Tổng thống Putin phóng thích tỷ phú Mikhail Khodorkovsky: Một công, đôi việc

Ngày 20/12/2013, Tổng thống Nga ký sắc lệnh ân xá cho một tù nhân đặc biệt, cựu tỷ phú dầu hỏa Mikhail Khodorkovsky. Theo AFP, nhà cựu tỷ phú khẳng định ông đề nghị được ân xá "vì lý do gia đình", nhưng không thừa nhận bất cứ tội lỗi nào.

Khodorkovsky đã bay sang Đức sau khi được phóng thích ra khỏi nhà tù chỉ vài giờ sau khi nhận lệnh ân xá, chấm dứt hơn 8 năm bị giam cầm về tội trốn thuế và thâm lạm công quỹ. Hans Dietrich Genscher, cựu Bộ trưởng Ngoại giao Đức, được coi là người đã đóng vai trò quan trọng trong đàm phán ân xá cho Khodorkovsky.

Tổng thống Nga Putin thông báo ý định trả tự do cho ông Khodorkovsky trong một buổi họp báo, đề cập tới nhiều vấn đề khác nhau, trong đó có việc Khodorkovsky lần đầu tiên yêu cầu được ân xá vì mẹ ông lâm bệnh. Ông Khodorkovsky, từng là người giàu có nhất nước Nga và cũng là người đã cực lực chỉ trích điện Kremli, trong suốt những năm ở tù, luôn khẳng định mình vô tội.

Là người từng lãnh đạo Tập đoàn Dầu khí khổng lồ Yukos nay không còn tồn tại, Khodorkovsky đã từng là người giàu có nhất nước Nga với số tài sản có thể lên đến hơn 15 tỷ USD. Trong 8 năm thụ án tại Trại YaG-14/10 ở Siberia, cách xa thủ đô Moscow 4.700km, tỷ phú này khâu quần áo để kiếm 0,8USD/ngày.

Vì sao Tổng thống Putin lại có quyết định đột ngột trả tự do cho ông Khodorkovsky, trong khi trước đó không lâu, ngày 6/12, Thủ tướng Nga từng phát biểu bác bỏ khả năng thả nhà tỷ phú này? Suốt từ đầu năm 2013, báo chí Nga thông tin về việc Khodorkovsky đang đối mặt với vụ án liên quan đến 10 tỷ USD bị biển thủ. Nếu bị kết tội, thời gian ngồi tù của tỷ phú này còn mịt mù.

Giới bình luận cho rằng, hiện nay là thời điểm kỷ niệm 20 năm thông qua bản Hiến pháp Nga và nước Nga đang hướng đến Thế vận hội mùa Đông tại Sochi, một sự kiện có tính biểu tượng cho một nước Nga bước chân vào hàng ngũ các quốc gia siêu cường. Cùng với tỷ phú Khodorkovsky, các dân biểu Nga cũng hậu thuẫn cho một lệnh ân xá quy mô cho ít nhất 20.000 tù nhân. Sự kiện Khodorkovsky được ân xá chắc chắn sẽ mang lại thêm điểm cho Tổng thống Putin nói riêng và cho chính phủ Nga, trước áp lực chỉ trích của phương Tây. Thậm chí, vì tình trạng tù nhân chưa được cải thiện, Tổng thống Mỹ Obama và lãnh đạo nhiều quốc gia đã từ chối tham dự Thế vận hội Sochi tại Nga.

Nhưng có một lý do quan trọng khá để khiến ông Putin quyết định phóng thích Khodorkovsky. Đó là việc Chính phủ Nga đang chịu sức ép từ các cổ đông cũ của Yukos, họ kiện đòi các khoản bồi thường lên đến 100 tỷ USD. Sau một phán quyết năm 2009 xác nhận rằng nhà nước Nga đã được ràng buộc bởi các hiệp ước và Yukos có thể kiện để thu hồi tài sản bị Chính phủ Nga tịch thu, một phiên điều trần được tổ chức hồi đầu năm 2013 và dự kiến sẽ đưa ra kết luận trong năm 2014.

Nếu trong vụ kiện này, nước Nga thất bại, như một số luật sư phương Tây quả quyết, chính phủ của ông Putin "vừa mất mặt, vừa mất tiền". Mặc dù ông Khodorkovsky không còn là cổ đông của Yukos và cũng không có nhiều ảnh hưởng trong vụ kiện này, nhưng ông Putin có thể hy vọng với quyết định ân xá cựu Chủ tịch Yukos sẽ giảm thiểu nguy cơ bị kiện.

Trong mọi trường hợp, các thỏa thuận về sự tha thứ cho Khodorkovsky là một dấu hiệu sức mạnh của các ông trùm dầu mỏ vẫn hiện diện tại nước Nga. Khodorkovsky là người nổi tiếng trong giới kinh doanh và đầu tư trong và ngoài nước nên khi nhân vật này được tự do cũng là một thông điệp hy vọng cho giới doanh nghiệp Nga.

Không phải vô cớ Chính phủ Nga trả hàng triệu USD cho Công ty Truyền thông Ketchum (Mỹ) để xây dựng hình ảnh nước Nga hoàn toàn khác so với cách nghĩ của người dân các nước về nước Nga hiện nay: Một nước Nga giàu có, thân thiện và tôn trọng quyền con người. Một cựu tù như Khodorkovsky được tự do cũng là một cách truyền thông khéo léo trước rất nhiều sự kiện lớn sắp diễn ra tại Nga.