Sam Pa và câu chuyện của Trung Quốc tại Châu Phi - Kỳ 2: Thâm nhập Châu Phi

Sam Pa (thứ 3 từ trái qua) Chủ tịch Tập đoàn Sonangol Group

>>Sam Pa và câu chuyện của Trung Quốc tại Châu Phi - Kỳ 1: Sam Pa là ai?

“Điều đó thật tuyệt” Bataglia nói và ông thực sự muốn tham gia dự án này vì Trung Quốc đóng vai trò khá quan trọng trong sự phát triển của Châu Phi. Tuy nhiên Bataglia lại có quá ít thông tin về Pa, bởi vậy, Sam Pa đã đưa Bataglia đã đến Trung Quốc để gặp giới chức nước này và hệ thống mà ông đang làm việc cùng.

Bataglia đã bị ấn tượng bởi tầm ảnh hưởng của Pa tại Trung Quốc, Pa vốn hoạt động cho cơ quan tình báo và là cánh tay đắc lực của Trung Quốc trong hoạt động trao đổi dầu mỏ, vũ khí và kim cương giữa Trung Quốc và Châu Phi. Ông đồng ý hợp tác cùng Sam Pa. Sau khi tìm được một số hợp đồng trong lĩnh vực năng lượng và xây dựng ở Bắc Mỹ, họ bắt đầu hướng về Angola.

Sau ba thập kỉ chiến tranh liên miên bởi dầu mỏ, kim cương và tình trạng tranh chấp quyền lực, Angola đã kiệt quệ. 4 năm sau khi dành độc lập từ Bồ Đào Nha (1979) tổng thống Angola José Eduardo dos Santos bắt đầu kêu gọi viện trợ tài chính từ nước ngoài cho công cuộc tái thiết đất nước. Nhưng Phương Tây lại e dè vì lo sợ chính quyền tại đây tham nhũng, vì vậy, Dos Santos hướng về phương Đông, và Pa đã nhìn ra cơ hội đúng lúc này.

Cuộc nội chiến tại Angola kết thúc vào năm 2002 cũng là lúc Trung Quốc muốn hợp tác với Dos Santos để mở đầu công cuộc thâm nhập Châu Phi. Trung Quốc đầu tư vào xây dựng đường bộ, đường sắt và nhà ở để đổi lại nguồn cung dầu mỏ từ Angola. Hình thức đổi chác dầu mỏ lấy cơ sở vật chất này còn được nhiều chuyên gia gọi là “Angola Mode”. Angola trở thành nhà cung cấp nhiên liệu thô lớn nhất của Trung Quốc sau Saudi Arabia.

Thỏa thuận của Trung Quốc với Angola được thực hiện dưới hình thức thỏa thuận giữa hai quốc gia. Tuy nhiên, bản chất của nó là một thỏa thuận song phương có lợi ích giữa công ty tư nhân và quyền lực của chính phủ. Khi quan hệ giữa Angola và Trung Quốc trở nên sâu sắc hơn, vai trò của Helder Bataglia và Sam Pa càng quan trọng để thúc đẩy tiến trình trao đổi giữa hai nước. Bataglia nói rằng mục đích chính của ông là giúp thắt chặt mối quan hệ hai nước và thúc đẩy quá trình kiến thiết Angola. Vào năm 2003, Bataglia và Pa đã có cuộc gặp với Zeng Peiyan là phó thủ tướng đầu tiên của Angola và cũng là người đại diện cho Angola kí thỏa thuận hợp tác Sino-Angola tại Luanda vào năm 2005-thỏa thuận về chương trình hợp tác giữa Trung Quốc và Angola ở tất cả các lĩnh vực từ công nghệ cho tới khai khoáng. Tuy nhiên, cuộc gặp lần này giữa hai bên tại Bắc Kinh lần này có thêm một nhân vật khác Manuel Vicente, người đứng đầu công ty dầu khí quốc gia của Angola, Sonangol.

Thông qua hợp tác với Vicente và Sonangol, Pa đã mở một cánh cửa với hệ thống phân phối phần lớn trữ lượng dầu mỏ tại Angola.

Cuối năm 2003, Tập đoàn dầu khí Royal Dutch Shell (Hà Lan) quyết định bán một nửa cổ phần liên doanhn sản xuất dầu khí của nó với BP tại Angola, đây còn được gọi là dự án Block 18. Vincente quyết định thay vì để cổ phần sang lại cho một công ty dầu khí nước ngoài khác, Sonangol sẽ sử dụng quyền của nó để mua lại các cổ phần này và sang lại cho các đối tác nó lựa chọn mà chính xác là tập đoàn hóa chất dầu khí của Trung Quốc Sinopec.

Hầu hết những báo cáo đều ghi nhận rằng vào cuối năm 2004, Sonangol đã mua cổ phần của Shell và nhượng lại quyền sở hữu công ty sản xuất dầu mỏ quốc gia khổng lồ này cho Sinopec. Chính sách này của Vincente đã mang lại hiệu quả: Bắc Kinh đồng ý khoản vay 2 tỷ đô la cho Angola chỉ một vài tháng sau đó và hai bên cũng có nhiều giao dịch từ sau giai đoạn này

Khi dự án Block 18 chuẩn bị hoàn thành, một chủ sở hữu mới là Sonangol Sinopec International xuất hiện, đây vẫn là công ty đại diện cho sự hợp tác giữa các công ty thuộc sở hữu chính phủ của Angola và Trung Quốc, lợi tức của các công ty dầu khí Angola không thuộc về công ty dầu khí quốc gia của nước này mà chảy về China Sonangol, thuộc hệ thống liên doanh của tập đoàn Queensway được sở hữu bởi Pa. Tính tới năm 2010, theo đánh giá của Sinopec, lợi nhuận của Tập đoàn Queensway trong dự án Block 18 là 960 triệu USD. Hiện tại, dự án này đang cho sản xuất 180.000 thùng dầu mỗi ngày, chiếm 1/10 lượn dầu xuất khẩu của Angola.

Vẫn tiếp tục mở rộng ảnh hưởng

Pa vẫn tiếp tục xúc tiến hoạt động đầu tư. Đầu năm nay, chuyên cơ của ông được nhận diện đã đáp xuống các khu vực như Hong Kong, Singapore (trụ sở chính của China Sonagol), Mauritius, Madagascar, Maldives, Luanda, Harare, Jakarta và Bắc Kinh. Theo một báo cáo tài chính được công bố bởi tập đoàn Queensway được yêu cầu bởi tòa án tối cao Hong Kong vào năm ngoái, ghi nhận “Mr Sam” đã được China International Fund chuyển số tiền mặt trị giá 11,7 triêu HK (1,5 triệu USD) để phục vụ hoạt động đầu tư vào năm 2009. Một số giao dịch khác có liên quan đến thỏa thuận của tập đoàn Queensway tại các khu vực Tanzania, Nigeria và North Korea. Dựa trên ảnh hưởng của mình tại Trung Quốc và Châu Phi, Pa lặp lại mô hình trao trao đổi như tại Angola tại những khu vực ít người quan tâm và dám đầu tư nhất.

Mối quan hệ của Pa với chính quyền Bắc Kinh chính là yếu tố quyết định giúp ông thuyết phục chính quyền các nước Châu Phi dể tiến hành các thỏa thuận trao đổi nhiên liệu thô lấy các gói xây dựng cơ sở hạ tầng cho khu vực này. Trong các giao dịch liên quan tới tập đoàn Queensway. Các luật sư của Pa luôn khẳng định ông chỉ đơn thuần có mặt trong giao dịch với vai trò là cố vấn, mặc dù đã có lần ông được giới thiệt như là chủ tịch của China Sonangol khi tiếp túc với chính phủ Dubai

Kể từ năm 2008, giới truyền thông và Washington đã bắt đầu để ý tới hoạt động của Queensway và cái tên Sam Pa khi tập đoàn China Sonangol mua một trong những dự án bất động sản đình đám tại Manhattan là The Conner, trước đây là JPMorgan building tại 23 Wall Street. Tháng 4 năm nay, Pa phải đối mặt với cáo buộc của kho bạc Mỹ, khi tổ chức này liệt kê ông (dưới cái tên thứ 7) vào nhóm đối tượng bị cấm vận bởi cấu kết với chính quyền tham nhũng Robert Mugabe tại Zimbabwe

Tuy nhiên, kho bạc Mỹ đã không đưa ra được các bằng chứng cụ thể cho hoạt động của Pa. Nhưng vào năm 2012, tổ chức chống tham nhũng của Anh Global Witness đã công bố một báo cáo theo dữ liệu của cơ quan tình báo Zimbabwe cho thấy Pa được phép xuất khẩu kim cương dưới sự cho phép của lực lượng quân đội Marange sau khi hối lộ tổ chức này 200 phương tiện và 100 triệu USD. Tuy nhiên, luật sư của China International Fund đã bác bỏ cáo buộc này và cho biết tổ chức này đã cung cấp quỹ cho chính phủ Zimbabwe cho mục đích thương mại hợp pháp.

Các cấm vận từ Mỹ sẽ ngăn cản công dân nước này thực hiện giao dịch và thỏa thuận thương mại với đối tượng vi phạm là cá nhân hay các công ty. Tuy nhiên, Bởi Pa “chỉ có vai trò” là cố vấn cho Queensway Company, lệnh cấm vận không hề ảnh hưởng đến hoạt động của tập đoàn này. Ngược lại, một thỏa thuận hợp tác mới đã được kí kết ngay sau đó khi tổng thống Nga Vladimir Putin thăm Trung Quốc và trong thời kì bê bối của Nga trong tranh chấp Crưm, Pa đã đứng ra kí kết thỏa thuận cho China International Fund để xây dựng hệ thống Metro mới tại Moscow.

Sam Pa- Sự pha trộn của công cuộc toàn cầu hóa

Sau một thập kỉ, Sam Pa vẫn đứng vững trước những biến chuyển của kinh tế và chính trị thế giới. “Ông ấy tiếp tục hoạt động đầu tư và quan trọng ông ta vẫn biết cách đưa đế chế của mình hoạt động dưới sự kiểm soát của hệ thống pháp luật.” J R Mailey, tác giả của báo cáo trước quốc hội Mỹ vào năm 2009 về hoạt động của tập đoàn Queensway nói.

Sự trỗi dây của Trung Quốc đã mang lại cho Châu Phi nhiều lợi ích nhưng cũng khiến các nhà lãnh đạo của Châu lục này phải cảnh giác. Lamido Sanusi, thống đốc của ngân hàng Trung ương Nigeria gần đây đã cảnh báo rằng, song song với hoạt động tiếp nhận đầu tư từ Trung Quốc, Châu Phi giờ đây sắn sàng cho một cơ chế cải cách và quản lí mới. Sam Pa là một biểu tượng của công cuộc toàn cầu hóa, sự pha trộn giữa quyền lực nhà nước, công ty và cá nhân đã thu lợi từ cách thức hoạt động của chính quyền cũ.