Đa cấp tiền ảo “tung hoành”: Khi giấc mơ thành ảo vọng

Hội thảo xa hoa, công thức của những bi kịch

Tại khu du lịch Ao Vua (Ba Vì, Hà Nội), hội trường sáng rực ánh đèn. Hàng trăm người chen kín, thưởng thức buffet sang trọng. Trên sân khấu, những “chuyên gia” ăn mặc lịch lãm thao thao bất tuyệt về cơ hội đầu tư, tự do tài chính, thu nhập thụ động… Không khí sôi động như một lễ hội thành công. Nhưng thực chất, từ hội trường, bữa tiệc đến từng món quà đều được chi trả bằng tiền của chính những người tham dự.

Cơ quan công an tiến hành khám xét tại hiện trường ở Hà Nội. Ảnh: Công an tỉnh Phú Thọ

Vụ án do Công an tỉnh Phú Thọ vừa triệt phá đã phơi bày sự thật ấy. Nguyễn Chánh Đáng dựng nên đồng tiền ảo TCIS, giả danh dự án quốc tế, lập website giao dịch “chuyên nghiệp” để lôi kéo hơn 4.000 tài khoản, chiếm đoạt trên 50 tỉ đồng chỉ trong hơn một năm. Trước đó, Nguyễn Văn Hạ (Gia Lai) cũng từng điều hành đồng PAYN, mở sàn xuyên quốc gia, cuốn hàng nghìn người vào vòng xoáy lừa đảo.

Không dừng lại ở đó, nhiều vụ án khác tiếp tục cho thấy thủ đoạn ngày càng biến tướng. Tại Hưng Yên, một tổ chức núp bóng “dự án NFT – robot đầu tư” lôi kéo hơn 1.100 người, gây thiệt hại trên 500 tỉ đồng. Ở Lạng Sơn, nhóm tội phạm mạo danh tín dụng ảo, quảng bá công nghệ AI cũng khiến hơn 2.300 người sập bẫy, thiệt hại hơn 200 tỉ đồng.

Công thức quen thuộc vẫn được lặp lại: hội thảo hoành tráng tại khách sạn 5 sao, xe sang, quà tặng xa xỉ, những bài thuyết trình đánh trúng khát vọng đổi đời. Ban đầu, nạn nhân được trả lãi đúng hẹn để tạo niềm tin. Nhưng khi dòng tiền đổ vào đủ lớn, cả hệ thống sụp đổ, để lại bi kịch: tiền mất, gia đình tan vỡ, nợ nần chồng chất.

Trao đổi với Diễn đàn Doanh nghiệp, Thượng tá, Tiến sĩ Đào Trung Hiếu – chuyên gia tội phạm học cho rằng, tình hình đã ở mức “báo động đỏ”.

Theo ông Hiếu, bản chất đa cấp lừa đảo không thay đổi, chỉ thay vỏ bọc. Trước kia là tờ rơi, truyền miệng; nay chuyển sang AI, chatbot, robot giao dịch, tiền số… khiến việc lừa đảo trông hiện đại, uy tín và hấp dẫn hơn.

“Điều nguy hiểm là tội phạm gieo vào xã hội ảo tưởng “công nghệ đồng nghĩa thành công”, khiến cả người già, sinh viên, người lao động đều mất cảnh giác”, Thượng tá Đào Trung Hiếu nói.

Lỗ hổng từ đâu?

Trong khi đó, ông Võ Đỗ Thắng, Giám đốc Trung tâm đào tạo quản trị và an ninh mạng quốc tế Athena cũng cảnh báo với Diễn đàn Doanh nghiệp: Công nghệ hiện nay cho phép tạo ra một đồng tiền ảo hay một sàn giao dịch chỉ trong vài chục phút. Khi được quảng cáo rầm rộ trên mạng xã hội, kết hợp hội thảo hoành tráng, nhiều người dễ tin vào hình ảnh thịnh vượng.

“Dấu hiệu nhận biết quan trọng là lãi suất phi lý. Nếu ai đó hứa hẹn lợi nhuận vài trăm phần trăm thì chắc chắn đó là bẫy lừa”, ông Thắng khẳng định.

Tại khu du lịch Ao Vua, hàng trăm người vẫn đang say sưa trong một hội thảo. Ảnh: Công an tỉnh Phú Thọ

Từ góc nhìn pháp lý, nhận định về nguyên nhân khiến đa cấp công nghệ tiếp tục bùng nổ trong thời gian gần đây, luật sư Nguyễn Đức Biên cho rằng, tiền ảo chưa được công nhận là tài sản hợp pháp, nhưng cũng không bị cấm tuyệt đối. Chính sự lửng lơ này đã trở thành kẽ hở để các đối tượng dựng lên mô hình đa cấp trá hình.

Ngoài lỗ hổng pháp lý, tâm lý “muốn giàu nhanh” cũng khiến bẫy lừa có đất sống. Nhiều người biết rủi ro nhưng vẫn tham gia, với hy vọng rút chân kịp lúc. “Chính sự đánh cược đó đã vô tình tiếp tay cho kẻ lừa đảo”, ông Biên nói.

Theo luật sư Biên, để ngăn chặn cần ba giải pháp then chốt. Một là, hoàn thiện khung pháp lý về tài sản số, dứt khoát công nhận có điều kiện hoặc cấm tuyệt đối, chấm dứt tình trạng mập mờ. Hai là, siết chặt hoạt động đa cấp, buộc doanh nghiệp minh bạch thông tin, chịu kiểm toán độc lập, đồng thời tăng chế tài hình sự với hành vi lách luật. Ba là, đẩy mạnh truyền thông và hỗ trợ nạn nhân, nhất là ở vùng nông thôn, để người dân đủ thông tin phòng ngừa và điểm tựa khi cần tố cáo.

Trao đổi với Diễn đàn Doanh nghiệp, nhiều ý kiến chuyên gia cũng cảnh báo, khi công nghệ phát triển quá nhanh, tội phạm sẽ lợi dụng để che giấu trò lừa. Nếu hành lang pháp lý không kịp khép kín, nếu người dân không nâng cao cảnh giác, vòng xoáy đa cấp tiền ảo sẽ còn tái diễn.

Những vụ án liên tiếp bị phanh phui vừa qua, cũng chỉ là phần nổi của tảng băng; phía sau vẫn còn vô số đường dây ngấm ngầm hoạt động, và sẵn sàng cuốn thêm nhiều người vào những ảo vọng cay đắng.