Xây đường sắt tốc độ cao, Việt Nam cần khoảng 1.100 toa xe, hơn 28 triệu mét ray thép

Theo tính toán của Tổng công ty Đường sắt Việt Nam (VNR), toàn ngành hiện có 258 đầu máy, 980 toa xe khách và hơn 4.300 toa xe hàng.

Trong khi đó, Quy hoạch mạng lưới đường sắt đến 2050 đặt mục tiêu xây dựng 25 tuyến với tổng chiều dài hơn 6.300km, bao gồm 18 tuyến mới. Riêng các tuyến đường sắt đô thị, đường sắt tốc độ cao và đường sắt địa phương sẽ cần tới hàng nghìn toa xe động lực, toa khách và toa hàng mới, cụ thể:

- Đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam, dự kiến phải có 1.100 toa xe EMU (Electric Multiple Unit - Tàu điện nhiều toa tự hành).

- Đường sắt đô thị cần gần 1.500 toa xe.

- Đường sắt hiện hữu và các tuyến mới điện khí hóa cần thêm hàng trăm đầu máy, hàng nghìn toa xe khách và hơn 7.000 toa xe hàng.

Xây dựng đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam, dự kiến cần khoảng 1.100 toa xe EMU

Trước nhu cầu về toa xe, đầu máy lớn, VNR đã trình cấp có thẩm quyền dự án Tổ hợp công nghiệp đường sắt tại Hà Nội với quy mô khoảng 250ha, tổng vốn sơ bộ hơn 17.500 tỷ đồng. Mục tiêu hình thành tổ hợp này là làm chủ công nghệ sản xuất, từng bước nội địa hóa đầu máy, toa xe; chế tạo linh kiện, phần mềm thông tin - tín hiệu - điện khí hóa; sửa chữa lớn toàn bộ phương tiện đường sắt.

Tổ hợp này sẽ bao gồm Nhà máy sản xuất, lắp ráp phương tiện - thiết bị - phụ tùng; Trung tâm nghiên cứu và đổi mới sáng tạo; Trung tâm sửa chữa, bảo trì; Hệ thống kết nối trực tiếp với tuyến đường sắt quốc gia.

VNR cho biết, tổ hợp có thể nhận chuyển giao công nghệ để sản xuất đầu máy, toa xe dưới 200km/h và toa xe đô thị, thay vì phải nhập khẩu toàn bộ như hiện nay.

Tổ hợp này có quy mô công suất sản xuất, lắp ráp mỗi năm gồm 10 đầu máy diesel, đầu máy lai hoặc sử dụng năng lượng sạch (PNG, hydro); 15 đầu máy điện; 50 toa xe khách thường; 60 toa xe khách tốc độ 160km/h; 300 toa xe hàng khổ 1.435mm và 1.000mm; 200 toa xe đô thị...

Dự kiến, tổ hợp có khoảng 20 khu chức năng chính, phục vụ đầy đủ các công đoạn sản xuất, lắp ráp, bảo trì và nghiên cứu như khu sản xuất giá chuyển hướng: sản xuất và lắp ráp các bộ phận như trục bánh xe, khung, hệ thống hãm, giảm chấn, thiết bị phụ trợ... cho đầu máy, toa xe, EMU và tàu tốc độ cao.

Khu lắp ráp đầu máy, sản xuất thân xe, bệ xe; lắp ráp toa xe hàng; lắp ráp đoàn tàu EMU; lắp ráp tàu tốc độ cao: thực hiện lắp ráp hoàn chỉnh đoàn tàu tốc độ cao; sản xuất vật tư, thiết bị, phụ tùng thay thế...

Ngoài các khu sản xuất chính, tổ hợp còn có các khu chức năng hỗ trợ như trung tâm đào tạo; Trung tâm nghiên cứu công nghệ đường sắt; Bãi đỗ tàu, khu rửa, trạm điện, khu xử lý môi trường; Đường chạy thử; Khu lưu trú cho công nhân viên; Trung tâm logistics...

Chia sẻ tại hội thảo “Doanh nghiệp Việt với chương trình phát triển công nghiệp đường sắt Việt Nam” tổ chức đầu năm 2025, Cục trưởng Cục Đường sắt Việt Nam Trần Thiện Cảnh cho biết, nhu cầu về sản phẩm công nghiệp đường sắt tập trung ở 4 nhóm chính gồm: hạ tầng, đầu máy - toa xe, hệ thống tín hiệu và hệ thống điện sức kéo.

- Nhóm công nghiệp xây dựng hạ tầng đường sắt, cần cung cấp vật tư đường sắt dự kiến khoảng 28,7 triệu mét ray thép; 11.680 bộ ghi; 46 triệu thanh tà vẹt.

- Nhóm đầu máy, toa xe theo khổ đường. Nhóm đầu máy, đến năm 2030 cần 15 chiếc đầu máy khổ 1.000mm, 250 chiếc khổ 1.435mm; đến năm 2045 con số này lần lượt là 150 chiếc và 2.000 chiếc. Tương tự với toa xe, đến năm 2030, cần 26 chiếc khổ 1.000mm, 1.760 chiếc khổ 1.435mm. Đến năm 2045 con số này lần lượt là 160 chiếc và 10.144 chiếc.

- Nhóm hệ thống thông tin, tín hiệu dùng cho đường sắt hiện hữu và đường sắt điện khí hóa.

- Nhóm hệ thống điện sức kéo, dự kiến đầu tư xây dựng mới 18 tuyến đường sắt điện khí; hệ thống cấp điện cho đường sắt quốc gia là nguồn điện xoay chiều 1 pha 25kV.

Với quy hoạch mạng lưới đường sắt hơn 6.300km trong 25 năm tới, dự án Tổ hợp công nghiệp đường sắt được kỳ vọng trở thành “công xưởng” của ngành đường sắt, giúp Việt Nam không còn phụ thuộc nhập khẩu, từng bước làm chủ công nghệ sản xuất và vận hành hệ thống đường sắt hiện đại.