Phục hồi kinh tế sau đại dịch COVID: Khoảnh khắc bứt phá của Việt Nam

Đám đông người hầu như không đeo khẩu trang ăn mừng thời khắc đếm ngược đón năm mới ở thành phố Hà Nội. Ảnh: Getty

Với việc các quán bar và nhiều hoạt động kinh doanh khác vẫn tiếp tục mở, nền kinh tế Việt Nam năm 2020 là một trong những nền kinh tế c tốc độ tăng trưởng cao nhất thế giới ngay cả khi các nước láng giềng vật lộn với suy thoái.

Bất chấp sự suy yếu của hệ thống y tế và nền kinh tế ở nước ngoài, năm 2020 là năm Việt Nam thực hiện ba thỏa thuận thương mại, thu hút các nhà đầu tư biển quảng cáo như các nhà cung cấp của Apple, khai trương một hãng hàng không khác và vươn lên vị trí thứ 6 từ vị trí thứ 7 ở Đông Nam Á theo thu nhập bình quân đầu người.

Sự tương phản giữa cuộc sống bên trong và bên ngoài biên giới của Việt Nam khó có thể rõ ràng hơn thế. Trong khi ở bên ngoài biên giới, các bệnh viện bị cấm và các gia đình ở trong nhà trong nửa già năm. Thì bên trong biên giới, mọi người vẫn chia sẻ những điều thích thú như đi học, đi máy bay trong các chuyến công tác hàng tuần, đến phòng tập thể dục, và chen chúc trong xe buýt và thang máy. Sự năng động tương tự cũng được phản ánh trong nền kinh tế.

Giờ cao điểm buổi sáng trên đường phố Việt Nam sau khi chính phủ nới lỏng lệnh khóa cửa trên toàn quốc vào tháng 5/2020. Ảnh: Reuters

"Nhớ lại rằng khi dịch COVID-19 lần đầu tiên xuất hiện, [Tổ chức Thương mại Thế giới] và các tổ chức khác dự báo thương mại toàn cầu sẽ lao dốc", Giám đốc điều hành VinaCapital Don Lam nói với Nikkei Asia, đồng thời cho biết thêm rằng một số ý kiến ​​cho rằng "Việt Nam nằm trong số các nước có nguy cơ bởi vì xuất khẩu đóng một vai trò quan trọng như vậy trong tăng trưởng kinh tế".

Tuy nhiên, ông nói: "Thay vào đó, điều ngược lại đã trở thành sự thật. Sự cởi mở đối với thương mại của Việt Nam đang đóng một vai trò quan trọng trong quá trình phục hồi kinh tế nhanh chóng”.Ví dụ, khi mua sắm tại nhà bùng nổ ở Mỹ và châu Âu, các nhà xuất khẩu đồ điện tử và đồ nội thất của Việt Nam đã thúc đẩy làn sóng nhu cầu. Các nhà sản xuất đã bòn rút các đơn đặt hàng từ các quốc gia lân cận nơi COVID-19 ngừng hoạt động khiến các nhà máy đối thủ không hoạt động. Các quán ăn và quán bar như Racha Room tiếp tục hoạt động, tạo ra hoạt động kinh doanh cho các công ty trong nước như TradingFoe, công ty nhập khẩu hàng hóa từ Scandinavia vào Việt Nam.

Giám đốc marketing Linh Lê cho biết năm ngoái, thị trường này đã khiến nhu cầu nhập khẩu thủy sản tăng đột biến. "Tôi rất ngạc nhiên", cô nói với Nikkei tại một diễn đàn kinh doanh, xung quanh là hơn 100 nhà đầu tư và doanh nhân không đeo khẩu trang trong một hội trường không cửa sổ. "Tôi không biết rằng với COVID-19, sẽ có những người muốn nhập khẩu nhiều như vậy”. Công ty non trẻ của cô đã đạt lợi nhuận vào tháng 8 và có kế hoạch mở rộng sang các khu vực khác của Đông Nam Á và Châu Âu.

Việc giành lấy thị phần tự nó đã trở thành mối bận tâm của quốc gia. Việc hạn chế tối thiểu đồng nghĩa với việc các công ty trong nước phục hồi sớm hơn và có lợi thế trong khu vực. Nhiều người nước ngoài đã chọn Việt Nam để đầu tư, nhờ vào nền kinh tế phục hồi và không có sự hồi sinh của Covid-19. Đồng thời, các quan chức chính phủ cho biết họ sẽ sáng suốt hơn trong các nhà đầu tư mà họ tìm kiếm, tập trung vào chuyển giao công nghệ để thúc đẩy Việt Nam phát triển chuỗi giá trị.

"Việt Nam sẽ chủ động và có chọn lọc thu hút đầu tư nước ngoài, lấy chất lượng cao, hiệu quả, công nghệ hiện đại và bảo vệ môi trường làm tiêu chí chính", Thứ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Trần Quốc Phương cho biết hồi tháng 10, khi Bộ của ông ký thỏa thuận với công ty tư vấn EY để đảm bảo các khoản đầu tư, theo một thông cáo báo chí của EY.

Việt Nam cũng tăng chi tiêu công, một động thái nhằm kích thích nền kinh tế có thể mang lại lợi ích lớn cho cơ sở hạ tầng, vốn từ lâu vẫn cần được nâng cấp.

Tăng trưởng từ đại dịch

Kết quả hoạt động trên mặt trận sức khỏe cộng đồng, Việt Nam đã được trao cơ hội kinh tế lớn nhất trong nhiều thập kỷ. Theo Tổng cục Thống kê Việt Nam, Việt Nam là một trong những quốc gia có tốc độ tăng trưởng GDP nhanh nhất thế giới, ở mức 2,9%, trong khi đặt mục tiêu 6,5% vào năm 2021. Nhu cầu tiêu dùng trong nước và quốc tế tăng cao. Người Mỹ và châu Âu đã trải qua nhiều tháng cô lập để làm vườn, cải thiện nhà cửa và làm việc từ xa, sử dụng các sản phẩm sản xuất tại Việt Nam. Việt Nam cũng giành được thị phần từ sự đóng cửa của các nước láng giềng châu Á.

Theo dữ liệu mới nhất của văn phòng thống kê, các lô hàng sản phẩm gỗ và đồ nội thất đạt trị giá 1,05 tỷ USD vào tháng 1 năm 2020 trước khi đóng cửa toàn cầu, và tăng 47% vào tháng 11 khi việc khóa cửa đang diễn ra. Trong cùng kỳ, xuất khẩu điện thoại, máy tính và điện tử khác tăng 56%. Ví dụ, Samsung, cho đến nay là nhà xuất khẩu lớn nhất tại Việt Nam, đã báo cáo doanh thu toàn cầu cao nhất từ ​​trước đến nay của mình trong quý 3, trị giá 61 tỷ USD.

Điều này đã thúc đẩy vận may của các doanh nghiệp như Viego Global, một công ty tìm nguồn cung ứng có trụ sở tại Thành phố Hồ Chí Minh. Người sáng lập Jewel Nguyen cho biết, khách hàng đặt mua hàng may mặc và thiết bị bảo hộ cá nhân vì sự gián đoạn chuỗi cung ứng khiến việc mua hàng từ Ấn Độ và Trung Quốc trở nên khó khăn hơn. "Đối với một công ty mới như chúng tôi, đó là một cơ hội tốt”, cô nói. "Đây là thời điểm để các công ty tìm kiếm các chuỗi cung ứng mới, hiệu quả”.

Jewel Nguyen cũng đang nhận đơn đặt hàng cà phê. Việt Nam là nước xuất khẩu cà phê vối lớn nhất thế giới, thường được dùng làm cà phê hòa tan. Các quán cà phê có xu hướng phục vụ loại cà phê arabica đắt tiền hơn, nhưng khi người tiêu dùng ở nhà, họ đang chuyển sang loại cà phê rẻ hơn. "Mọi người đang bị nhốt ở khắp mọi nơi. Họ cần sử dụng cà phê hòa tan", Nguyen nói.

Các nhà đầu tư cũng xem Việt Nam là một trong số ít các quốc gia có triển vọng trong thời điểm hiện tại. Việt Nam xếp thứ 2 trên thế giới, sau Mỹ, trong danh sách của Euromonitor về các điểm đến có khả năng M&A nhất cho năm 2021, dựa trên các tiêu chí như sản xuất công nghiệp và sử dụng công nghệ. "Việt Nam là thị trường duy nhất mà bạn có thể thực hiện các giao dịch", Trương Quang, đối tác điều hành của YKVN cho biết trong một cuộc phỏng vấn tại văn phòng luật của mình.

Tập đoàn tư nhân lớn nhất Việt Nam, Vingroup, đã bán 203 triệu USD cổ phần trong lĩnh vực kinh doanh bệnh viện của mình cho một tập đoàn do nhà đầu tư nhà nước Singapore GIC dẫn đầu vào tháng 12, cũng như 650 triệu USD cổ phần trong đơn vị tài sản của mình cho các nhà đầu tư bao gồm KKR và Temasek Holdings vào tháng 6.

Công nghệ lan tỏa

Theo chính phủ, COVID-19 sẽ mang lại thay đổi lâu dài hơn cho Việt Nam thay vì chỉ là một cú hích đối với xuất khẩu. Chính phủ nói rằng phản ứng đối với đại dịch đã chứng minh cho người nước ngoài rằng Việt Nam là một nơi an toàn để đầu tư. "Câu chuyện thành công trong cuộc chiến với [COVID-19] có thể là chìa khóa để Việt Nam giành được lòng tin từ cộng đồng quốc tế, bao gồm cả các nhà đầu tư nước ngoài", một bài đăng trên trang web chính thức của chính phủ cho biết trong tháng này.

Kế hoạch kinh tế 5 năm của Chính phủ đã đặt lĩnh vực công nghệ vào trung tâm của tham vọng đưa Việt Nam trở thành quốc gia có thu nhập trung bình cao vào năm 2025. Vì vậy, Việt Nam đã ghi nhận một số khoản đầu tư lớn vào 2020, từ Pegatron, nhà cung cấp cho Apple và Samsung, tới LG Electronics, công ty phụ thuộc vào Việt Nam cho các hoạt động kinh doanh xe và điện thoại thông minh. Vào cuối năm nay, gần như tất cả các nhà cung cấp lớn của Apple trong khu vực đã đặt cửa hàng tại Việt Nam hoặc dự định làm như vậy.

Nhân viên làm việc tại nhà máy Samsung ở tỉnh Thái Nguyên, phía Bắc Hà Nội vào ngày 13 tháng 10 năm 2016. Ảnh: Reuters

Đại dịch cũng trùng hợp với quyết định của Hà Nội, vào tháng 6, thành lập một lực lượng thu hút đầu tư nước ngoài chất lượng cao hơn, do Phó Thủ tướng Phạm Bình Minh làm Trưởng đoàn. Hai tháng sau, Bộ Công Thương thông báo Cammsys của Hàn Quốc đang đàm phán để hợp tác với các nhà sản xuất Việt Nam, bao gồm việc chuyển giao công nghệ linh kiện ô tô điện cho họ. Hai tháng sau đó, vào tháng 10, Bộ Kế hoạch đã ký một thỏa thuận với EY, đồng ý giới thiệu các khách hàng đa quốc gia của mình đến Việt Nam để đầu tư. Các quan chức của Bộ vào thời điểm đó cho biết họ đặc biệt quan tâm đến các công ty công nghệ từ Nhật Bản và Hàn Quốc. Lĩnh vực điện tử đã trở thành ngành xuất khẩu lớn nhất của Việt Nam, nhưng chủ yếu là sản xuất và lắp ráp cơ bản.

"Đến nay, Việt Nam không chỉ trở thành một quốc gia thành công trong việc kiểm soát và đẩy lùi đại dịch mà còn tận dụng cơ hội này để thực hiện công cuộc chuyển đổi số của đất nước", ông Minh nói vào tháng 10, nói với những người Việt Nam từ nước ngoài trở về làm việc trong nước. Ông nói với nhóm cộng đồng rằng lựa chọn kinh doanh tại đây, họ “góp phần tạo việc làm, đào tạo nghề cho người lao động và thúc đẩy quá trình chuyển giao công nghệ”.

Liên kết với cộng đồng đã giúp Xelex có trụ sở tại Thành phố Hồ Chí Minh phát triển hoạt động kinh doanh sản xuất thiết bị. Đồng sáng lập Nguyễn Ái Hữu cho biết hợp đồng mới nhất của công ty anh là sản xuất các đơn vị phân phối điện cho một người mua ở Hoa Kỳ, nơi Xelex có văn phòng ở Houston, Texas do anh trai anh điều hành. Sau đó, người mua sẽ cung cấp các thiết bị cho các trung tâm dữ liệu do Amazon, IBM và những người khác điều hành. Trong một cuộc phỏng vấn, Hữu cho biết đeo kính không gọng và đeo đồng hồ thông minh, anh sẽ cấp phép cho công nghệ của Hoa Kỳ để sản xuất thiết bị này, tích lũy kinh nghiệm mà anh có kế hoạch thích ứng cho các khách hàng sử dụng máy chủ dữ liệu tại Việt Nam.

Hữu nói: “Lợi ích cho chúng tôi là chúng tôi có thể trở thành nhà sản xuất cho một công ty công nghệ cao ở Hoa Kỳ, một thị trường khắt khe. Sau đó, ông nói thêm: “Chúng tôi sẽ phục vụ thị trường Việt Nam và một ngày nào đó là thị trường thế giới”. Nếu Đài Loan và Hàn Quốc có thể đảm nhận những vai trò quan trọng đối với chuỗi cung ứng công nghệ, ông nói, "Tại sao không phải là Việt Nam?"

Hữu với chiếc iPhone vàng hồng của mình để lấy ảnh từ một đơn đặt hàng lớn khác: máy tính bảng cho chính phủ. Chính phủ Việt Nam yêu cầu Xelex thiết kế cho nó một chiếc máy tính bảng để sử dụng chính thức, chạy trên chip thế hệ thứ 12 của Intel. Qualcomm, nhà cung cấp chip điện thoại lớn nhất thế giới, đưa ra một dấu hiệu về khả năng chuyển giao công nghệ sắp tới. Vào tháng 6, nó đã khai trương một trung tâm nghiên cứu và phát triển tại Hà Nội, trung tâm lớn nhất ở Đông Nam Á bên ngoài Singapore. Trung tâm sẽ làm việc với các đối tác địa phương từ Viettel, một công ty viễn thông, đến Bkav, một nhà sản xuất điện thoại thông minh, để cấp bằng sáng chế và thương mại hóa công nghệ di động.

Tin tức này là một phần của chiến dịch rộng lớn hơn từ chính phủ nhằm thu hút các nhà vô địch công nghệ trong nước. Đó là lý do tại sao Trung tâm Đổi mới Sáng tạo Quốc gia, cũng ở Hà Nội, đã tổ chức khởi công vào tháng này, nhằm tập hợp các công ty trong và ngoài nước tiến hành nghiên cứu. “Đây là cơ hội quý báu để Việt Nam bước vào thời kỳ đổi mới”, Bộ trưởng Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng cho biết trong tháng này trong bài phát biểu trên đài VTV quốc gia.

Nâng cấp cơ sở hạ tầng

Không phải tất cả người Việt Nam đều thoát khỏi năm 2020 bình an vô sự. Bên cạnh những cơn bão lập kỷ lục giết chết hàng loạt người, hàng triệu người khác phải thất nghiệp. Chữ đỏ trên biển hiệu "cho thuê" được dán trên vô số tòa nhà ở khắp trung tâm thành phố Hồ Chí Minh và Hà Nội, cũng như ở các thị trấn biển từ Đà Nẵng đến Phú Quốc. Đây là những khu vực Việt Nam phụ thuộc nhiều nhất vào du lịch nước ngoài, đã bị xóa sổ sau khi biên giới đóng cửa.

Văn phòng thống kê cho biết, đến tháng 9, gần một phần ba dân số bị mất việc làm, bị cắt lương hoặc giảm giờ làm. Hầu hết những công nhân này làm việc trong các lĩnh vực khách sạn, giải trí, thực phẩm và đồ uống, xây dựng, hoặc xuất khẩu như dệt may.

Du lịch nội địa hầu như không suy giảm, mở đường cho Vietravel Airlines, hãng hàng không đã cất cánh vào tháng 12 và trở thành hãng hàng không thứ sáu của Việt Nam. Nhưng nếu không có các chuyến bay xuyên biên giới, các hãng hàng không đã giảm doanh thu và tìm kiếm các gói cứu trợ từ nhà nước.

Để tăng tốc độ phục hồi tổng thể, Hà Nội đã phê duyệt khoản tài trợ cứu trợ hạn chế là 2,7 tỷ đô la, mặc dù các cuộc thăm dò cho thấy những công dân có thu nhập hoặc học vấn thấp hơn ít có khả năng biết về nó.

Chính phủ cũng cắt giảm thuế và phí, cung cấp các khoản vay và tăng chi tiêu công - bao gồm cả cơ sở hạ tầng cần thiết.

Từ năm 2009 đến năm 2019, Việt Nam đã có bước nhảy vọt lớn nhất trong số 50 quốc gia được WTO xếp hạng theo kim ngạch thương mại hàng hóa, tăng 16 bậc lên vị trí thứ 23. Các dự án biểu ngữ đang trong quá trình thực hiện để thúc đẩy sự tăng trưởng này, từ một sân bay ngoại ô Thành phố Hồ Chí Minh bắt đầu được xây dựng vào tháng này, đến một quốc lộ mới chạy dọc theo xương sống của đất nước. Những dự án như vậy lại có thêm một cổ động viên nữa vào năm 2020, khi Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc chỉ đạo các chính quyền địa phương xử lý các công trình công cộng, treo các hình phạt đối với những ai chây ỳ. Kết quả: Đầu tư nhà nước tăng 14,5% vào năm 2020 so với năm 2019, cao hơn nhiều so với mức tăng 1,6% của đầu tư tư nhân.

Các container được xếp lên tàu tại cảng Tiên Sa, thành phố Đà Nẵng, tháng 3 năm 2020. Ảnh: Reuters

Philippe Richart, Giám đốc điều hành của INSEE Việt Nam và thành viên ban điều hành tập đoàn của Siam City Cement, nói với Nikkei: “Một trong những động lực chính [của sự phục hồi] sẽ là quyết định của chính phủ trong việc ưu tiên đầu tư vào cơ sở hạ tầng. "Tất cả những người chơi trong ngành sẽ được hưởng lợi từ xu hướng này liên quan đến cơ sở hạ tầng”.

Caitlin Wiesen, đại diện Chương trình Phát triển Liên hợp quốc tại Việt Nam cho biết: “Tôi tin rằng các bài học kinh nghiệm từ thành công này về tính minh bạch, trách nhiệm giải trình và gắn kết xã hội sẽ giúp chính phủ đối phó với các cuộc khủng hoảng trong tương lai”. Từ việc cải thiện quản trị và cơ sở hạ tầng cho đến người lao động và nhà cung cấp được trang bị tốt hơn, một loạt các kết quả có thể đạt được ở Việt Nam sau đại dịch.

Vy Le, đồng sáng lập Do Ventures, cho biết đất nước phải tận dụng thời điểm này. Cô cho biết, việc cấm vận đã làm thay đổi hành vi của người tiêu dùng và thúc đẩy thương mại điện tử và thanh toán kỹ thuật số, trong khi việc dỡ bỏ khóa sau đó đã cho phép mọi người quay trở lại các cửa hàng, văn phòng và nhà máy. Cả hai thay đổi đều mở ra cơ hội cho các công ty. “Việt Nam có lợi thế hơn vì chúng tôi có thể đi lại thoải mái trên đường phố, chúng tôi có thể gặp gỡ những người buôn bán,” cô nói trong một cuộc phỏng vấn tại một quán trà. "Chắc chắn," Le nói thêm, "đây là cơ hội để Việt Nam tiến lên phía trước”.

Theo Nikkei

https://asia.nikkei.com/Spotlight/The-Big-Story/Asia-s-COVID-recovery-Vietnam-s-breakout-moment