Trung Quốc thu được 'bài học lớn' từ các cuộc đàm phán thương mại với Hoa Kỳ

Tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump ca ngợi thỏa thuận thương mại mới nhất giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc là một chiến thắng cho nước Mỹ. Nhưng chính các nhà lãnh đạo Trung Quốc mới là những người có được những bước đi mạnh mẽ hơn.

Trong khi các chi tiết của thỏa thuận đạt được tại London vào tuần trước vẫn còn được giữ bí mật, thì có vẻ như phần lớn những điều đạt được chỉ là việc khôi phục lại thỏa thuận đã được ký kết vào tháng 5, vốn đã nhanh chóng xấu đi khi căng thẳng giữa hai bên gia tăng.

Liu Dongshu, một trợ lý giáo sư nghiên cứu chính trị Trung Quốc tại Đại học Thành phố Hong Kong, cho biết: "Trung Quốc cảm thấy họ có nhiều quyền mặc cả hơn so với dự kiến ​​ban đầu". Và trong những tháng gần đây của các cuộc đấu tranh thương mại, Bắc Kinh đã nhận ra rằng: "Ông Trump không cứng rắn như vẻ bề ngoài của ông ấy".

Các tuyên bố chính thức của Trung Quốc về thỏa thuận mới nhất này có phần nhẹ nhàng hơn nhiều so với ông Trump, người đã viết trên mạng xã hội toàn chữ in hoa rằng "thỏa thuận với Trung Quốc đã hoàn tất" và mô tả cách Hoa Kỳ sẽ tiếp cận được với khoáng sản đất hiếm của Trung Quốc, trong khi vẫn duy trì được mức thuế quan cao.

Nhưng rõ ràng là Bắc Kinh nhận thức rõ về vấn đề này và cách mà lời kêu gọi lâu nay của họ về "đối thoại bình đẳng" với Hoa Kỳ hiện đang diễn ra theo cách khác.

Washington hiện có vẻ là bên háo hức muốn tham gia vào các cuộc đàm phán và theo lời kể của Trung Quốc, phía Hoa Kỳ đã khởi xướng cuộc gọi giữa nhà lãnh đạo Trung Quốc Tập Cận Bình và Tổng thống Donald Trump dẫn đến các cuộc đàm phán ở London.

"Các quốc gia có 5.000 năm kinh nghiệm chính trị không khuất phục trước sự bắt nạt. Họ đàm phán như những người bình đẳng. Và đó là cách duy nhất để mọi việc diễn ra", một người dẫn chương trình tin tức trên CGTN, kênh tiếng Anh của đài truyền hình nhà nước Trung Quốc CCTV, đã tóm tắt như vậy.

Thỏa thuận này, vốn là "khung" để thực hiện thỏa thuận đình chiến trước đó giữa hai bên vào tháng 5, vẫn chưa đạt đến mức độ định hình lại toàn diện các mối quan hệ thương mại mà ông Trump kêu gọi khi ông đưa ra cái gọi là thuế quan đối ứng đối với Trung Quốc và các quốc gia khác vào tháng 4.

Tuần trước, các quan chức Hoa Kỳ cho biết thỏa thuận vẫn cần được ông Trump và Tập Cận Bình chuẩn thuận trước khi chính thức có hiệu lực, và câu hỏi về mức độ cấp bách của bất kỳ cuộc đàm phán nào về một thỏa thuận kinh tế rộng hơn vẫn chưa rõ ràng.

Thỏa thuận này dường như cũng giữ nguyên mức thuế quan cao đối với hàng hóa Trung Quốc, một tình huống mà Bắc Kinh muốn thay đổi trong những tháng tới.

Hôm thứ Năm, Bộ Thương mại Trung Quốc cho biết họ đang đẩy nhanh quá trình xem xét giấy phép xuất khẩu đất hiếm, trong khi Ủy ban Kiểm soát Ma túy Quốc gia của nước này đã đưa nitazenes, một nhóm thuốc phiện tổng hợp mới và hàng chục chất hóa học khác vào danh sách thuốc bị kiểm soát.

Ông Trump bắt đầu áp thuế đối với Trung Quốc vào tháng 2 với lý do nước này đã không ngăn chặn được dòng chảy của fentanyl (một loại thuốc phiện) bất hợp pháp vào Hoa Kỳ.

Con bài mặc cả của Trung Quốc

Các nhà lãnh đạo Trung Quốc biết rằng họ có ít nhất một quân bài chủ chốt khi đối phó với chính quyền Hoa Kỳ: sự hạn chế của họ đối với đất hiếm, các nguyên tố kim loại thiết yếu cho sản xuất mọi thứ, từ điện thoại di động đến máy bay chiến đấu.

Một công nhân làm việc tại công trường khai thác kim loại đất hiếm ở huyện Nam Thành, tỉnh Giang Tây, Trung Quốc. Ảnh Stringer/Reuters

Bắc Kinh đã thêm 7 khoáng sản đất hiếm vào danh sách kiểm soát xuất khẩu vào tháng 4 sau khi ông Trump tăng thuế đối với hàng hóa của Trung Quốc. Sự sụt giảm trong xuất khẩu đất hiếm sau đó từ Trung Quốc đã đe dọa các ngành công nghiệp trên toàn cầu, từ điện tử và quốc phòng đến năng lượng và ô tô.

Washington nghĩ rằng các cuộc đàm phán ngày 12/5 tại Geneva, nơi hai bên đã đồng ý giảm thuế quan trả đũa gây thiệt hại cho hàng hóa của nhau, sẽ mở ra một giải pháp nhanh chóng cho vấn đề này.

Nhưng trong vòng vài tuần, các quan chức Hoa Kỳ bắt đầu áp dụng các biện pháp trừng phạt đối với Bắc Kinh, bao gồm việc đặt ra giới hạn đối với việc bán công nghệ và đe dọa thu hồi thị thực Hoa Kỳ của sinh viên Trung Quốc, vì cáo buộc Trung Quốc không thực hiện đúng cam kết xuất khẩu những hàng hóa đó.

Sự cấp bách mà Hoa Kỳ cảm thấy là rõ ràng, với đất hiếm xuất hiện như một trọng tâm chính trong cuộc gọi giữa ông Tập Cận Bình và ông Trump.

Sau các cuộc đàm phán ở London, Trung Quốc đã đồng ý đẩy nhanh việc phê duyệt các lô hàng đất hiếm cho các công ty Hoa Kỳ, trong khi Hoa Kỳ sẽ xóa bỏ các biện pháp mà họ áp đặt "khi những loại đất hiếm đó không đến", theo Bộ trưởng Thương mại Hoa Kỳ Howard Lutnick.

Điều mà giới lãnh đạo Trung Quốc có thể rút ra từ sự việc này là, trước hết, "họ có đòn bẩy thực sự đối với Hoa Kỳ và các nước khác thông qua việc kiểm soát các khoáng sản quan trọng và (thứ hai) Hoa Kỳ rất nhạy cảm với việc sử dụng đòn bẩy này", Bert Hofman, giáo sư thỉnh giảng tại Viện Đông Á thuộc Đại học Quốc gia Singapore và cựu giám đốc quốc gia của Ngân hàng Thế giới tại Trung Quốc cho biết.

"Sự việc kể từ thỏa thuận Geneva cũng cho thấy rõ rằng Hoa Kỳ có vẻ háo hức với một thỏa thuận hơn là Trung Quốc", ông nói thêm.

Các nhà phân tích cho rằng sự chậm trễ ban đầu trong việc phê duyệt xuất khẩu đất hiếm có thể là do bộ máy hành chính Trung Quốc đang cố gắng bắt kịp với chế độ xuất khẩu mới của mình, theo đó yêu cầu phải có giấy phép để xuất khẩu sang bất kỳ quốc gia nào.

Và ngay cả bây giờ, Bắc Kinh vẫn được coi là không có khả năng xuất khẩu những mặt hàng này cho mục đích quân sự hoặc phá bỏ hoàn toàn hệ thống kiểm soát xuất khẩu của mình. Đây là một bộ công cụ đã được thiết lập tốt ở Hoa Kỳ nhưng Bắc Kinh mới chỉ bắt đầu xây dựng trong những năm gần đây.

"Vì Hoa Kỳ thường xuyên sử dụng (việc kiểm soát xuất khẩu), nên Trung Quốc đã trả đũa theo đúng cách đó. Ngoài kim loại đất hiếm, Trung Quốc hiện ngày càng có nhiều 'con dao giết người' khác có thể được sử dụng đối với các công ty Hoa Kỳ", Yao Yang, giáo sư tại Trung tâm nghiên cứu kinh tế Trung Quốc của Đại học Bắc Kinh, cho biết.

Ông cũng nói thêm rằng hai nước nên đàm phán các quy tắc để "duy trì kiểm soát xuất khẩu trong các lĩnh vực được xác định".

Vì vậy, trong khi nền kinh tế Trung Quốc vẫn dễ bị tổn thương trước nỗi đau kinh tế do thuế quan nặng nề và thực tế là bị cắt đứt khỏi các sản phẩm công nghệ cao của Hoa Kỳ, thì rõ ràng là họ cũng có những phương cách mạnh mẽ để chống lại đối thủ.

Lá bài tẩy của ông Trump

Khi các nhà hoạch định chính sách Trung Quốc hướng tới các cuộc đàm phán trong tương lai với chính quyền Trump, họ cũng có thể coi bản thân tổng thống Hoa Kỳ là một quân bài ẩn có thể nghiêng về phía có lợi cho Bắc Kinh.

Công nhân vận chuyển đất chứa các nguyên tố đất hiếm để xuất khẩu tại một cảng ở Liên Vân Cảng, tỉnh Giang Tô, Trung Quốc. Ảnh China Stringer Network/Reuters

Từ viết tắt TACO có nguồn gốc từ Phố Wall, (Trump Always Chickens Out hay dịch nguyên nghĩa là ông Trump dễ bị dụ), đã trở thành chủ đề thảo luận trực tuyến tại Trung Quốc.

Và trong mắt Bắc Kinh, danh tiếng đó - mà ông Trump đã đạt được khi nhanh chóng thay đổi chiến thuật về các chính sách thương mại cốt lõi và gọi đó là chiến thuật đàm phán - có thể tạo không gian cho Trung Quốc dễ xoay xở.

Điều đó đặc biệt đúng nếu Hoa Kỳ muốn hướng tới việc thiết lập lại toàn diện hơn các mối quan hệ kinh tế Hoa Kỳ-Trung Quốc. Điều đó có thể bao gồm việc yêu cầu các công ty Hoa Kỳ tiếp cận nhiều hơn với thị trường Trung Quốc và các thỏa thuận mua hàng từ Trung Quốc.

"(Ông Trump) thay đổi ý định quá thường xuyên, (và) điều đó không tốt cho các cuộc đàm phán nghiêm túc", Wang Yiwei, Giám đốc Viện Quan hệ Quốc tế tại Đại học Nhân dân ở Bắc Kinh, cho biết. "Người Trung Quốc hiểu tâm lý và đặc điểm của ông ấy".

Trong khi đó, Tổng thống Mỹ từ lâu đã thể hiện sự ngưỡng mộ đối với Tập Cận Bình, người mà ông mô tả (viết hoa toàn bộ) là "rất cứng rắn và cực kỳ khó để đạt được thỏa thuận", trong một bài đăng trên mạng xã hội trước cuộc điện đàm của họ vào đầu tháng này.

Sau các cuộc đàm phán ở London, ông Trump cho biết hai bên sẽ "hợp tác chặt chẽ" để mở cửa Trung Quốc cho hoạt động thương mại của Mỹ.

Hôm thứ Hai, ông Trump đã gợi ý việc Trung Quốc gia nhập Nhóm 7 nền kinh tế tiên tiến (G7) không phải là "một ý tưởng tồi", khi được một phóng viên hỏi.

Đối với Bắc Kinh, "bất kỳ cơ hội nào để giới thiệu nhà lãnh đạo Trung Quốc là người ngang hàng với tổng thống Hoa Kỳ đều được chào đón nồng nhiệt", Yun Sun, Giám đốc chương trình Trung Quốc tại tổ chức tư vấn Stimson Center có trụ sở tại Hoa Kỳ, cho biết, đồng thời chỉ ra sự quan tâm của Trung Quốc đối với hội nghị thượng đỉnh giữa hai bên trong năm nay.

"Đây là vấn đề về uy tín và hình ảnh của Trung Quốc với tư cách là một cường quốc và ông Tập Cận Bình với tư cách là một nhà lãnh đạo cường quốc".

Điều gì sẽ diễn ra tiếp theo?

Trung Quốc không cho thấy dấu hiệu rằng các cuộc đàm phán hiện tại đã kết thúc. Họ nhấn mạnh rằng các cuộc đàm phán mới đây chỉ là một phần của cơ chế đối thoại rộng lớn hơn đang diễn ra.

Các container chờ vận chuyển tại Cảng Dương Sơn (Thượng Hải, Trung Quốc), được chụp hôm 17/6/2025. Ảnh Go Nakamura/Reuters

Và ngay cả khi ông Trump gọi các cuộc đàm phán là một thỏa thuận "đã xong", các vấn đề kinh tế và thương mại rộng lớn hơn mà Hoa Kỳ nêu ra từ lâu vẫn chưa được giải quyết.

Thuế quan của Hoa Kỳ đối với hàng hóa Trung Quốc vẫn ở mức cao khoảng 55% theo bản tóm tắt của ông Trump, một con số bao gồm các khoản thuế đã có từ trước và mức thuế 20% mà ông Trump áp dụng đối với Trung Quốc vào đầu năm nay.

Để so sánh, ông Trump đã nói trên mạng xã hội rằng thuế quan của Trung Quốc đối với Hoa Kỳ sẽ được ấn định ở mức 10%, mặc dù không rõ liệu con số đó chỉ là mức thuế quan mới kể từ tháng 4 hay không, vì Bắc Kinh trước đây cũng đã áp thuế đối với hàng hóa của Hoa Kỳ, bao gồm cả thuế trả đũa cho các khoản thuế fentanyl.

Các quan chức Trung Quốc đã không bình luận về chi tiết của thỏa thuận khi được các phóng viên hỏi.

Các nhà lãnh đạo Trung Quốc sẽ muốn giảm thêm các khoản thuế đó của Hoa Kỳ và làm mọi cách có thể để giảm các rào cản của Hoa Kỳ đối với hoạt động xuất khẩu công nghệ cao sang Trung Quốc.

Quyết định của Bắc Kinh trong tuần này về việc đưa thêm nhiều chất hóa học hơn vào danh sách kiểm soát của mình dường như là một cử chỉ với Hoa Kỳ rằng họ đang đạt được tiến bộ trong việc quản lý các tiền chất thuốc giống như fentanyl.

Giáo sư Yao từ Bắc Kinh cho biết các nhà hoạch định chính sách của Trung Quốc có thể vẫn đang hướng tới một thỏa thuận rộng hơn, có thể "bao gồm thuế quan, kiểm soát xuất khẩu, tiếp cận thị trường và tỷ giá hối đoái".

"Giới lãnh đạo Trung Quốc đã bày tỏ quan điểm của mình: Nếu Hoa Kỳ chọn chiến đấu, chúng tôi sẽ chiến đấu quyết liệt; nếu Hoa Kỳ muốn đàm phán, chúng tôi sẵn sàng đàm phán. Nhưng giới lãnh đạo cũng nói rõ rằng mục đích của cuộc chiến là để đàm phán", ông nói.