Giảm áp lực cho người dân về tiền sử dụng đất

Người dân khó tiếp cận đất đai

Gia đình ông Nguyễn Hữu Mạnh (thôn 3, xã Kim Anh, TP Hà Nội) đang sở hữu mảnh đất rộng 800m2 trong đó đất ở lâu dài 170m2, đất vườn là 630m2. Hiện nay, gia đình ông có nhu cầu tách làm đôi để thừa kế cho hai người con. Tuy nhiên, theo hạn mức tối thiểu ở vùng nông thôn như xã Kim Anh, đất ở đối với một hộ gia đình phải từ 100m2 trở lên mới đủ điều kiện tách thửa. Vì vậy, ông Mạnh phải xin chuyển đổi thêm 30m2 đất vườn lên đất ở.

Sau khi lên làm việc tại điểm phục vụ hành chính công xã Kim Anh, ông Mạnh được cán bộ hướng dẫn thủ tục và tính sơ bộ theo bảng giá đất hiện hành, mức phí chuyển đổi 30 m2 đất vườn khoảng gần 240 triệu đồng, tương đương khoảng 8 triệu đồng/m2, một khoản tiền không nhỏ đối người dân ở nông thôn. Trong khi năm 2024, tiền sử dụng đất khoảng 1,8-2 triệu đồng/m2.

Ông Nguyễn Hữu Mạnh cho biết, “Cả gia đình tôi làm nông nghiệp nên mức thu nhập thấp, các con làm công nhân, mức lương chỉ ở mức 8,5 triệu/tháng. Với vị trí đất tôi đang ở thì mức đóng thuế cao hơn nhiều so thu nhập người dân khu vực, tôi kiến nghị Nhà nước nên giảm mức tiền chuyển đổi mục đích sử dụng đất cho phù hợp. Do không thể lo đủ được số tiền 240 triệu đồng để chuyển đổi đất nên tôi đành phải gác lại việc này”.

Việc chuyển đổi mục đích đất nông nghiệp của người dân đang gặp khó vì tiền sử dụng đất cao. Ảnh: Thùy Linh.

Trao đổi với PV, bà Trần Thị Hạnh (công chức địa chính xã Kim Anh) chia sẻ, mỗi ngày Điểm phục vụ hành chính công xã Kim Anh tiếp nhận 30-40 trường hợp người dân đến tìm hiểu về các thủ tục đất đai. Trong đó, nhiều trường hợp hỏi về việc cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất lần đầu và xin chuyển đổi mục đích sử dụng đất từ đất vườn sang đất ở. Người dân lo ngại rất nhiều về việc tiền sử dụng đất tăng cao nên họ không thể đủ điều kiện tài chính để chuyển đổi mục đích sử dụng đất theo hạn mức 100m2 đất ở.

“Trong bảng giá đất hiện nay, tiền sử dụng đất phải nộp khi chuyển đổi mục đích sử dụng đất khá cao, đặc biệt đối với người dân có thu nhập thấp, Nhà nước nên điều chỉnh để đảm bảo quyền lợi tối thiểu cho người dân" – bà Hạnh kiến nghị.

Không chỉ TP. Hà Nội, tại nhiều tỉnh thành trên cả nước như Nghệ An, Hà Tĩnh, người dân đã phản ánh nhiều bất cập khi bảng giá đất tăng cao bất thường. Sau khi tiếp thu, Bộ Tài chính đang xây dựng Dự thảo sửa đổi Nghị định 103 về tiền sử dụng đất, tiền thuê đất. Trong đó, đề xuất áp dụng mức thu 30-50% phần chênh lệch giá đất khi hộ dân chuyển đất nông nghiệp sang đất ở.

Nhiều chuyên gia cho rằng, mức thu hiện hành 100% chênh lệch giữa giá đất ở và giá đất nông nghiệp, cùng phương án 30% do Bộ Tài chính đề xuất vẫn tạo gánh nặng lớn với người dân, do giá đất theo bảng giá hiện hành đã tăng cao hơn nhiều so với trước. Hiệp hội bất động sản TP.HCM mạnh dạn kiến nghị xem xét miễn toàn bộ tiền sử dụng đất với các thửa đất liền kề đất ở, nơi người dân đã sinh sống, canh tác ổn định. Để tránh thất thu nhưng vẫn hài hòa lợi ích người dân, Nhà nước có thể chia người sử dụng đất thành ba nhóm để áp dụng mức thu khác nhau, thay vì dùng một công thức chung: Nhóm đầu tiên là người sử dụng đất để ở thực, nên có cơ chế tính hỗ trợ để đảm bảo khả năng tiếp cận; Nhóm thứ hai là người sở hữu từ 2-3 lô đất, có thể áp dụng mức thu 30-50%; Nhóm thứ ba là tổ chức, cá nhân đầu tư kinh doanh, nên áp dụng mức thu 100%, kèm phương pháp tính minh bạch để tránh khiếu nại.

Nhà nước sẽ quyết định giá đất

Bộ Nông nghiệp và Môi trường đang tiến hành lấy ý kiến rộng rãi về Dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Đất đai. Các nội dung sửa đổi tuy không nhiều song rất quan trọng. Đặc biệt, về tài chính đất đai và giá đất. Dự thảo tiếp tục khẳng định nguyên tắc giá đất phải sát giá thị trường, bảo đảm công bằng, minh bạch. Nhà nước sẽ quyết định bảng giá đất và nghĩa vụ tài chính cho từng loại đất, áp dụng đa phương pháp định giá, đồng thời giao địa phương chủ động điều chỉnh hệ số giá đất phù hợp thực tiễn.

Đây là một bước điều chỉnh lớn, cho thấy định hướng siết chặt vai trò điều tiết của Nhà nước với nguồn lực đất đai, một yếu tố quan trọng trong quy hoạch, phát triển đô thị và điều phối ngân sách công.

Nhà nước sẽ tham gia điều tiết giá đất. Ảnh: Thùy Linh.

Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Lê Minh Ngân cho biết, quan điểm sửa đổi Luật Đất đai 2024 lần này là Nhà nước – đại diện chủ sở hữu toàn dân về đất đai – sẽ chủ động quyết định bảng giá đất và các nghĩa vụ tài chính liên quan theo từng loại đất. Bảng giá đất được xây dựng trên nguyên tắc đa phương pháp định giá, nhằm tiếp cận sát với giá thị trường, đồng thời căn cứ vào điều kiện kinh tế - xã hội và yêu cầu quản lý nhà nước tại từng địa phương. Điều này cho phép linh hoạt điều chỉnh cho phù hợp với từng khu vực, tránh áp dụng cứng nhắc.

Về hệ số điều chỉnh giá đất, lãnh đạo Bộ Nông nghiệp và Môi trường cho biết, theo Luật Đất đai 2024, đây là hệ số tăng hoặc giảm giá đất dựa trên biến động thị trường, nhưng cũng có thể áp dụng linh hoạt cho từng loại đất, dự án hay vị trí địa lý, miễn sao phù hợp với quản lý nhà nước tại địa phương. Thẩm quyền quyết định được giao cho cấp tỉnh nhằm đảm bảo tính sát thực tế.

Thực tế cho thấy, vai trò điều tiết giá đất của Nhà nước hiện nay là rất cần thiết. Đặc biêt, với sự hỗ trợ từ các ứng dụng công nghệ thông tin, cơ sở dữ liệu lớn và các mô hình dự báo để đảm bảo giá đất vừa tiệm cận thị trường, vừa giữ được sự ổn định và công bằng cho toàn xã hội.