6 sai lầm “chết người” cần tránh trên thị trường chứng khoán (Bài 2)

Tránh những sai lầm cơ bản trên thị trường chứng khoán sẽ giúp các nhà đầu tư giảm thiểu rủi ro

Đầu cơ dựa trên sự kỳ vọng "giữ giá" của người khác

Có nhiều nhà đầu tư, đặc biệt là các nhà đầu cơ ngắn hạn, chỉ vì phát ngôn của người đứng đầu doanh nghiệp nào đó, đã quyết định mua cổ phiếu một cách mù quáng vì tin rằng người này sẽ giúp "đẩy giá" cổ phiếu lên như cách ông ta hứa hẹn về triển vọng doanh nghiệp.

Nhiều nhà đầu tư cá nhân khác lại tin rằng, khi một nhà đầu tư chiến lược lớn, hay một quỹ đầu tư lớn nào đó mua vào, họ "bắt buộc" phải có động lực giữ giá cổ phiếu để giữ cho danh mục của họ không bị lỗ. Có thể thấy, suy nghĩ đó dựa trên các giả định không hề vững vàng, bởi:

Thứ nhất, nhà đầu tư chiến lược có mục tiêu hoàn toàn khác với các nhà đầu cơ ngắn hạn. Họ sẵn sàng nắm giữ hàng cổ phiếu trong danh mục tới hàng chục năm. Trường hợp của Thai Bev mua lại Sabeco là một ví dụ điển hình, cái mà Thai Bev cần là quyền kiểm soát doanh nghiệp- thứ giúp họ hợp nhất kết quả kinh doanh và cải thiện dòng tiền. Giá cổ phiếu và tỷ lệ khối lượng cổ phiếu tự do chuyển nhượng so với khối lượng cổ phiếu đang lưu hành trên thị trường (free float) < 1% không hề có chút ý nghĩa gì đối với họ. Dòng tiền từ hoạt động kinh doanh mới là thứ họ quan tâm.

Thứ hai là những quỹ đầu tư tài chính, nếu có nguồn lực đủ lớn để mua lượng lớn cổ phiếu trên thị trường nhằm "giữ giá", thì họ đã không phải đa dạng hóa danh mục bằng cách mua mỗi cổ phiếu dưới 10% danh mục, hay thuê hẳn một hội đồng đầu tư (IC) để quản lý. Những quỹ đầu tư cũng như nhà đầu tư cá nhân cũng có sai lầm và thành công nhất định. Song việc hy vọng các quỹ đầu tư sẽ mua vào cổ phiếu nhằm cứu vớt những cá nhân thua lỗ là một giấc mơ hoang đường.

Việc đầu tư dựa vào tư duy độc lập, hay đầu cơ dựa trên sự tin tưởng mù quáng vào hành vi của người khác, hoàn toàn là lựa chọn của mỗi cá nhân. Lợi nhuận ngắn hạn có thể sẽ đến nhờ vào sự may mắn, nhưng trong dài hạn, thói quen chạy theo hành vi của người khác, thay vì tập trung vào bức tranh lớn của doanh nghiệp- sẽ chỉ đem lại kết quả tồi tệ cho các nhà đầu cơ quyết định theo lựa chọn đó.

Doanh nghiệp chia cổ tức bằng cổ phiếu

Chia cổ tức bằng cổ phiếu, về bản chất, không hề phát sinh bất cứ dòng tiền đi ra nào của doanh nghiệp. Đây chỉ là một nghiệp vụ kế toán thay đổi giữa các khoản mục trong phần vốn chủ sở hữu.

Tuy nhiên, vẫn có nhiều trường hợp khi một doanh nghiệp nào đó công bố chia cổ tức bằng cổ phiếu như trường hợp của THACO trên sàn OTC có những nhịp tăng 80% trong vài tháng sau khi công ty này công bố chia cổ tức bằng cổ phiếu với tỷ lệ 300%.

Thậm chí, không ít nhà đầu tư đôi khi chưa hiểu rõ bản chất gốc rễ của nghiệp vụ này, lại thường xuyên đánh giá cao việc chia cổ phiếu của các doanh nghiệp như DXG, FLC, ITA, DLG...

Trên thực tế, nhận cổ tức bằng cổ phiếu khiến nhà đầu tư đối mặt nhiều rủi ro hơn khi nhận tiền mặt. Chẳng hạn nếu cổ phiếu đang có xu hướng điều chỉnh giảm giá nhưng phải chờ 1-2 tháng cổ phiếu mới về tài khoản. Đến khi cổ phiếu về tài khoản, nhà đầu tư có nguy cơ bị thiệt hại lớn. Ngoài ra, nếu trả cổ tức bằng cổ phiếu dưới mệnh giá thì nhà đầu tư cũng sẽ bị thiệt hại. Bởi trên danh nghĩa, nhà đầu tư nhận cổ phiếu hạch toán theo mệnh giá 10.000 đồng/cp, nhưng thị giá thấp hơn...

Đầu cơ- cách kiếm tiền nghiêm túc hay chỉ nên trải nghiệm?

Quan sát nhiều thế hệ nhà đầu cơ trên nhiều thị trường, chúng ta có thể thấy rằng hầu hết các cá nhân đều không phù hợp với việc đầu cơ vì xét đến kỹ năng, kiến thức cũng như thời gian ít ỏi mà họ bỏ ra ngoài công việc chính. Việc mua cổ phiếu bằng đòn bẩy (margin), mua cổ phiếu mới phát hành hay mua cổ phiếu giá cao ngất ngưởng chỉ vì tin tưởng vào xu hướng tiếp tục tăng của cổ phiếu đó sẽ đưa họ về trò chơi đặt cược may rủi. Do đó, hàng ngày trên thị trường đang có hàng nghìn, thậm chí hàng vạn cá nhân đang đầu cơ, trong khi cứ tưởng mình đang đầu tư.

Điểm cần nhấn mạnh ở đây là có những người dùng lý do vốn nhỏ để hợp thức hóa việc đầu cơ của mình, sẽ khó bao giờ thấy vốn của mình lớn hơn được. Hoặc nếu có, cũng chỉ là những đợt tăng giá cổ phiếu cũng vô cùng ngắn ngủi. Nếu không chốt lời kịp thời, nhà đầu tư sẽ rơi vào trạng thái thua lỗ lớn. Bởi vậy, một khi xác định tham gia thị trường, các nhà đầu tư phải thực sự nghiêm túc, chứ không nên coi hoạt động đầu tư là một sự trải nghiệm.

Nhiều nhà đầu tư huyền thoại như Buffett, Peter Lynch, Fisher... cũng đều bắt đầu từ số vốn rất nhỏ, nhưng họ luôn đi đúng với triết lý đầu tư của mình để gia tăng vốn đầu tư.

Đến đây, hẳn nhiều nhà đầu tư đã phần nào xác định rõ "vị thế" của mình trên thị trường chứng khoán. Dù là một nhà đầu cơ hay một nhà đầu tư, nhưng sẽ chỉ chiến thắng khi giữ được và làm "sinh sôi nảy nở" lượng tài sản của mình. Thị trường luôn luôn đúng và như một nhà triết gia nổi tiếng đã từng nói: "Cách nhanh nhất để thất bại, chính là bước xuống và đi ngay vào con đường sai trái".