Cán bộ hiểu sai luật - dân long đong

Vất vưởng vì quy hoạch...

Khu đất của người phụ nữ hiện vẫn là nhà xưởng tạm do chưa được chuyển thành đất ở. Nguồn: Báo Tuổi Trẻ

Đối với người dân nói chung, nhất là người dân sinh sống tại nông thôn, việc chuyển mục đích sử dụng đất là nhu cầu bình thường của người dân. Họ có thể có đất ở được công nhận trên một thửa đất có vườn, ao. Khi các con còn bé, diện tích đất ở được công nhận là phù hợp nhu cầu ở; khi các con trưởng thành, nhiều hộ gia đình mới được thành lập, tăng diện tích đất ở trên đất vườn đó là một nhu cầu chính đáng, cần giải quyết gấp.

Phát triển nhà ở là nhu cầu tất yếu khi dân số tăng thêm. Đất nông nghiệp trong khu dân cư là nguồn dự trữ chủ yếu để chuyển sang đất ở, bảo đảm nhu cầu nhà ở cho dân mà không tạo thêm áp lực cho Nhà nước về giải quyết nhà ở xã hội. Khi hệ thống hành chính có năng lực và trong sáng thì không bao giờ bắt người dân phải lẽo đẽo chạy theo các thủ tục hành chính đã được pháp luật quy định. Hoặc giải quyết đúng như trình tự, thủ tục đã quy định, hoặc trả lời không giải quyết kèm theo giải trình minh bạch các quy định pháp luật không cho phép giải quyết. Cuộc sống vốn không bao giờ biết phải chờ đợi pháp luật hay quy hoạch.

Công luận hiện nay đang nóng về câu chuyện một phụ nữ là dân của xã Đông Thạnh, huyện Hóc Môn, TPHCM đã nộp đơn xin chuyển mục đích sử dụng đất tại UBND huyện từ tháng 9-2017, rồi phải rong ruổi qua nhiều cơ quan quản lý nhà nước, sau gần hai năm ròng rã mà nay vẫn chưa được giải quyết.

Phòng Tài nguyên và Môi trường huyện trả hồ sơ vì đất của bà được quy hoạch là khu dân cư nông thôn kết hợp sản xuất theo quy hoạch xây dựng đã được phê duyệt, chưa rõ đó là đất gì nên không có cơ sở để giải quyết. Sau một năm, bà tìm tới Sở Tài nguyên và Môi trường. Sở này chuyển đơn của bà sang Sở Quy hoạch và Kiến trúc với đề nghị trả lời và tại đây bà được thông báo đất của bà thuộc quy hoạch khu dân cư nông thôn kết hợp sản xuất, phải căn cứ vào quy hoạch chi tiết do UBND huyện lập.

Bà lại về huyện để hỏi quy hoạch chi tiết, huyện chưa lập. Vậy nên không biết và chẳng ai đoán được phần đất bà xin chuyển mục đích sử dụng sẽ rơi vào đất ở hay đất sản xuất. Trong tình cảnh này, chắc bà còn phải tiếp tục đi...

Tình cảnh này xảy ra khá phổ biến ở nhiều địa phương. Ngay quanh Hà Nội, nhiều hộ dân lên huyện xin chuyển mục đích sử dụng đất nông nghiệp ven làng sang làm đất ở cũng đều nhận được câu trả lời chưa giải quyết được do huyện chưa có chủ trương... Người quá khó khăn mà liều lĩnh thì cứ dựng nhà tạm để ở, người nhút nhát thì đành chịu khổ mà đợi.

Chân lý pháp luật ở đâu?

Chuyển mục đích sử dụng đất là một hoạt động thuộc trọng tâm của quản lý đất đai, chỉ thuộc phạm vi điều chỉnh của Luật Đất đai, không thuộc nội dung của bất kỳ một luật chuyên ngành nào khác kể cả Luật Xây dựng, Luật Nhà ở, Luật Quy hoạch đô thị... Điều 52 (căn cứ để giao đất, cho thuê đất, cho phép chuyển mục đích sử dụng đất) của Luật Đất đai năm 2013 quy định hai căn cứ để cho phép chuyển mục đích sử dụng đất, bao gồm: (1) kế hoạch sử dụng đất hàng năm của cấp huyện đã được cơ quan nhà nước có thẩm quyền phê duyệt; và (2) nhu cầu sử dụng đất thể hiện trong dự án đầu tư, đơn xin giao đất, thuê đất, chuyển mục đích sử dụng đất.

Theo quy định tại khoản 4 điều 40 của Luật Đất đai năm 2013, được sửa đổi, bổ sung tại khoản 1 điều 6 của Luật Sửa đổi, bổ sung một số điều của 37 luật có liên quan đến quy hoạch năm 2018, kế hoạch sử dụng đất hàng năm của cấp huyện phải thể hiện toàn bộ việc chuyển đổi mục đích sử dụng đất trên địa bàn huyện. Như vậy, thực thi pháp luật nghiêm thì UBND huyện Hóc Môn cần nhận đơn của dân vào tháng 9-2017, xem xét nếu phù hợp thì đưa vào kế hoạch sử dụng đất huyện Hóc Môn năm 2018. Sau một năm, nguyện vọng hợp lý của dân về chuyển mục đích sử dụng đất đều có thể được giải quyết theo đúng quy định của pháp luật đất đai.

Một vấn đề cần bàn tiếp là theo quy định của Luật Đất đai năm 2013, việc cho phép chuyển mục đích sử dụng đất chỉ căn cứ vào kế hoạch sử dụng đất hàng năm của huyện, không căn cứ vào bất kỳ một loại quy hoạch nào khác, kể cả quy hoạch xây dựng, quy hoạch đô thị hay quy hoạch điểm dân cư nông thôn.

Việc tìm căn cứ để cho phép chuyển mục đích sử dụng đất dựa vào quy hoạch xây dựng là trái pháp luật đất đai. Việc cần làm là nhận đơn của dân, xem xét nếu hợp lý thì đưa vào trình trong kế hoạch sử dụng đất của huyện năm tiếp theo.

Tri thức về pháp luật đất đai của một số cán bộ quản lý đất đai ở địa phương có thể đánh giá là rất yếu. Nói xa hơn, Bộ Tài nguyên và Môi trường cũng có lỗi khi chưa làm tốt việc hướng dẫn các cơ quan quản lý đất đai tại địa phương hiểu rõ và thực thi đúng các quy định của pháp luật đất đai.