Ít ai biết bà cũng có thời kỳ bị bỏ tù vì hoạt động yêu nước. Câu chuyện thế nào ạ?
Đó là năm 1972, khi tôi hai mươi tuổi, hoạt động thanh niên Tỉnh đoàn Sóc Trăng. Bị bắt lúc đang chèo xuồng chở má tôi đi ngang đồn ở Bạc Liêu. Chúng nhận ra má tôi vì bà có hoạt động, nên bà bị tù mãi đến năm 1975. Tôi được nhân dân quanh đó nhận là con cháu, nhưng rồi cũng phải qua điều tra, trấn nước, giật điện. Đưa ra tòa, do tôi không nhận gì, không có chứng cứ, nên chúng phải thả ra.
Vậy là gia đình bà có tới ba người bị ở tù, bà còn có người anh trai là nhà báo hy sinh rất anh dũng?
Vâng, ngoài tôi và má tôi, thì có ba tôi nữa. Ông là cán bộ huyện ủy xây dựng cơ sở ở Vĩnh Trạch, Bạc Liêu, bị bắt từ năm 1955, ở tù hết Tân Hiệp, Côn Đảo, Phú Quốc. Năm 1963 ba tôi vượt ngục về, kêu tôi vô học trong vùng giải phóng.
Anh trai tôi làm báo, bị bắt trong một trận
càn. Anh là đảng viên trẻ rất chí khí, bị bắn chết ngay trên cánh đồng
"chó ngáp" khi mới mười chín tuổi. Chúng tôi rất tiếc không giữ được các
bức ký họa chiến trường của anh tôi. Anh là họa sĩ của báo, là học trò
của họa sĩ Thái Hà, Huỳnh Phương Đông. Má chồng tôi cũng được phong Bà
mẹ Việt Nam anh hùng.
Nếu không có sự điều động trong chiến tranh, bà cũng sẽ là một nhà báo?
Thời
kỳ ở rừng, năm 1973 tôi được Tỉnh đoàn cử đi học báo chí ở miền Đông
Nam bộ, mê nghề báo quá đi. Lứa học sinh đó sau này hầu hết trở thành
tổng biên tập nhiều báo khắp các tỉnh, thành.
Lứa cán bộ
cách mạng khi xưa gần gũi, chia sẻ dễ dàng với quần chúng, biết lắng
nghe, vì sao có những người lại thoái hóa, bỏ mất cái nền, cái gốc đáng
quý đó khi mọi điều kiện đã khá hơn?
Môi trường thay đổi,
nếu không tiếp tục rèn luyện thì cái gốc cũng bị mờ nhạt dần. Phải phấn
đấu suốt đời là vì vậy. Ngày còn kháng chiến, tôi cũng đã ở với người
lao động, cũng đi cấy gặt, leo dừa, lội sông chèo xuồng, mò cá mò tôm,
được sự dạy dỗ của người dân suốt mười năm. Đó là đoạn đời quý báu giúp
tôi có thể gần gũi hòa đồng, nghĩ được ý nghĩ giống họ. Nó là vốn quý
cho người làm cán bộ.
Trên mạng, TS Hồ Bá Thâm làm thơ đề
tặng bà, trong đó có câu: Ta hát bài ca về Thành phố Bác, Chính quyền và
dân đối thoại chân tình... Bà là một trong số các lãnh đạo thành phố có
đóng góp vào việc đối thoại này như thế nào?
Thành phố có
nhiều hình thức, cách làm như mục "Nói và làm" trên Đài truyền hình TP.
Hồ Chí Minh (HTV) suốt năm năm. Những cuộc đối thoại với các tầng lớp
nhân dân được tổ chức hằng năm, kể cả lắng nghe tiếng nói trẻ em. Các
bạn thanh niên đóng vai đại biểu Hội đồng nhân dân trẻ, làm chủ tịch Ủy
ban nhân dân, đại biểu Quốc hội, có truyền hình trực tiếp. Tổ chức tham
vấn ý kiến nhân dân các lĩnh vực. Tổ chức khảo sát độc lập chỉ số hài
lòng của người dân về các dịch vụ công...
Bà thấy hiệu quả lớn nhất thu được là gì?
Đó
là tạo được không khí dân chủ, người dân có chỗ để nói, được lắng nghe.
Tạo được đời sống dân chủ, có thúc đẩy công việc trong các lĩnh vực dù
không đáp ứng hết mọi điều, như trong các lĩnh vực liên quan đến đời
sống như kinh tế, dịch vụ, quản lý đô thị...
Bà còn tiếp xúc rất nhiều đoàn khách quốc tế, kể cả đón bà Hillary Clinton?
Nhiệm
vụ tiếp khách quốc tế không phải chỉ là lễ nghi thủ tục ngoại giao,
chào hỏi mà còn có sự trao đổi. Một nhiệm kỳ phải tiếp tới 200 đoàn, đó
là dịp trao đổi, học hỏi việc xử lý các vấn đề, nhận thêm nhiều thông
tin. Cũng có khi phải bàn những vấn đề nhân quyền, gặp từ chủ tịch Quốc
hội, đoàn nghị sĩ, lãnh đạo địa phương, các nguyên thủ quốc gia đến từ
các nước thuộc nhiều châu lục. Ngoài ra, tôi cũng đi nghiên cứu tới 30
nước. Đó cũng là những hình thức đối thoại, trao đổi thực sự.
Việc đối thoại nhiều với dân đã làm thay đổi những gì ở cá nhân con người bà?
Cái
lớn nhất là hiểu được cuộc sống, hiểu được người dân đang nung nấu điều
gì muốn nói với lãnh đạo. Qua quan sát, lắng nghe, học hỏi, suy nghĩ
của mình cũng chín chắn, sâu sắc hơn. Ngày xưa khi còn nhỏ, tôi là người
ít nói, nhút nhát. Nay do nhiệm vụ đòi hỏi là chính khách thân thiện
không làm gì quá lố, hình thức xuất hiện phải đàng hoàng chứ không phải
là một bước lên xe xa cách. Nhiều lúc tôi vẫn đi xe đạp, rèn luyện, vận
động, tiết kiệm.
Cảm tưởng của bà khi rời những chức vụ cao?
Tôi
thấy bình thường vì ngay khi giữ chức vụ tôi vẫn sống trong một đời
sống bình thường, ở cơ quan không thư ký, ở nhà không người giúp việc.
Không hụt hẫng. Nhiều người nói làm chức vụ cao thoát ra không dễ. Nội
cái chuyện đang đi ôtô nay ngồi xe máy là nhiều người thấy lạ rồi, mình
lại đi xe đạp. Ngay lúc còn đang làm việc tôi vẫn hòa nhập cuộc sống, đi
chợ, chạy buổi sáng với mọi người trong công viên...
Nhưng
thưa bà, ngay cả khi mọi điều tốt đẹp, mọi người quý mến đi nữa thì tính
chất công việc, mọi sự tiếp xúc đều đã thay đổi. Không còn quyền lực,
ắt sẽ có những người không còn giữ quan hệ như cũ. Giống như sự bạc bẽo.
Có gì buồn phiền, chạnh lòng rất tự nhiên không?
Còn nữa:
Tiền lương ít đi, báo đọc hằng ngày để bớt lại cơ quan cho người tiếp
tục công việc. Nếu có mất gì thì bớt sự xun xoe hào nhoáng, chứ những gì
là tình thật thì vẫn bền. Đến các lễ lạt không còn giới thiệu kiểu ngày
trước. Nhưng mình được tự do làm việc mình thích và có ích.
Từ khi rời chức vụ đến nay, có buổi tôi phải trả lời bốn tờ báo phỏng vấn. Không đến công sở, cơ quan nhưng lịch làm việc vẫn bận rộn, nào là tham gia vào những chuyên đề, đi báo cáo kinh nghiệm hoạt động, cũng nhiều lời mời. Có thời gian chăm sóc gia đình, thăm mọi người, nói chuyện với em út, bà con. Ai mời thì mình còn phải xem xét; xưa do chức vụ nên buộc phải có mặt.
Chẳng hạn có nhiều người nói rằng tôi mặc áo dài
đẹp nên có lời mời làm chủ tịch Hội Áo dài nhưng tôi chưa dám nhận lời.
Có khi vì tình cảm yêu mến nên người ta mời thôi. Mình lớn rồi, không
biết mặc áo dài còn "nhìn được" như trước không. Nếu nhận lại hội hè đi
tới đi lui... Giờ không như thời thanh niên hào hứng mọi chuyện nữa.
Vậy cuộc sống thường nhật của bà cũng đã có nhiều thay đổi?
Nhất
định phải điều chỉnh cho phù hợp với điều kiện mới, chứ không phải sự
mất mát tiếc nuối. Ít may quần áo hơn, ít áo dài mới hơn. Ngày trước
phải nhiều, xuất hiện nơi trang nghiêm, lên tivi đối thoại, không thể
chỉ cái áo dài cũ. Bây giờ những cái đó không cần thiết, dù là phụ nữ ai
cũng thích đẹp. Nhưng chỉ vừa phải thôi, cho phù hợp với cuộc sống hiện
tại.
Nhưng phụ nữ luôn lo lắng vì phải giảm đi những gì làm
cho mình trẻ đẹp. Vì cuộc sống thường có kiểu quan niệm "người phụ nữ
ngoài năm mươi thì chẳng là ai cả". Bà có nỗi lo bị tụt hậu và lãng
quên?
Lo lạc hậu ở chỗ khác kia. Liệu có còn cập nhật cuộc
sống đầy đủ, phân tích sâu sắc hay không. Đó mới là điều phải sợ, phải
giữ gìn. Có những người lớn tuổi như GS Trần Văn Giàu, Trần Bạch Đằng,
Võ Văn Kiệt... mà tôi biết cuối đời họ vẫn làm việc lặng lẽ cống hiến
cho cuộc sống.
Từ khi không còn chức vụ, tôi được mười bảy tỉnh
thành trong cả nước mời nói chuyện, trao đổi. Một vòng đi lại khắp đất
nước, không chỉ báo cáo trên bục hội nghị mà được thực sự tìm hiểu cái
hay của họ như vấn đề quản lý, xây dựng mới của Đà Nẵng, đi các khu kinh
tế lớn, những chương trình lớn của đất nước, chứ không ở khách sạn, họp
xong rồi về...
Nay hoàn toàn không còn chức danh gì, bà nhìn từ góc người dân thường với công việc của lãnh đạo như thế nào?
Cũng
như mọi người dân, tôi đòi hỏi họ nhiều hơn, phải đáp ứng người dân tốt
hơn. Trước đây trong guồng máy hội họp giấy tờ, có lắng nghe nhưng chưa
đủ. Nay không ở vị trí lãnh đạo, ít hội họp, ít dịp đấu tranh, cải cách
trực tiếp mỗi ngày để xử lý nhanh hơn. Nay vẫn tranh thủ gặp gỡ, góp ý
kiến...
Bà cũng biết một thực tế là ngay những thư từ, góp ý của một số vị lão thành nhiệt huyết mà cũng chẳng được hồi âm?
Cũng
có thực tế là nhiều vị cảm thấy bất lực ngay khi còn đương chức chứ
chẳng phải khi về hưu mới gặp phải. Sự lắng nghe đâu phải dễ dàng. Nhất
là khi ý kiến đóng góp không trúng ý người có trách nhiệm lắng nghe. Khó
khăn lắm cho cái mới, cái đúng, ngay với cả những người đương chức. Cho
nên, đừng vội thất vọng, mà hãy tìm cách kiên trì đóng góp. Tôi tham
gia viết báo nhiều hơn từ khi nghỉ chức vụ, thấy có phản hồi, vậy là hữu
hiệu. Phải tìm cách đóng góp tích cực.
Nhưng chắc bà cũng thấy là không dễ có hiệu quả?
Hãy
tin ở thời gian. Nhiều cái được nhìn nhận lại. Như trường hợp khi chú
Võ Văn Kiệt mất đi, nhiều đánh giá về chú, người dân nhớ thương và kính
trọng chú thiệt lâu thiệt dài. Trong lòng dân họ vẫn sống được. Làm cái
gì phải nung nấu, tâm can mới thành công.
Giả sử lại giữ vị trí quan chức sau khi đã thực sự hiểu đời dân thường, bà sẽ làm gì?
Hỏi
thế có đụng chạm đến những người đang tại vị không, nhưng tôi chắc ai
cũng sẽ đồng ý là phải làm gì cho thực chất. Thăm viếng lễ lộc rềnh rang
hội họp giấy tờ bớt đi. Nói đi đôi với làm.
Bà trải qua
nhiều lĩnh vực, công tác đoàn thể (Bí thư Trung ương đoàn, Thành đoàn),
chính quyền (Phó chủ tịch Ủy ban nhân dân), công tác Đảng (Phó bí thư
Thành ủy, Trưởng ban Tuyên giáo), cơ quan dân cử (đại biểu Quốc hội, Chủ
tịch Hội đồng nhân dân). Đó có phải là nguyên nhân giúp bà có phong
cách gần gũi quần chúng?
Trải qua nhiều môi trường thì có
điều kiện gần gũi nhân dân, được giáo dục rèn luyện. Tôi có được thành
công nào đều do sâu sát dân. Nhờ công việc, tôi tiếp xúc nhiều. Quan hệ
với nhiều giới. Từ các văn nghệ sĩ, trí thức, nhà nghiên cứu, các vị
lãnh đạo, những nhân vật lớn. Tôi được quen biết và học hỏi các đồng chí
lãnh đạo như Lê Duẩn, Phạm Văn Đồng, Nguyễn Văn Linh, Võ Văn Kiệt...
Các văn nghệ sĩ như Trịnh Công Sơn, Diệp Minh Tuyền...Tiếp xúc với nhiều
tầng lớp lao động.
Tôi rất cảm động khi ra đường, người dân chào hỏi, ra chợ không bị nói thách, có hôm đi bộ có người dừng xe máy nói ngồi lên họ chở. Đi trên đường phố ở Pháp, Mỹ cũng có người dừng lại gọi: "Có phải chị Thảo?".
Hôm rồi ở sân bay Đà Nẵng có một chị
nhận ra, hỏi thăm, rồi đưa một bịch cả ký nấm mèo nhất định bắt nhận.
Hai cha con một người dân không quen đang vội chạy vào cửa ra máy bay
cũng gọi tôi, khoe con ông cũng tên Phạm Phương Thảo... Một lần chạy xe
trên đường phố Sài Gòn, ca sĩ Đan Trường vượt lên hỏi: "Em rất ngưỡng mộ
chị, chị có biết em không?". Trời, Đan Trường ai lại chẳng biết. Nghệ
sĩ Xuân Hương, Thanh Bạch có lần nói vui: "Chị xuất hiện nhiều, bà con
quen chị như nghệ sĩ. Chị thành "sao" rồi...". Được dân yêu mến là tấm
huân chương cao nhất cho người cán bộ.
Theo bà, sâu sát dân
nhiều hạnh phúc như thế sao vẫn có những khuyết điểm của cán bộ thường
bị nhắc nhở là xa dân, quan liêu mệnh lệnh...?
Có tấm lòng
thì sẽ có cách gần dân. Nhiều cán bộ lãnh đạo đi mà không nghe, không
hiểu được. Không chỉ bằng giác quan mà tấm lòng, sự hiểu biết, gần gũi
lắng nghe. Có khi họ không nói nhiều. Đừng chủ quan áp đặt. Hiểu được
người dân ngay cả khi họ bức xúc, sừng sộ gay gắt...
Nếu tổng kết lại cuộc đời công tác giữ nhiều chức vụ cao, bà thấy đọng lại điều gì tự hào nhất, có đóng góp nhiều nhất?
Gần
được dân. Luôn có lợi ích của dân trong suy nghĩ và tình cảm. Dù có thể
chưa làm được thật nhiều việc, vì sự đòi hỏi của nhân dân luôn cao. Khi
đi tiếp xúc, chúng ta thường hay nói "thành công rực rỡ" nhưng dân chưa
hài lòng. Dễ hiểu thôi. Nhân dân đòi hỏi cao là chính đáng, vì mình
chưa đáp ứng được. Mình còn mắc nợ dân nhiều.
Từ vị trí người lãnh đạo, bà thấy Sài Gòn - TP. Hồ Chí Minh thế nào?
Tất
nhiên là thành phố đẹp, người dân năng động, giàu lòng trắc ẩn, giàu
cảm xúc. Dễ có phong trào lắm, dễ có điển hình lắm. Không chấp nhận cuộc
sống kém cỏi. Nơi làm ăn, học hành, vươn tới đỉnh cao, không thích hài
lòng rồi dừng lại. Môi trường như thế thúc đẩy người lãnh đạo. Tiềm
năng, nhân tài vật lực đều lớn, tầm của bộ máy chưa đáp ứng được.
Thành
phố nhiều tương phản, dễ sống trong khi còn nhiều gay gắt của sự phát
triển quá nóng, nhiều vấn đề môi trường, phân hóa giàu nghèo. Một chị
bán rau xe đẩy kể cho tôi nghe: "Em tầm thường lam lũ thế này nhưng tết
rồi về quê, em oai lắm chị. Có thể cho tiền, cho quà người này người
kia". Hai vợ chồng hai xe đẩy, nuôi con ăn học đại học, gửi về quê giúp
gia đình...
Hai vợ chồng bà đều "làm lớn", đều rời chức vụ cả, cuộc sống gia đình thế nào rồi, thưa bà?
Như
tất cả mọi gia đình, mọi cán bộ thôi. Ông xã tôi tham gia công tác
người cao tuổi, mặt trận tổ quốc ở khu phố, vẫn bận rộn họp hành, quan
tâm đóng góp cho đời sống khu dân cư.
Từ khi đi làm việc cho tới nay, chúng tôi luôn tự lo liệu. Khi làm chức vụ, ở cơ quan không có thư ký, ở nhà không người giúp việc. Hai con đi làm, đi học, về lau nhà cửa. Ông xã cũng đi chợ, nấu ăn cũng được. Cơm cũng món canh, món mặn, không đòi hỏi cao. Muốn mời bạn bè khách khứa lắm nhưng không được vì không ai phục vụ.
Nhờ vậy mà có người khen, gia đình "làm lớn" mà bình
dân lặng lẽ, không xe cộ đến nhà tiệc tùng thăm viếng rần rần. Bởi còn
thời gian nào đâu... Sống bình thường như mọi người. Sáng dậy, tôi nghe
bản tin sớm xong, đi ra công viên tập thể dục, chạy bộ. Thích đi chợ,
nấu ăn... Từ xưa nay đều thế. Bây giờ thì có thêm thời gian xem phim, vì
đó là sở thích cá nhân của tôi. Chỉ mê xem phim.
Giữ nhiều
chức vụ, xuất hiện như nữ chính khách, tiếp nhiều đoàn quốc tế, hội họp,
nói trước công chúng, có ai giúp bà trang điểm, xây dựng hình ảnh?
Tôi
tự trang điểm vài phút, tóc tự chải. Người ta bảo trang điểm ba phút
thì dễ thành "hề", nhưng tôi cũng đảm bảo tươm tất lịch sự. Khi đi công
tác thì mặc một trong hai loại: vest hoặc áo dài.
Ngay khi tiếp bà Hillary Clinton trông sang trọng thế thực ra cũng chỉ áo dài tơ tằm, bốn mét chưa tới trăm ngàn đồng giá lúc đó, chứ không có lối áo dài mấy triệu đồng của mệnh phụ phu nhân đâu.
Nay không làm chức vụ, ít lễ lạt, hội nghị, tiếp khách, nhưng tôi cố gắng giữ hình ảnh, đừng để nó "xuống". Giản dị đi, bớt áo dài, vest, nay trang phục rộng rãi thôi. Nhưng vẫn phải lịch sự đàng hoàng, ngăn nắp, không lèng xèng cẩu thả được.Xin cảm ơn bà về cuộc trò chuyện cởi mở và chân tình.
-
Ngày 23/12 khởi tranh Môn Việt Dã Doanh nhân tranh giải Nu Skin Việt Nam
07/12/2023 6:05 PMNgày 23/12 tới đây, Môn Việt Dã Doanh nhân tranh giải Nu Skin Việt Nam thuộc Đại Hội Thể Thao Doanh Nhân Olympic 2030 lần thứ 8 sẽ chính thức khởi tranh vào buổi sáng tại Thảo Cầm Viên, Quận 1, TP.HCM.
-
Chân dung ông chủ doanh nghiệp bất động sản đang nắm trong tay 6.387ha đất
20/04/2023 2:36 PMTừ khi sáng lập, ông Đặng Thành Tâm đã đưa Tập đoàn Kinh Bắc trở thành một doanh nghiệp lớn trong lĩnh vực bất động sản công nghiệp với 17 công ty con trực tiếp và gián tiếp. Tính đến cuối năm 2022, Kinh Bắc đã tạo lập 6.387ha đất, chiếm 5,2% quỹ đất khu công nghiệp của cả nước.
-
Hơn 300 doanh nghiệp Việt Nam là nạn nhân chiến dịch tấn công mạng có chủ đích
04/04/2023 2:29 PMBKAV ghi nhận có hơn 300 doanh nghiệp Việt Nam, trong đó có nhiều tổ chức tài chính lớn có thể là nạn nhân của chiến dịch tấn công mạng có chủ đích (APT) mới đây.
-
Tổng giám đốc FPT được bầu làm Phó chủ tịch Hội Doanh nhân trẻ Việt Nam
13/03/2023 8:30 AMNgày 10.3 tại Hà Nội, Hội Doanh nhân trẻ Việt Nam tổ chức Hội nghị Ủy ban Trung ương Hội Doanh nhân trẻ Việt Nam lần thứ 3, khóa 7 để tổng kết hoạt động hội năm 2022 đồng thời ra mắt Chủ tịch danh dự Hội Doanh nhân trẻ Việt Nam.
-
Top 10 doanh nhân dẫn đầu thị trường chứng khoán Việt Nam 2021
31/12/2021 4:14 PMBất chấp COVID-19, thị trường chứng khoán Việt Nam vẫn có một năm giao dịch thăng hoa, với nhiều kỷ lục được ghi nhận, nhiều cổ phiếu bứt phá mạnh vượt đỉnh, thậm chí tăng bằng lần.
-
Economist: Việt Nam có một tầng lớp doanh nhân tỷ phú mới
30/11/2021 8:55 AMCafeLand - Nền kinh tế tăng trưởng nhanh chóng của Việt Nam đang kéo theo sự phát triển mạnh mẽ của tầng lớp các doanh nhân tỷ phú.