Bộ Xây dựng nghiên cứu lập Quỹ Nhà ở quốc gia: Liệu có giải được bài toán nhà ở giá rẻ?

Ảnh minh hoạ

Tại họp báo Chính phủ thường kỳ chiều 5/3, bà Tống Thị Hạnh – Cục trưởng Cục Quản lý nhà và thị trường bất động sản (Bộ Xây dựng) cho biết, sáng cùng ngày, Bộ trưởng Bộ Tài chính đã kiến nghị giao Bộ Xây dựng nghiên cứu thành lập Quỹ Nhà ở quốc gia. Ngay sau đó, Bộ Xây dựng đã yêu cầu đơn vị chuyên môn khẩn trương rà soát kinh nghiệm quốc tế, đánh giá khung pháp lý hiện hành và đề xuất các giải pháp triển khai.

Việc nghiên cứu không chỉ dừng ở khâu lập quỹ mà còn gắn liền với quy hoạch tổng thể, chương trình phát triển nhà ở và cơ chế thực thi hiệu quả. Khi nhận được chỉ đạo chính thức từ Chính phủ, Bộ Xây dựng cam kết hoàn thiện đề án với chất lượng cao và tiến độ nhanh nhất. Song song với đó, Bộ cũng đang đẩy mạnh phát triển nhà ở xã hội với hàng loạt nhiệm vụ trọng tâm, trong đó có việc đưa chỉ tiêu phát triển nhà ở xã hội vào hệ thống chỉ tiêu kinh tế - xã hội của địa phương, hiện đã có 10 tỉnh, thành triển khai.

Đề án 1 triệu căn hộ cũng được xác định là nhiệm vụ chính trị quan trọng, đến nay đã có 30 địa phương lập kế hoạch thực hiện, với tổng quỹ đất quy hoạch lên tới 9.737ha. Cả nước hiện có 655 dự án nhà ở xã hội đang triển khai, cung cấp 593.428 căn hộ, riêng năm 2024 có 28 dự án hoàn thành, bổ sung 20.284 căn, tăng 46% so với trước. Bên cạnh đó, gói tín dụng 120.000 tỉ đồng cũng đang được đẩy mạnh với 37/63 địa phương tham gia, tổng số 90 dự án đăng ký và 2.845 tỉ đồng đã được giải ngân.

Ngoài ra, Bộ Xây dựng cũng chú trọng phổ biến chính sách hỗ trợ cho chủ đầu tư và người mua nhà ở xã hội, đảm bảo các giải pháp đồng bộ và khả thi. Với những động thái quyết liệt này, việc phát triển nhà ở giá rẻ và nhà ở xã hội tại các đô thị lớn đang được đẩy mạnh, mở ra nhiều cơ hội an cư cho người dân.

Kinh nghiệm từ quốc tế

Nhiều quốc gia trên thế giới đã thành lập các quỹ nhà ở quốc gia hoặc cơ quan tương tự nhằm hỗ trợ phát triển nhà ở giá rẻ cho người dân. Các quỹ này thường được thiết lập để cung cấp tài chính, hỗ trợ kỹ thuật và thúc đẩy các chương trình nhà ở xã hội.

Đơn cử tại Thái Lan, Chính phủ nước này đã thành lập Cơ quan Nhà ở Quốc gia (National Housing Authority - NHA) để phối hợp với Ngân hàng Nhà ở Chính phủ (Government Housing Bank - GHB) triển khai đề án xây dựng một triệu căn nhà ở xã hội cho các nhóm đối tượng như người già, người ốm yếu, các đôi vợ chồng trẻ và những người có thu nhập thấp.

Singapore nổi tiếng với chương trình nhà ở công cộng do Hội đồng Phát triển Nhà ở (Housing and Development Board - HDB) quản lý. HDB chịu trách nhiệm quy hoạch và phát triển các khu nhà ở công cộng, đảm bảo cung cấp nhà ở chất lượng với giá cả phải chăng cho người dân.

Trong khi đó, Chính phủ Hoa Kỳ đã thiết lập Bộ Phát triển Nhà ở và Đô thị (Department of Housing and Urban Development - HUD) để quản lý các chương trình nhà ở công cộng và hỗ trợ tài chính cho việc phát triển nhà ở giá rẻ.

Còn tại Anh, Quỹ Nhà ở Quốc gia (National Housing Trust) được thành lập nhằm hỗ trợ tài chính cho việc xây dựng nhà ở xã hội và nhà ở giá rẻ, đáp ứng nhu cầu của người dân có thu nhập thấp và trung bình.

Bài học cho Việt Nam

Để phát triển Quỹ Nhà ở Quốc gia thực sự có hiệu quả trong việc hỗ trợ người dân tiếp cận nhà ở giá rẻ, có ý kiến cho rằng Việt Nam cần xác định rõ mục tiêu và đối tượng thụ hưởng.

Một trong những yếu tố quyết định thành công của Quỹ Nhà ở Quốc gia là xác định rõ ai sẽ được hưởng lợi. Singapore chỉ tập trung hỗ trợ những người có thu nhập thấp và trung bình bằng chính sách cho vay ưu đãi và trợ giá nhà ở công. Trong khi đó, Thái Lan triển khai chương trình dành riêng cho các nhóm yếu thế như người già, người khuyết tật và các cặp vợ chồng trẻ. Việt Nam cần có chính sách rõ ràng để tránh tình trạng nhà ở giá rẻ bị đầu cơ hoặc không đến tay đúng đối tượng.

Bên cạnh đó, Quỹ Nhà ở Quốc gia cần có nguồn tài chính ổn định để duy trì lâu dài. Các nước thường kết hợp ngân sách nhà nước, vốn vay ưu đãi từ các tổ chức tài chính, và huy động từ doanh nghiệp bất động sản. Hoa Kỳ và Anh Quốc đã thành lập các quỹ tín dụng nhà ở với lãi suất thấp để hỗ trợ cả chủ đầu tư lẫn người mua nhà. Việt Nam có thể cân nhắc các mô hình này, đồng thời khuyến khích khu vực tư nhân tham gia phát triển nhà ở giá rẻ.

Bài học từ Singapore cho thấy, nhà ở giá rẻ phải đi kèm với các cơ chế kiểm soát giá bán và quyền sở hữu để tránh tình trạng đầu cơ. Việt Nam có thể áp dụng mô hình thuê mua nhà hoặc quy định về thời gian sở hữu tối thiểu để đảm bảo quỹ nhà ở giá rẻ không bị lợi dụng vào mục đích đầu tư.

Một vấn đề nữa là phát triển đồng bộ hạ tầng và tiện ích xã hội. Nhà ở giá rẻ không chỉ là vấn đề xây dựng, mà còn phải đi kèm với phát triển hạ tầng giao thông, y tế, giáo dục để đảm bảo chất lượng sống. Việt Nam cần quy hoạch hợp lý, tránh tình trạng nhà ở giá rẻ bị đẩy ra xa trung tâm, thiếu tiện ích, khiến người dân khó tiếp cận.

Cuối cùng là cơ chế giám sát và quản lý minh bạch. Một quỹ tài chính lớn như Quỹ Nhà ở Quốc gia cần có hệ thống giám sát chặt chẽ để tránh thất thoát, lãng phí. Các nước phát triển đã áp dụng cơ chế công khai danh sách thụ hưởng, kiểm toán định kỳ và có chế tài xử lý nghiêm minh đối với các trường hợp lợi dụng chính sách. Việt Nam cũng cần thiết lập cơ chế minh bạch, tạo niềm tin cho xã hội khi triển khai quỹ.