Không cho vay ưu đãi, liệu người nghèo có mua nhà bằng “niềm tin”?

Đề xuất loại trừ đối tượng được vay ưu đãi mua nhà ở xã hội đang gây tranh luận

Trong dự thảo sửa đổi Thông tư 25 Ngân hàng Nhà nước (NHNN) đang lấy ý kiến có đề xuất gây chú ý là loại trừ đối tượng vay vốn để mua, thuê, thuê mua nhà ở xã hội theo quy định tại Luật Nhà ở.

Theo NHNN, Luật Nhà ở quy định các chính sách hỗ trợ tại Ngân hàng Chính sách xã hội để mua, thuê mua nhà ở xã hội; xây dựng mới hoặc cải tạo, sửa chữa nhà để ở; tại tổ chức tín dụng được chỉ định chỉ có chính sách hỗ trợ để xây dựng mới hoặc cải tạo, sửa chữa nhà để ở, không có chính sách hỗ trợ để mua, thuê mua nhà ở xã hội.

Như vậy, nếu đề xuất này được áp dụng người dân vay vốn ở các ngân hàng thương mại để mua, thuê mua nhà ở xã hội sẽ không nhận được ưu đãi như hiện tại.

Theo tìm hiểu, mỗi năm, Nhà nước cấp 50% vốn cho Ngân hàng Chính sách xã hội và huy động thêm 50% từ các kênh khác nhau để hỗ trợ cho người mua, thuê mua nhà ở xã hội, theo quy định của Luật Nhà ở.

Một số ngân hàng thương mại hiện đang được chỉ định cho vay ưu đãi nhà ở xã hội như Vietcombank, Vietinbank, Agribank, BIDV, LienVietPost Bank, VIB, ACB...

Anh Việt (ngụ TP. Thủ Đức) chia sẻ, trong bối cảnh giá nhà đất ngày càng đắt đỏ, vượt xa thu nhập của người dân thì giấc mơ an cư ở đô thị của nhiều người phụ thuộc vào các chính sách phát triển nhà ở xã hội, trong đó có việc được vay vốn ưu đãi.

Tuy nhiên, thực tế số lượng người dân được tiếp cận với nhà ở xã hội hiện nay đang rất hạn chế. Nguyên nhân có phần từ nguồn cung nhà ở xã hội ít ỏi và quy trình xét duyệt cho vay vốn ưu đãi rất khó khăn.

“Nếu bây giờ ngân hàng thương mại không cho vay mua nhà ở xã hội nữa thì cơ hội mua được nhà ở xã hội của người nghèo lại càng hẹp đi. Giấc mơ an cư ngày một xa dần”, anh Việt nói.

Không phù hợp và “xung đột”

Ông Lê Hoàng Châu, Chủ tịch Hiệp hội bất động sản TP.HCM (HoREA) cho rằng, NHNN lập luận đề xuất loại trừ đối tượng được vay vốn tín dụng ưu đãi để mua, thuê, thuê mua nhà ở xã hội” là “theo quy định của Luật Nhà ở”.

Tuy nhiên, HoREA khẳng định Luật Nhà ở 2014 không hề cấm cho vay ưu đãi đối với các đối tượng quy định tại các khoản 1, 4, 5, 6 và 7 Điều 49 Luật Nhà ở 2014 để mua, thuê mua nhà ở xã hội.

Đề xuất này vừa không phù hợp với một số quy định của Luật Nhà ở 2014, vừa không phù hợp với Khoản 4 Điều 16 Nghị định 100/2015/NĐ-CP và Khoản 4 Điều 16 Nghị định 100/2015/NĐ-CP (được sửa đổi, bổ sung tại Khoản 10 Điều 1 Nghị định 49/2021/NĐ-CP ngày 01/04/2021).

Không dễ để mua được nhà ở xã hội hiện nay

Luật Nhà ở 2005, 2014 đã dần xây dựng hoàn thiện chính sách về nhà ở xã hội đề hỗ trợ cho 9 nhóm đối tượng được thụ hưởng chính sách nhà ở xã hội theo Điều 49 Luật Nhà ở 2014, trong đó có 5 nhóm đối tượng được mua, thuê, thuê mua nhà ở xã hội, hoặc xây dựng mới, hoặc cải tạo, sửa chữa nhà để ở được vay tín dụng dài hạn với lãi suất ưu đãi trong 15 năm qua đã có hàng trăm ngàn người được hưởng lợi từ chính sách ưu đãi về nhà ở nhà xã hội.

Hiện nay, Nhà nước đang áp dụng mức lãi suất ưu đãi bằng 50% mức lãi suất cho vay thương mại bình quân của các ngân hàng thương mại lớn nhất (mức lãi suất cho vay thực tế khoảng 5%/năm). Riêng Ngân hàng chính sách xã hội thì mức lãi suất cho vay hiện nay chỉ có 4,8%/năm.

Về thời hạn cho vay ưu đãi thì trong giai đoạn 2006-2015 tối đa là 10 năm; giai đoạn 2015-2020 tối đa là 15 năm. Mới đây, Nghị định 49/2021/NĐ-CP đã nâng thời hạn tối đa lên đến 25 năm cho người mua, thuê mua nhà ở xã hội, xây dựng mới, hoặc cải tạo, sửa chữa nhà để ở.

Bên cạnh chính sách cho vay ưu đãi về tín dụng thì Nhà nước ta còn có thêm các “chính sách miễn, giảm thuế, miễn, giảm tiền sử dụng đất, tiền thuê đất, các cơ chế ưu đãi tài chính khác và hỗ trợ từ nguồn vốn của Nhà nước để thực hiện chính sách hỗ trợ về nhà ở xã hội”.

Ông Châu cho biết, trong tổng thể các chính sách về nhà ở xã hội của Nhà nước thì chính sách cho vay tín dụng dài hạn với lãi suất ưu đãi là quan trọng bậc nhất, bởi lẽ chính sách mà người thu nhập thấp cần nhất khi mua, thuê mua nhà ở xã hội là được vay tín dụng với lãi suất ưu đãi và thời hạn vay dài hạn là chính sách hỗ trợ cần thiết nhất.

Do đó, đề xuất trên của NHNN sẽ “tước bỏ” chính sách cốt lõi của Nhà nước là hỗ trợ cho vay vốn tín dụng ưu đãi dài hạn với lãi suất thấp để mua, thuê mua nhà ở xã hội và các đối tượng được hưởng chính sách nhà ở xã hội là những người bị thiệt nhất, có tác động tiêu cực đến thực hiện mục tiêu đảm bảo an sinh xã hội về nhà ở.

Giữ nguyên đối tượng và vay tối đa không quá 500 triệu đồng

Trong công văn mới nhất gửi NHNN và Bộ Xây dựng, HoREA đã kiến nghị giữ nguyên quy định cho khách hàng vay vốn ưu đãi để mua, thuê mua nhà ở xã hội như hiện nay.

Đồng thời, HoREA cũng thống nhất với NHNN về việc bổ sung quy định: ”Đối với khách hàng vay vốn ưu đãi để xây dựng mới hoặc cải tạo, sửa chữa nhà ở của mình, thì mức vốn cho vay tối đa bằng 70% giá trị dự toán hoặc phương án vay, tối đa không quá 500 triệu đồng và không vượt quá 70% giá trị tài sản bảo đảm tiền vay”.

HoREA cũng đề nghị Bộ Xây dựng xem xét trình Chính phủ đề xuất sửa đổi Khoản 4 Điều 50 Luật Nhà ở 2014 theo hướng bổ sung thêm cụm từ “mua, thuê mua nhà ở xã hội” để đảm bảo sự thống nhất, đồng bộ của các quy định pháp luật, như sau:

“4. Hỗ trợ cho vay vốn ưu đãi của Nhà nước thông qua Ngân hàng chính sách xã hội, tổ chức tín dụng do Nhà nước chỉ định để các đối tượng quy định tại các khoản 1, 4, 5, 6 và 7 Điều 49 của Luật này xây dựng mới hoặc cải tạo, sửa chữa nhà để ở, hoặc mua, thuê mua nhà ở xã hội”.