng sơ tuyển, tổng số 14/16 nhà đầu tư mua hồ sơ.

Theo kế hoạch, ngày 5-10 mở thầu toàn bộ các dự án. Sau đó, Bộ GTVT sẽ đánh giá hồ sơ đề xuất kỹ thuật, trình phê duyệt kết quả đánh giá đề xuất kỹ thuật. Nhà đầu tư đạt điểm kỹ thuật theo yêu cầu sẽ được tiếp tục mở và đánh giá đề xuất tài chính thông qua phương pháp vốn góp nhà nước để đánh giá về tài chính - thương mại…

Nhà đầu tư có đề xuất giá trị vốn góp nhà nước thấp nhất và không vượt giá trị vốn góp tối đa của Nhà nước đã quy định trong hồ sơ mời thầu sẽ được xem xét đề nghị trúng thầu. Trên cơ sở kết quả đánh giá về tài chính, bên mời thầu trình phê duyệt kết quả lựa chọn nhà đầu tư. Công tác lựa chọn nhà đầu tư hoàn thành trong tháng 12 năm nay… “Từ thời điểm ký hợp đồng, nhà đầu tư có thời gian tối đa sáu tháng để huy động vốn tín dụng. Trường hợp nhà đầu tư không huy động được vốn tín dụng, cơ quan nhà nước có thẩm quyền sẽ hủy hợp đồng...” - Bộ GTVT cho hay.

Đối với các dự án không lựa chọn được nhà đầu tư hoặc nhà đầu tư không huy động được vốn tín dụng để triển khai dự án, Chính phủ sẽ báo cáo Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét, quyết định.

Phó Thủ tướng Trịnh Đình Dũng đi kiểm tra công tác giải phóng mặt bằng dự án cao tốc Bắc - Nam. Ảnh: V.Long

Chưa khẳng định năm dự án PPP huy động vốn thành công

Bộ GTVT cho rằng các dự án PPP hiện đã áp dụng nhiều cơ chế nhằm khắc phục triệt để những bất cập so với các dự án BOT triển khai trong giai đoạn trước đây. Cụ thể, cơ quan chức năng sử dụng vốn nhà nước triển khai trước công tác giải phóng mặt bằng, áp dụng hình thức PPP có sự tham gia đáng kể của vốn nhà nước (trung bình khoảng 51% tổng vốn đầu tư). Đặc biệt, đây là những dự án xây mới, áp dụng hình thức thu phí kín (tính theo kilomet) nên đảm bảo công bằng tuyệt đối.

Các dự án này cũng được nâng vốn chủ sở hữu nhà đầu tư tham gia tối thiểu từ 15% lên 20% trên tổng vốn đầu tư. Việc lựa chọn nhà đầu tư thông qua đấu thầu rộng rãi, đảm bảo cạnh tranh, minh bạch...

Tuy nhiên, Bộ GTVT cho biết việc huy động vốn tín dụng đối với các dự án PPP gặp rất nhiều khó khăn. Nguyên nhân do các tổ chức tín dụng hiện nay chủ yếu là huy động ngắn hạn để cho vay trung và dài hạn dẫn đến khó khăn trong cân đối nguồn vốn.

Cạnh đó, các dự án BOT, BT giao thông có mức đầu tư lớn, thời gian vay vốn kéo dài nên tiềm ẩn nhiều rủi ro cho các ngân hàng. Thực tế, trong hơn hai năm qua đã phát sinh những vướng mắc về thu phí, dẫn đến doanh thu thực tế thấp hơn dự kiến tại các dự án BOT. “Đặc biệt, hệ số an toàn vốn (CAR) của các ngân hàng thương mại nhà nước đã chạm ngưỡng, tổng dư nợ và cam kết tín dụng đối với các dự án BOT, BT chạm tới giới hạn cấp tín dụng đối với lĩnh vực này…” - Bộ GTVT cho hay.

Trước khó khăn đó, Phó Thủ tướng Trịnh Đình Dũng và lãnh đạo Bộ GTVT có buổi làm việc trực tiếp với Ngân hàng Nhà nước Việt Nam và các đơn vị liên quan để tìm cách tháo gỡ.

Theo Ngân hàng Nhà nước và các ngân hàng thương mại, việc cung cấp tín dụng phải thực hiện theo cơ chế thương mại hiện hành. Các ngân hàng tự xem xét, quyết định cho vay trên cơ sở thẩm định hiệu quả của dự án, khả năng trả nợ của khách hàng và khả năng cân đối nguồn vốn tín dụng của tổ chức tín dụng.

Vì vậy, Chính phủ đề xuất Quốc hội cho phép Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét, quyết định việc chuyển đổi hình thức đầu tư đối với dự án thành phần đấu thầu không lựa chọn được nhà đầu tư, hoặc nhà đầu tư được lựa chọn nhưng không huy động được nguồn vốn tín dụng để triển khai.

“Cạnh đó, kiến nghị Quốc hội quan tâm, đồng thuận các giải pháp tháo gỡ khó khăn ở các dự án BOT của Chính phủ nhằm tạo niềm tin, môi trường đầu tư thuận lợi để thu hút các nhà đầu tư, các tổ chức tín dụng tham gia các dự án đầu tư theo hình thức PPP trong giai đoạn tới…” - Bộ GTVT cho hay.