Kinh tế toàn cầu sẽ ra sao khi ông Donald Trump trở lại Nhà Trắng?

Cuộc bầu cử Tổng thống Mỹ 2024 không chỉ là sự kiện chính trị quan trọng nhất của nước Mỹ mà còn là tâm điểm chú ý của toàn cầu. Ông Donald Trump thêm một lần nữa lại trở thành chủ nhân của Nhà Trắng, ngôi nhà quyền lực nhất toàn cầu. Còn nhớ trong nhiệm kỳ 2016-2020, với khẩu hiệu “America First” (Nước Mỹ trên hết), các chính sách của ông Trump đã tạo ra những ảnh hưởng sâu rộng đến kinh tế toàn cầu, bao gồm cuộc chiến thương mại Mỹ-Trung, các biện pháp cắt giảm thuế và chính sách bảo hộ thương mại mạnh mẽ. Vì vậy, nhiệm kỳ thứ hai của ông Trump hứa hẹn sẽ tạo ra những cơ hội lẫn thách thức mới đối với nền kinh tế toàn cầu, trong đó có Việt Nam.

THẾ GIỚI BẤT NGỜ VÀ KHÓ ĐOÁN VỚI NHIỆM KỲ ĐẦU TIÊN CỦA ÔNG DONALD TRUMP

Trong nhiệm kỳ đầu tiên, ông Donald Trump đã triển khai hàng loạt chính sách kinh tế mang dấu ấn mạnh mẽ và tạo ra nhiều ảnh hưởng lớn trên phạm vi toàn cầu. Một trong những điểm nổi bật là gói cải cách thuế lớn nhất trong lịch sử nước Mỹ, trong đó thuế doanh nghiệp được cắt giảm mạnh từ 35% xuống còn 21%. Chính sách này đã mang lại động lực đáng kể cho các doanh nghiệp nội địa, kích thích đầu tư và đóng góp vào sự tăng trưởng của thị trường chứng khoán Mỹ. Song song với đó, ông Trump cũng theo đuổi chính sách bảo hộ thương mại cứng rắn, áp đặt hàng rào thuế quan đối với hàng hóa nhập khẩu, đặc biệt là từ Trung Quốc. Động thái này đã khơi mào cho cuộc chiến thương mại Mỹ-Trung kéo dài suốt nhiệm kỳ, khiến chuỗi cung ứng toàn cầu bị xáo trộn và làm dấy lên những lo ngại về sự gián đoạn trong thương mại quốc tế.

Bên cạnh đó, ông Trump còn tập trung vào chính sách năng lượng, đẩy mạnh khai thác dầu mỏ và khí đốt tự nhiên trong nước, từ đó đưa Mỹ trở thành một trong những nhà xuất khẩu năng lượng lớn trên thế giới. Chính sách này không chỉ giúp Mỹ giảm phụ thuộc vào nguồn cung nước ngoài mà còn tạo ra sự thay đổi đáng kể trên thị trường năng lượng toàn cầu.

Về các hiệp định thương mại, ông Trump lựa chọn rút khỏi Hiệp định Đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP), một thỏa thuận đa phương quan trọng với sự tham gia của nhiều quốc gia châu Á - Thái Bình Dương, đồng thời đàm phán lại NAFTA và thay thế bằng Hiệp định Mỹ-Mexico-Canada (USMCA). Việc này thể hiện rõ lập trường của ông Trump khi ưu tiên bảo vệ lợi ích kinh tế Mỹ và thúc đẩy các thỏa thuận thương mại song phương có lợi hơn.

Dù các chính sách này đã góp phần giúp kinh tế Mỹ ghi nhận mức tăng trưởng ổn định trung bình 2,5%/năm trong giai đoạn này, nhưng cũng kéo theo nhiều hệ lụy không nhỏ. Cụ thể, chính sách bảo hộ thương mại đã gây ra bất ổn trong thương mại quốc tế, đặc biệt ảnh hưởng đến các đối tác lớn của Mỹ như Trung Quốc và Liên minh châu Âu (EU). Những căng thẳng này làm dấy lên lo ngại về khả năng chia rẽ trong thương mại toàn cầu và gia tăng áp lực đối với các nền kinh tế phụ thuộc xuất khẩu. Chính vì vậy, nhiệm kỳ đầu tiên của ông Trump đã để lại một bức tranh kinh tế vừa đầy ấn tượng vừa chứa đựng không ít thách thức và tranh cãi.

Ngoài cuộc chiến thương mại, ông Trump còn có những quyết sách gây tranh cãi khác như rút khỏi Hiệp định Paris về biến đổi khí hậu vào năm 2017. Đây là một động thái bất thường khi Mỹ, nền kinh tế lớn nhất thế giới quay lưng với cam kết cắt giảm khí thải toàn cầu, gây tác động tiêu cực đến các nỗ lực quốc tế trong việc chống lại biến đổi khí hậu. Việc này không chỉ tạo ra khoảng trống trong vai trò lãnh đạo toàn cầu của Mỹ mà còn khiến nhiều nước phải điều chỉnh chính sách năng lượng và môi trường để đối phó với những tác động dài hạn.

Thêm vào đó, ông Trump còn thể hiện sự cứng rắn trong chính sách đối với Iran khi đơn phương rút khỏi thỏa thuận hạt nhân Iran (JCPOA) vào năm 2018 và tái áp đặt các biện pháp trừng phạt khắc nghiệt. Hành động này đã đẩy giá dầu toàn cầu vào tình trạng bất ổn và làm gia tăng căng thẳng tại Trung Đông, một khu vực có tầm quan trọng chiến lược đối với nguồn cung năng lượng toàn cầu.

Không dừng lại ở đó, các chính sách nhập cư quyết liệt, như siết chặt lao động nhập cư và xây dựng bức tường biên giới với Mexico, đã khiến tình trạng thiếu hụt lao động trong các ngành sản xuất và nông nghiệp tại Mỹ trở nên trầm trọng hơn. Điều này không chỉ làm tăng chi phí sản xuất trong nước mà còn ảnh hưởng đến chuỗi cung ứng nguyên liệu và sản phẩm xuất khẩu sang các thị trường khác.

Cuối cùng, ông Trump còn áp dụng chính sách đối ngoại kinh tế mang tính “đơn phương” cao khi đe dọa và thực hiện các biện pháp trừng phạt kinh tế đối với các đồng minh như EU và Canada thông qua việc áp thuế nhôm, thép nhập khẩu. Quyết định này không chỉ làm suy yếu quan hệ thương mại quốc tế mà còn dẫn đến các biện pháp trả đũa từ các quốc gia bị ảnh hưởng, khiến thương mại toàn cầu thêm phần căng thẳng.

Những chính sách mang tính bất ngờ và khó đoán của ông Trump đã tạo ra sự bất ổn lớn trên thị trường tài chính toàn cầu, khi các nhà đầu tư thường xuyên đối mặt với tâm lý lo ngại về những rủi ro chính sách từ Nhà Trắng. Dù kinh tế Mỹ vẫn duy trì mức tăng trưởng tích cực trong giai đoạn này, nhưng những quyết sách đầy bất thường và quyết liệt đã làm dấy lên nhiều tranh cãi, định hình lại trật tự kinh tế toàn cầu và tạo ra các thách thức mới cho cả các quốc gia phát triển lẫn đang phát triển.

ÔNG TRUMP SẼ LÀM GÌ TRONG NHIỆM KỲ TIẾP THEO?

Sau khi tái đắc cử Tổng thống Hoa Kỳ nhiệm kỳ 2025-2029, ông Donald Trump đã có những phát biểu quan trọng, làm rõ định hướng chính sách kinh tế trong nhiệm kỳ mới. Trong bài phát biểu chiến thắng tại Trung tâm Hội nghị Palm Beach, Florida, ông Trump nhấn mạnh: “Chúng ta sẽ sửa chữa biên giới, sửa chữa mọi vấn đề của nước Mỹ”. Điều này cho thấy ông sẽ tiếp tục theo đuổi các chính sách bảo hộ thương mại mạnh mẽ, duy trì và mở rộng thuế quan cao đối với hàng hóa nhập khẩu, đặc biệt từ Trung Quốc, EU và Mexico, nhằm thúc đẩy sản xuất nội địa và hạn chế nhập khẩu.

Về chính sách thuế, ông Trump cam kết tiếp tục cắt giảm thuế doanh nghiệp để kích thích đầu tư trong nước. Ông từng tuyên bố: “Chúng ta sẽ đưa các công việc và nhà máy trở lại nước Mỹ.” Điều này ám chỉ khả năng sẽ có các ưu đãi thuế cho các ngành công nghiệp chiến lược như công nghệ, năng lượng và sản xuất, nhằm tăng cường sức cạnh tranh của nền kinh tế Mỹ.

Trong lĩnh vực địa chính trị và kinh tế, ông Trump dự kiến sẽ siết chặt hơn với Trung Quốc, không chỉ về thương mại mà còn trên các mặt trận công nghệ và đầu tư. Ông cũng đề cập đến việc điều chỉnh lại các mối quan hệ thương mại với EU và ASEAN, đặt Mỹ vào vị thế có lợi. Trong bài phát biểu, ông nhấn mạnh: “Chúng ta sẽ làm gì? Chúng ta sẽ khôi phục sự thịnh vượng thông qua việc bảo vệ lợi ích kinh tế nội địa”. Điều này cho thấy ông sẽ tiếp tục theo đuổi các chính sách bảo hộ thương mại mạnh mẽ, duy trì và mở rộng thuế quan cao đối với hàng hóa nhập khẩu, đặc biệt từ Trung Quốc, EU và Mexico, nhằm thúc đẩy sản xuất nội địa và hạn chế nhập khẩu.

Về chính sách năng lượng, ông Trump luôn kiên định với quan điểm khai thác tối đa tài nguyên dầu mỏ và khí đốt nhằm đảm bảo an ninh năng lượng và thúc đẩy tăng trưởng kinh tế. Ông từng tuyên bố: “Chúng ta sẽ trở thành siêu cường năng lượng số một trên thế giới”. Việc khai thác mạnh mẽ tài nguyên năng lượng không chỉ giúp Mỹ giảm phụ thuộc vào nguồn cung nước ngoài mà còn tạo ra hàng triệu việc làm mới trong nước, thúc đẩy ngành công nghiệp liên quan như hóa dầu, vận tải và sản xuất. Tuy nhiên, chính sách này cũng sẽ gặp phải sự phản đối từ các nhà hoạt động môi trường và một số quốc gia khác khi Mỹ giảm bớt các cam kết về biến đổi khí hậu.

Nhìn chung, nhiệm kỳ thứ hai của ông Donald Trump sẽ tiếp tục được đánh dấu bằng các chính sách kinh tế quyết liệt, bảo hộ thương mại và ưu tiên nội địa. Điều này có thể mang lại lợi ích ngắn hạn cho nền kinh tế Mỹ nhưng cũng đồng thời tạo ra căng thẳng và bất ổn trong kinh tế toàn cầu. Những phát biểu cứng rắn và thông điệp tranh cử của ông cho thấy ông Trump sẽ không ngần ngại sử dụng đòn bẩy chính sách để bảo vệ lợi ích kinh tế của Mỹ, bất chấp những hệ lụy đối với thương mại và quan hệ quốc tế.

KINH TẾ TOÀN CẦU SẼ CÓ NHIỀU XÁO TRỘN

Các chính sách của vị chủ nhân mới của Nhà Trắng trong 4 năm tới được dự báo sẽ tiếp tục tạo ra những xáo trộn mạnh mẽ đối với kinh tế toàn cầu, cả về chuỗi cung ứng, thương mại, thị trường tài chính và giá năng lượng.

Những chính sách mang tính bảo hộ, cứng rắn và khó đoán của ông sẽ không chỉ tác động đến các đối tác kinh tế lớn như Trung Quốc và EU mà còn lan rộng đến nhiều nền kinh tế khác, bao gồm các quốc gia Đông Nam Á.

Đầu tiên, chuỗi cung ứng toàn cầu sẽ bị xáo trộn nghiêm trọng do sự leo thang trong căng thẳng thương mại Mỹ-Trung. Ông Trump từng tuyên bố sẽ gia tăng áp lực thuế quan lên hàng hóa Trung Quốc và thậm chí đe dọa áp đặt các biện pháp trừng phạt mới nếu Bắc Kinh không thực hiện “các cam kết thương mại công bằng”. Cuộc chiến thương mại kéo dài sẽ buộc nhiều doanh nghiệp toàn cầu phải tìm cách dịch chuyển chuỗi cung ứng ra khỏi Trung Quốc nhằm tránh các mức thuế quan cao. Điều này sẽ tạo ra sự dịch chuyển dòng vốn đầu tư và cơ sở sản xuất sang các quốc gia khác trong khu vực Đông Nam Á như Việt Nam, Indonesia và Thái Lan. Đây vừa là cơ hội để các nước này tăng cường thu hút đầu tư nước ngoài, vừa là thách thức khi các quốc gia phải cạnh tranh gay gắt để đón đầu làn sóng dịch chuyển.

Về thương mại và đầu tư, việc Mỹ áp đặt thuế quan cao đối với hàng hóa nhập khẩu sẽ gây ảnh hưởng trực tiếp đến xuất khẩu của nhiều quốc gia. Các nền kinh tế lớn như EU, Canada và Mexico sẽ chịu thiệt hại nặng nề khi xuất khẩu sang Mỹ trở nên khó khăn hơn, làm gia tăng áp lực lên hoạt động sản xuất và thương mại của các nước này. Tuy nhiên, các nước Đông Nam Á, trong đó có Việt Nam, có thể hưởng lợi từ làn sóng dịch chuyển đầu tư và sản xuất khi các doanh nghiệp nước ngoài tìm kiếm địa điểm thay thế Trung Quốc. Việt Nam với vị trí địa chiến lược và môi trường đầu tư ngày càng cải thiện, có thể tiếp tục trở thành điểm đến hấp dẫn cho dòng vốn FDI, đặc biệt trong các lĩnh vực như sản xuất công nghiệp, điện tử và công nghệ cao.

Bên cạnh đó, thị trường tài chính toàn cầu được dự báo sẽ biến động mạnh mẽ do các chính sách khó đoán và mang tính quyết liệt của ông Trump. Đồng USD có khả năng sẽ tăng giá mạnh khi dòng vốn quốc tế đổ về Mỹ nhờ các ưu đãi thuế và triển vọng đầu tư trong nước được cải thiện. Tuy nhiên, đồng USD mạnh lên sẽ tạo áp lực lớn lên tỷ giá của các quốc gia khác, đặc biệt là các nước đang phát triển vốn phụ thuộc vào xuất khẩu. Các quốc gia này có thể đối mặt với tình trạng mất cân bằng cán cân thương mại và gia tăng chi phí trả nợ bằng ngoại tệ. Thêm vào đó, thị trường chứng khoán toàn cầu có nguy cơ biến động mạnh khi các nhà đầu tư phản ứng trước những quyết định chính sách khó lường từ chính quyền ông Trump. Các căng thẳng thương mại và địa chính trị gia tăng sẽ làm giảm niềm tin của thị trường, kéo theo tình trạng sụt giảm của các chỉ số chứng khoán quan trọng.

Cuối cùng, giá dầu và thị trường năng lượng sẽ chịu tác động lớn từ các chính sách năng lượng của ông Trump. Trong nhiệm kỳ trước, ông Trump đã mạnh tay gỡ bỏ các quy định hạn chế khai thác dầu mỏ và khí đốt tự nhiên, biến Mỹ thành một trong những nhà sản xuất năng lượng lớn nhất thế giới. Ông Trump được dự đoán sẽ tiếp tục đẩy mạnh khai thác năng lượng nội địa, gia tăng xuất khẩu dầu mỏ và khí đốt tự nhiên ra thị trường quốc tế. Điều này sẽ tác động trực tiếp đến giá dầu toàn cầu, khiến nguồn cung dư thừa và kéo giá dầu xuống thấp. Mặc dù giá dầu giảm có thể giúp một số quốc gia nhập khẩu năng lượng hưởng lợi, nhưng nó cũng sẽ ảnh hưởng đến các quốc gia phụ thuộc vào xuất khẩu dầu mỏ như Nga, Iran và các nước OPEC. Hơn nữa, giá dầu biến động sẽ kéo theo lạm phát và gia tăng chi phí sản xuất trên toàn cầu, tạo áp lực không nhỏ đối với các nền kinh tế đang phục hồi sau đại dịch và những biến động địa chính trị.

VIỆT NAM CÓ ĐƯỢC HƯỞNG LỢI KHÔNG?

Sự trở lại của ông Donald Trump tại Nhà Trắng nhiệm kỳ 2025-2029 với các chính sách ưu tiên bảo hộ thương mại và phát triển kinh tế nội địa chắc chắn sẽ mang đến những tác động đa chiều đối với nền kinh tế Việt Nam. Những thay đổi về dòng thương mại, đầu tư quốc tế và biến động thị trường tài chính sẽ tạo ra cả cơ hội lẫn thách thức, đòi hỏi Việt Nam phải linh hoạt ứng phó để thích nghi với tình hình mới.

Trước hết, Việt Nam có thể nắm bắt nhiều cơ hội quan trọng trong bối cảnh các chính sách của Mỹ làm thay đổi chuỗi cung ứng toàn cầu. Khi cuộc chiến thương mại Mỹ-Trung leo thang, việc dịch chuyển sản xuất khỏi Trung Quốc được dự báo sẽ tiếp tục tăng mạnh. Với lợi thế về vị trí địa lý gần Trung Quốc, chi phí nhân công cạnh tranh và môi trường đầu tư ngày càng được cải thiện, Việt Nam sẽ trở thành điểm đến hấp dẫn cho các doanh nghiệp quốc tế và Mỹ. Nhiều tập đoàn lớn đã và đang mở rộng sản xuất tại Việt Nam như Apple, Samsung, Nike và các công ty trong lĩnh vực công nghệ cao. Xu hướng này sẽ tiếp tục giúp Việt Nam thu hút nguồn vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI), đồng thời tạo ra thêm việc làm và thúc đẩy tăng trưởng kinh tế trong dài hạn.

Bên cạnh đó, xuất khẩu của Việt Nam sang Mỹ được kỳ vọng sẽ tiếp tục tăng trưởng mạnh mẽ, đặc biệt là trong các lĩnh vực có thế mạnh như dệt may, nông sản và điện tử. Là một trong những thị trường xuất khẩu lớn nhất của Việt Nam, Mỹ đang có nhu cầu cao đối với các mặt hàng tiêu dùng và công nghiệp nhẹ. Trong nhiệm kỳ trước, ông Trump từng tuyên bố ưu tiên nhập khẩu hàng hóa từ các quốc gia có chi phí cạnh tranh và không tạo ra mối đe dọa đối với nền kinh tế Mỹ. Đây là lợi thế lớn để Việt Nam gia tăng xuất khẩu vào thị trường Mỹ và mở rộng thị phần, nhất là trong bối cảnh Trung Quốc có thể tiếp tục đối mặt với các rào cản thuế quan khắt khe từ chính quyền ông Trump.

Ngoài ra, vị thế địa chính trị của Việt Nam trong khu vực cũng sẽ được cải thiện đáng kể. Dưới thời ông Trump, Mỹ có thể tiếp tục đẩy mạnh chiến lược Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương, nhằm đối trọng với ảnh hưởng của Trung Quốc tại châu Á. Trong chiến lược này, Việt Nam được đánh giá là một đối tác quan trọng của Mỹ nhờ vị trí chiến lược và vai trò ngày càng tăng trong các chuỗi cung ứng toàn cầu. Việc tăng cường quan hệ kinh tế, thương mại và đầu tư với Mỹ sẽ giúp Việt Nam nâng cao vai trò và tầm ảnh hưởng trong khu vực, đồng thời mở ra nhiều cơ hội hợp tác mới.

Tuy nhiên, bên cạnh những cơ hội, Việt Nam cũng phải đối mặt với nhiều thách thức không nhỏ từ các chính sách kinh tế của ông Trump. Đáng chú ý nhất là áp lực thương mại khi Việt Nam có thể phải đối diện với yêu cầu giảm thặng dư thương mại với Mỹ...

Thêm vào đó, biến động tỷ giá và lạm phát cũng là một thách thức lớn đối với Việt Nam. Việc đồng USD tăng giá mạnh do dòng vốn đổ về Mỹ sẽ tạo áp lực lớn lên tỷ giá VND/USD, làm gia tăng chi phí nhập khẩu nguyên liệu đầu vào cho các doanh nghiệp trong nước. Điều này có thể dẫn đến nguy cơ lạm phát gia tăng, ảnh hưởng đến sức mua của người tiêu dùng và hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp.

Ngoài ra, chuỗi cung ứng nguyên liệu của Việt Nam cũng có nguy cơ bị gián đoạn nếu căng thẳng Mỹ-Trung tiếp tục leo thang. Hiện tại, phần lớn nguyên liệu đầu vào trong các ngành sản xuất như dệt may, điện tử và công nghiệp chế biến của Việt Nam vẫn phụ thuộc vào nước ngoài. Nếu chuỗi cung ứng gặp khó khăn, các doanh nghiệp Việt Nam sẽ phải đối mặt với tình trạng thiếu hụt nguyên liệu, làm giảm năng lực sản xuất và khả năng cạnh tranh trên thị trường quốc tế.

Để tận dụng cơ hội và vượt qua các thách thức trên, Việt Nam cần có những giải pháp ứng phó linh hoạt và hiệu quả. Trước hết, Việt Nam cần tăng cường hợp tác kinh tế và đàm phán thương mại với Mỹ nhằm đảm bảo quan hệ thương mại ổn định và hạn chế các rủi ro từ các chính sách bảo hộ của ông Trump. Đồng thời, Việt Nam cần đẩy mạnh hơn thu hút dòng vốn FDI chất lượng cao. Việc nâng cao năng lực sản xuất, đa dạng hóa thị trường và chuỗi cung ứng sẽ giúp Việt Nam giảm thiểu sự phụ thuộc vào bất kỳ một quốc gia nào và nâng cao sức chống chịu trước các biến động toàn cầu. Nhìn chung, nhiệm kỳ thứ hai của ông Donald Trump có thể mở ra nhiều cơ hội cho Việt Nam trong việc thu hút đầu tư và gia tăng xuất khẩu, nhưng cũng tiềm ẩn không ít thách thức. Sự chủ động, linh hoạt trong chính sách kinh tế và chiến lược ngoại giao sẽ là chìa khóa để Việt Nam thích ứng và phát triển trong bối cảnh kinh tế toàn cầu đầy biến động.

Sự trở lại của ông Donald Trump sẽ đặt kinh tế toàn cầu và Việt Nam trước nhiều thách thức lẫn cơ hội. Việt Nam cần chủ động thích ứng với các chính sách mới, thúc đẩy đổi mới sáng tạo, cải thiện môi trường kinh doanh và tăng cường hợp tác quốc tế để duy trì tăng trưởng bền vững. Với tầm nhìn chiến lược và sự linh hoạt trong chính sách, Việt Nam hoàn toàn có thể vượt qua các thách thức và đón đầu những cơ hội từ sự thay đổi trong chính sách của Mỹ.