Sau bom nợ bất động sản, đến “bom điện” Trung Quốc đe dọa chuỗi cung ứng và kinh tế thế giới

Các doanh nghiệp tại các trung tâm công nghiệp của Trung Quốc đã được yêu cầu hạn chế tiêu thụ năng lượng để giảm nhu cầu điện năng. Nguồn cung cấp điện cho các hộ gia đình cũng bị cắt giảm, thậm chí không thể sử dụng thang máy.

Theo Global Times, một tờ báo của nhà nước Trung Quốc, một đợt cắt điện "bất ngờ và chưa từng có" đã xảy ra ở ba tỉnh Đông Bắc hôm thứ Hai. Tờ báo đưa tin hôm thứ Ba rằng việc phân chia nguồn điện ở các tỉnh Hắc Long Giang, Cát Lâm và Liêu Ninh đã “dẫn đến những gián đoạn lớn đối với cuộc sống hàng ngày của người dân và hoạt động kinh doanh”.

Tình trạng thiếu điện cũng ảnh hưởng đến tỉnh Quảng Đông, một trung tâm công nghiệp và vận tải biển lớn. Các quan chức địa phương cho biết hôm thứ Hai rằng nhiều công ty đang cố gắng giảm nhu cầu bằng cách làm việc hai hoặc ba ngày mỗi tuần.

Tổng công ty Lưới điện Nhà nước của Trung Quốc hôm thứ Hai cho biết họ sẽ "dốc toàn lực để chiến đấu với cuộc chiến khó khăn về cung cấp điện", nỗ lực hết sức để đảm bảo nhu cầu tiêu dùng của người dân.

Ảnh hưởng lên chuỗi cung ứng

Trung Quốc đã bị ảnh hưởng bởi một cuộc khủng hoảng năng lượng tương tự vào tháng Sáu, nhưng tình hình đang trở nên tồi tệ hơn. Các ngành công nghiệp của nước này đang phải đối mặt với áp lực rất lớn từ giá năng lượng tăng cao và từ chính quyền Bắc Kinh để giảm lượng khí thải carbon.

Quốc gia gây ô nhiễm lớn nhất thế giới đang cố gắng đáp ứng cam kết rằng lượng khí thải carbon của họ sẽ đạt đỉnh trước năm 2030. Điều này đòi hỏi các địa phương phải sử dụng ít nhiên liệu hóa thạch hơn cho mỗi đơn vị sản lượng kinh tế, chẳng hạn bằng cách giảm phụ thuộc vào nhiệt điện than. Trong khi đó, nhu cầu đối với hàng hóa do Trung Quốc sản xuất đã tăng lên khi nền kinh tế toàn cầu phục hồi sau đại dịch. Kết quả là, các nhà cung cấp lớn trên thế giới đang chuẩn bị phải đối mặt sự thiếu hụt hàng hóa và chậm trễ vận chuyển toàn cầu.

Tình trạng mất điện kéo dài của Trung Quốc là mối đe dọa mới nhất đối với các chuỗi cung ứng toàn cầu, vốn vẫn đang quay cuồng vì đại dịch năm ngoái bị đóng cửa. Tuần này, mười nhà sản xuất chất bán dẫn Đài Loan đã cảnh báo với sàn chứng khoán Đài Loan rằng hoạt động sản xuất tại các nhà máy ở tỉnh Giang Tô của Trung Quốc đã bị đình chỉ trong tuần, theo lệnh của chính phủ về việc hạn chế sử dụng điện. Một số nhà cung cấp cho Apple và Tesla cũng đã thông báo tạm ngừng các cơ sở sản xuất.

Wang Lisheng, một nhà kinh tế tại Nomura, cho biết: “Việc hạn chế sản xuất liên quan đến các “chính sách xanh” của Bắc Kinh và tình trạng mất điện sẽ hạn chế đáng kể sản xuất công nghiệp ở Trung Quốc. Điều này sẽ tăng gánh nặng lên các nhà xuất khẩu, những người có thể cần thêm thời gian để hoàn thành đơn hàng do tình trạng thiếu điện”.

Pegatron - một công ty Đài Loan sản xuất linh kiện và lắp ráp iPhone cho Apple - cho biết vào hôm thứ Ba rằng họ đang hợp tác với "các chính sách của chính quyền Trung Quốc" để "kích hoạt các cơ chế tiết kiệm năng lượng" và điều chỉnh dây chuyền sản xuất, nhằm đáp ứng yêu cầu từ cuộc khủng hoảng điện. Pegatron có một nhà máy lớn ở thành phố Côn Sơn, miền Đông Trung Quốc, nơi truyền thông Đài Loan đưa tin rằng chính quyền đang hạn chế cung cấp điện.

Theo Dale Gai, Giám đốc tại trung tâm nghiên cứu Counterpoint Research, việc phân chia nguồn điện có thể tạo ra những khó khăn mới cho chuỗi cung ứng công nghệ, mặc dù có thể không nghiêm trọng bằng sự thiếu hụt chip máy tính trên toàn thế giới đã ảnh hưởng đến mọi mặt hàng, từ ô tô, máy giặt đến các thiết bị điện tử khác. Sự cố ngừng hoạt động ở những khu vực thường lắp ráp các mô-đun điện thoại thông minh cũng có thể dẫn đến một số sự chậm trễ trong thời gian ngắn.

Gai nói: “Có thể chậm trễ trong một tuần hoặc lâu hơn. Dù kiểm soát được tình hình, nhưng đó vẫn là một sự chậm trễ với các hoạt động kinh tế".

Cắt giảm dự báo tăng trưởng

Cú sốc thậm chí đang khiến các nhà kinh tế cắt giảm kỳ vọng tăng trưởng trong năm nay đối với nền kinh tế lớn thứ hai thế giới.

Các nhà phân tích tại Nomura đã cắt giảm dự báo tăng trưởng của Trung Quốc trong năm 2021 xuống nửa điểm phần trăm, chỉ còn 7,7% vào thứ Sáu, với lý do số lượng nhà máy phải ngừng hoạt động đã tăng lên, do yêu cầu tiêu thụ năng lượng ít đi hoặc bị mất điện do giá than tăng và thiếu hụt nguồn cung cấp nguyên liệu.

Các nhà phân tích tại Goldman Sachs vào thứ Ba cũng cắt giảm dự báo tăng trưởng GDP của Trung Quốc trong năm 2021 xuống 7,8% từ 8,2% được dự báo trước đó. Lý do đến từ "những đợt cắt giảm sản xuất mạnh mẽ gần đây diễn ra tại một loạt các ngành công nghiệp sử dụng nhiều năng lượng ".

Họ lưu ý rằng "sự không chắc chắn đáng kể" sẽ bắt đầu vào quý cuối cùng của năm, do nền kinh tế Trung Quốc đã phải đối mặt với rủi ro vì cuộc khủng hoảng nợ tại Evergrande. Tập đoàn này đang gây lo ngại cho một số nhà phân tích như “hiện tượng Lehman Brothers” đối với Trung Quốc.

Vấn đề cung cấp năng lượng không phải là mới đối với Trung Quốc. Vào mùa hè năm nay, một số tỉnh của Trung Quốc đã cảnh báo về tình trạng thiếu điện trong cuộc khủng hoảng điện tồi tệ nhất của đất nước kể từ năm 2011.

Nhưng các báo cáo mới nhất thậm chí còn đáng lo ngại hơn. Đài truyền hình CCTV đưa tin, tình trạng thiếu hụt nghiêm trọng ở các khu vực phía Đông Bắc sẽ "tiếp tục trong một thời gian".

Trung Quốc khôi phục kinh tế sau đại dịch phần lớn nhờ vào sự bùng nổ xây dựng và sản xuất. Tuy nhiên, các dự án bất động sản và nhà máy đòi hỏi hàng tấn điện năng để hoạt động, và do đó cần một lượng than khổng lồ.

Theo nghiên cứu được công bố vào tháng 5 từ Trung tâm Nghiên cứu Năng lượng và Không khí Sạch (CREA), việc tập trung vào cơ sở hạ tầng và xây dựng đã đẩy lượng khí thải carbon của Trung Quốc lên mức cao kỷ lục trong quý đầu tiên của năm 2021. Cơ quan này cho biết đó là tốc độ tăng trưởng nhanh nhất trong hơn một thập kỷ qua.

Nhà kinh tế Larry Hu của Macquarie viết trong một nghiên cứu hôm thứ Hai: “Nền kinh tế được thúc đẩy bởi khu vực công nghiệp nhiều hơn là khu vực tiêu dùng. Thật không may, cường độ năng lượng trong lĩnh vực công nghiệp cao hơn nhiều so với trong lĩnh vực tiêu dùng”.

Trong khi đó, bùng nổ hàng hóa sau đại dịch và các mục tiêu khí hậu đầy tham vọng đã khiến giá than tăng cao, do nhu cầu tăng và khai thác giảm. Hu chỉ ra rằng giá than nhiệt - chủ yếu được sử dụng để sản xuất điện - đã tăng trong năm nay từ 671 Nhân dân tệ (104 USD)/tấn lên khoảng 1.100 Nhân dân tệ (170 USD). Căng thẳng thương mại với Úc cũng khiến Trung Quốc đưa ra các rào cản đối với việc nhập khẩu than từ quốc gia này.

Các mục tiêu khí hậu đầy tham vọng

Theo một số nhà phân tích, có lẽ yếu tố đóng góp lớn nhất vào tình trạng khan hiếm điện là mục tiêu về một Trung Quốc trung hòa carbon vào năm 2060. Hu chỉ ra rằng chính phủ Trung Quốc đang đặt mục tiêu giảm 3% "cường độ năng lượng" trên một đơn vị GDP trong năm nay.

Vào tháng 8, Ủy ban Cải cách và Phát triển Quốc gia Trung Quốc (NDRC) đã yêu cầu gần như mọi khu vực lớn của Trung Quốc kiềm chế hoặc giám sát mức tiêu thụ và cường độ năng lượng của họ trong suốt thời gian còn lại của năm 2021.

Cơ quan này cho biết 9 trong số gần ba chục tỉnh và khu vực của Trung Quốc đã tăng cường độ sử dụng năng lượng trong nửa đầu năm nay. Các tỉnh này bao gồm Quảng Đông ở miền nam Trung Quốc, được coi là trung tâm của các nhà máy lớn. Việc cắt giảm nguồn điện đã khiến một nhà máy gỗ tại đây phải giảm hơn một nửa công suất. 10 tỉnh khác - bao gồm Hắc Long Giang và Liêu Ninh – đều không đáp ứng các yêu cầu về cắt giảm năng lượng của chính phủ, NDRC cho biết trong thông báo hồi tháng 8.

Các nhà phân tích của Nomura viết: “Quyết tâm chưa từng có của Bắc Kinh trong việc thực thi các giới hạn tiêu thụ và cường độ năng lượng có thể mang lại lợi ích dài hạn vô giá, nhưng chi phí ngắn hạn đối với cả nền kinh tế thực và thị trường tài chính là rất lớn”.

Kiểm soát việc kiểm soát

Một số hãng truyền thông nhà nước Trung Quốc cũng kêu gọi cân bằng giữa việc đáp ứng các mục tiêu khí hậu và để cuộc khủng hoảng điện vượt khỏi tầm kiểm soát.

Các khu vực "không thể quá quyết liệt" hoặc "hãm phanh quá mạnh" trong việc kiểm soát tiêu thụ năng lượng, một bài báo đăng trên tờ Nhân dân Nhật báo, cơ quan ngôn luận của Đảng Cộng sản cầm quyền, cho biết vào hôm Chủ nhật.

"Vì điều này liên quan đến sự phát triển của nền kinh tế và xã hội, họ phải xác định xem nên làm tới mức nào vào giữ sự cân bằng", bài báo viết. "Nếu không, điều này sẽ khiến các doanh nghiệp bất an, đặc biệt là đối với một số ngành công nghiệp mà có thể bị buộc phải ngừng sản xuất trong thời gian ngắn".