Khánh Hòa gia nhập 'đường đua' Khu thương mại tự do 

Đề xuất 3 khu vực FTZ

Thời gian qua, việc nhiều địa phương cùng đề xuất thành lập Khu thương mại tự do (FTZ) cho thấy kỳ vọng lớn vào động lực tăng trưởng mới này.

Mới nhất, tỉnh Khánh Hòa đã nghiên cứu và xây dựng hoàn thành Đề án khu thương mại tự do. Đề án này đã được báo cáo Thủ tướng Chính phủ.

Lãnh đạo UBND tỉnh Khánh Hòa cho biết, trước mắt, địa phương đề xuất bố trí tại 3 khu vực, gồm: Khu kinh tế (KKT) Vân Phong gắn với cảng Vân Phong; KKT ven biển phía Nam gắn với cảng Cà Ná; khu vực phát triển gắn với cảng hàng không quốc tế Cam Ranh.

KKT Vân Phong một trong ba vị trí được Khánh Hòa đề xuất bố trí Khu thương mại tự do. Ảnh: T.X

Hiện, Khánh Hòa đang rà soát quy hoạch tỉnh sau sắp xếp và tiếp tục nghiên cứu địa điểm phù hợp nhất để triển khai. Song song đó, Bộ Tài chính cũng đang xin ý kiến về dự thảo Đề án khu thương mại tự do.

Do đó, trong thời gian chờ Trung ương đồng ý chủ trương được tham gia thí điểm trong giai đoạn 2025-2030, Khánh Hòa sẽ tiếp tục rà soát, hoàn thiện quy hoạch; phát triển hạ tầng giao thông, cảng biển, sân bay, hạ tầng số; cải cách thủ tục hành chính nhanh gọn, minh bạch, tạo lập môi trường đầu tư, kinh doanh bình đẳng.

TS. Hà Huy Ngọc, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Chính sách, Chiến lược, Kinh tế địa phương và lãnh thổ (Viện Kinh tế Việt Nam và Thế giới) cho rằng, mô hình FTZ là xu thế toàn cầu.

Đối với Khánh Hòa, việc xây dựng Khu thương mại tự do gắn với KKT Vân Phong được xác định là giải pháp cốt lõi để tạo động lực phát triển đột phá và hiện thực hóa mục tiêu trở thành thành phố trực thuộc Trung ương.

Ở góc nhìn khác, PGS.TS Bùi Quang Bình (Trường Đại học Kinh tế - Đại học Đà Nẵng) nhìn nhận, Khánh Hòa với lợi thế cảng biển nước sâu Vân Phong, đồng thời có vị trí địa - chính trị chiến lược. Từ đó, chuyên gia này đề xuất, Khánh Hòa nên phát triển FTZ theo hướng logistics - cảng trung chuyển quốc tế kết hợp công nghiệp phụ trợ, năng lượng sạch và dịch vụ hàng hải.

Cùng với đó, Khu thương mại tự do tại địa phương này có thể gắn với khu dịch vụ tài chính, thương mại quốc tế và du lịch biển - đảo cao cấp để tận dụng tiềm năng sẵn có.

"Định hướng này giúp Khánh Hòa trở thành cửa ngõ kết nối thương mại quốc tế, bổ trợ cho Đà Nẵng hình thành trục FTZ miền Trung, tạo động lực bứt phá cả về kinh tế biển lẫn hội nhập toàn cầu", PGS.TS Bùi Quang Bình nhận định.

Trông đợi vào thử nghiệm của Đà Nẵng

Không chỉ Khánh Hòa, tại miền Trung, Hà Tĩnh cũng muốn phát triển một Khu thương mại tự do ở Vũng Áng. Ngoài ra, Huế, Gia Lai được các chuyên gia đánh giá có dư địa lớn để xây dựng mô hình này.

Ở phạm vi cả nước, nhiều địa phương khác trong cả nước cũng nuôi tham vọng làm Khu thương mại tự do. Cụ thể, Hải Phòng đề xuất FTZ có diện tích khoảng 6.292 ha; Đồng Nai có đề án thành lập Khu thương mại tự do với diện tích 8.100 ha, gần sân bay Long Thành; TP. HCM đề xuất thành lập 4 khu gắn cảng và logistics…

PGS.TS Bùi Quang Bình cho rằng, việc phát triển nhiều FTZ có thể tạo động lực lan tỏa tăng trưởng, tận dụng lợi thế từng địa phương, thu hút mạnh mẽ FDI và thúc đẩy cải cách thể chế.

Tuy nhiên, nếu triển khai ồ ạt sẽ dễ dẫn đến dàn trải nguồn lực, trùng lắp chức năng, cạnh tranh thu hút đầu tư giữa các địa phương. Hơn nữa, hiện, khung pháp lý cho FTZ do chưa đồng bộ, gây khó khăn cho quản lý và giám sát.

"Cần quy hoạch tổng thể, định vị rõ chức năng từng FTZ để phát huy hiệu quả và tránh biến thành phong trào", PGS.TS Bùi Quang Bình nêu quan điểm.

Đáng chú ý, đến nay mới chỉ Khu thương mại tự do Đà Nẵng được Thủ tướng Chính phủ quyết định thành lập theo Quyết định số 1142/QĐ-TTg với tổng quy mô 1.881ha, bố trí tại các vị trí không liền kề. Đồng thời, Tập đoàn Sun Group khởi động dự án Đầu tư xây dựng và kinh doanh kết cấu hạ tầng khu chức năng vị trí số 5 thuộc khu này.

Theo PGS.TS Bùi Quang Bình, việc Đà Nẵng được chọn đi "tiên phong" có ý nghĩa đặc biệt quan trọng. Cụ thể, thành phố có điều kiện hạ tầng, logistics, cảng biển và sân bay quốc tế thuận lợi; địa phương này cũng là trung tâm vùng kinh tế trọng điểm miền Trung, nên phù hợp để thử nghiệm cơ chế đặc thù.

Tiếp đó, việc đi trước giúp Đà Nẵng vừa có cơ hội thu hút dòng vốn FDI, vừa trở thành "phòng thí nghiệm thể chế" để Trung ương đánh giá hiệu quả và điều chỉnh khung pháp lý cho mô hình FTZ.

"Nếu vận hành thành công, Đà Nẵng hoàn toàn có thể trở thành mô hình mẫu, cung cấp kinh nghiệm về quy hoạch, quản lý, cơ chế ưu đãi và liên kết vùng để các địa phương khác tham khảo. Ngược lại, nếu chưa chuẩn bị kỹ, Đà Nẵng cũng sẽ chịu nhiều áp lực và rủi ro chính sách, bởi kết quả thí điểm ở đây sẽ ảnh hưởng đến quyết định mở rộng FTZ trên phạm vi cả nước", PGS.TS Bùi Quang Bình cảnh báo.