Vì sao Trung Quốc quay lưng với Jack Ma?

Tại Trung Quốc, Jack Ma là biểu tượng của sự thành công.

Từ một giáo viên dạy tiếng Anh, ông chủ của Alibaba đã trở thành doanh nhân công nghệ giàu nhất Trung Quốc. Sau khi ông Donald Trump đắc cử Tổng thống Mỹ năm 2016, Jack Ma là một trong những người Trung Quốc đầu tiên ông Trump muốn gặp.

Bên cạnh sự thành công của Alibaba, cuộc sống của vị tỷ phú này cũng là tấm gương cho những người trẻ đầy tham vọng tại Trung Quốc. Năm 2017, Daddy Ma – biệt danh trên mạng của vị tỷ phú – đã tham gia vào một bộ phim võ thuật quy tụ nhiều diễn viên điện ảnh Trung Quốc. Ông thậm chí còn song ca với nữ diva nhạc pop nổi tiếng Vương Phi hay cùng nghệ sĩ Zeng Fanzhi bán đấu giá bức tranh tự vẽ. Bức tranh này sau đó đã được bán với giá 5,4 triệu USD.

Từ người được mến mộ đến nhân vật phản diện

Tuy nhiên, trước những rắc rối với chính phủ Trung Quốc, tình cảm của công chúng đối với Daddy Ma đang dần cạn kiệt. Ông chủ của Alibaba giờ đây bị gắn với những cái tên như “kẻ hút máu” hay “tên xấu xa”.

Ngày 24/12, giới chức nước này đã mở một cuộc điều tra chống độc quyền nhắm vào Alibaba. Đồng thời, các quan chức chính phủ sẽ vẫn tiếp tục xoay quanh Ant Group, công ty mảng fintech của Jack Ma. Bên cạnh đó, 4 cơ quan quản lý nước này thông báo sẽ có cuộc trao đổi với Ant để thảo luận các biện pháp giám sát mới.

Thương vụ IPO của Ant Group đã bị chính phủ Trung Quốc chặn đứng. Ảnh: AFP.

Chưa đầy 2 tuần sau khi Jack Ma công khai lên án hệ thống tài chính Trung Quốc và cho rằng các ngân hàng trong nước đang hành xử như những “tiệm cầm đồ”, giới chức Trung Quốc liền dập tắt đợt IPO đầu tiên của Ant.

Theo New York Times, nhìn bề ngoài, quan điểm của công chúng đang thay đổi, phần lớn xuất phát từ những chỉ trích mà chính phủ Trung Quốc nhắm vào đế chế kinh doanh của Ma.

Tuy nhiên, người Trung Quốc đang dần mất niềm tin vào tương lai, ngay cả khi quốc gia này đang có dấu hiệu hồi phục tích cực thời kỳ hậu Covid-19. Trong khi Trung Quốc có nhiều tỷ phú USD hơn Mỹ và Ấn Độ cộng lại, vẫn còn 600 triệu người dân sinh sống tại quốc gia này có mức thu nhập chỉ 150 USD/tháng hoặc ít hơn.

Trong 11 tháng đầu năm 2020, mức tiêu dùng của Trung Quốc giảm khoảng 5%. Tuy nhiên, mức tiêu dùng hàng xa xỉ dự kiến tăng gần 50% so với cùng kỳ năm 2019.

Những người trẻ tốt nghiệp đại học, thậm chí có bằng cấp từ Mỹ đang phải đối mặt với tình trạng thiếu việc làm và mức lương bèo bọt. Không chỉ thế, thị trường bất động sản tại những thành phố lớn đang ngày một đắt đỏ, khiến nhiều người trẻ chỉ còn cách tham gia mô hình vay tiền trực tuyến từ những công ty như Ant Group.

Trong cuộc họp lãnh đạo thường niên vào giữa tháng 12, giới chức Trung Quốc tuyên bố sẽ tăng cường các biện pháp chống độc quyền và ngăn chặn “sự bành trướng nguồn vốn một cách mất trật tự”.

Jack Ma đang tự ngáng chân mình

Mười ngày sau khi thương vụ IPO của Ant bị chặn lại, ông Tập Cận Bình tham quan triển lãm về Zhang Jian, một nhà công nghiệp hoạt động từ thế kỷ trước. Zhang là người đã giúp xây dựng thị trấn Nam Thông và mở hàng trăm trường học tại đó. Ông Tập Cận Bình cho rằng Zhang chính là hình mẫu của một người yêu nước.

Jack Ma sở hữu riêng các dự án từ thiện nổi tiếng, như một số sáng kiến trong giáo dục nông thôn và giải thưởng giúp phát triển tài năng kinh doanh ở châu Phi. Trên nhiều khía cạnh, ông chủ Alibaba khác Zhang rất nhiều.

Trung Quốc coi Jack Ma và Ant Group như một mối đe dọa. Ảnh: AFP.

Từ lâu, Ma đã có được nhiều danh tiếng hơn những đồng nghiệp trong lĩnh vực sản xuất, bất động sản hay công nghiệp. Thay vì tạo lợi thế cho công ty nhờ vun đắp các mối quan hệ với chính phủ, Jack Ma nổi tiếng với những tuyên bố táo bạo và thách thức chính quyền Bắc Kinh. Năm 2003, ông thành lập Alipay, tiền thân của Ant Group.

“Nếu có ai đó phải vào tù vì Alipay, hãy để đó là tôi”, Ma tuyên bố với những đồng nghiệp.

“Nếu chính phủ cần, tôi có thể giao công ty”, Jack Ma chia sẻ quan điểm nhiều lần về công việc kinh doanh của Ant.

Vào thời điểm đó, ít người xem xét những nhận xét này một cách nghiêm túc. Giờ đây, những tuyên bố táo bạo này có cơ hội để trở thành hiện thực.

“Với những sự kiện đã xảy ra, Ant sẽ phải phụ thuộc vào chính phủ Trung Quốc”, Zhiwu Chen, nhà kinh tế tại Đại học Hong Kong, cho biết.

Áp lực mà chính phủ Trung Quốc đặt lên Jack Ma là tín hiệu cho một sự thay đổi mới trong cách giới chức nước này quản lý Internet. Ngày nay, so với Google hay Facebook, Alibaba và Tencent đang có mối liên hệ mật thiết với người dân Trung Quốc hơn.

Theo New York Times, giống như những công ty công nghệ lớn tại Mỹ, những gã khổng lồ tại Trung Quốc cũng có sở thích bắt nạt các đối thủ nhỏ hơn và giết chết sự đổi mới. Tuy nhiên, những công ty tại quốc gia này có xu hướng hợp tác với chính phủ. Mặc dù vậy, quy mô và sự ảnh hưởng của những công ty này luôn được chính phủ Trung Quốc để ý. Bên cạnh đó, vẫn còn quá sớm để xác định tương lai của ông Ma và các công ty công nghệ lớn tại Trung Quốc.