Bó tay?

Năm 2009, kết quả thanh tra của ngành thuế cho thấy có tới hơn 2000 doanh nghiệp khai lỗ. Điều này khiến dư luận đặt nhiều dấu chấm hỏi. Đến năm 2010, kết quả thanh tra hơn 800 doanh nghiệp thì 100% doanh nghiệp đều có những sai phạm về kê khai thuế. Thậm chí nhiều đơn vị còn kê khai mình bị lỗ liên tục trong nhiều năm, không phát sinh số thuế phải nộp và xin được hoãn thuế giá trị gia tăng với số tiền lớn.

Tất nhiên, sản xuất bị lỗ hoặc không lãi thì sẽ không bị phát sinh số thuế phải nộp. Đây là điều mà tất cả các doanh nghiệp đều biết. Và giống như một kịch bản gần như đã được viết sẵn, lưu từ năm này qua năm khác, năm nào trong báo cáo các doanh nghiệp gian lận thuế cũng kêu lỗ hoặc lãi không nhiều. Nhưng có những đơn vị trong nhiều năm liên tục báo lỗ nhưng vẫn mở rộng quy mô sản xuất.

Việt Nam được đánh giá là một thị trường thu hút nhà đầu tư nước ngoài vào bậc nhất thế giới. Mỗi năm, chúng ta bỏ ra khoảng 0,7% GDP để thực hiện các chính sách ưu đãi dành cho doanh nghiệp nước ngoài (FDI). Đây là một sự ưu đãi khổng lồ. Những tưởng ưu đãi nhiều thế thì các doanh nghiệp FDI sẽ làm ăn khấm khá. Vậy mà, trong số hơn 800 doanh nghiệp khai man thuế bị phát hiện vừa qua thì có tới 60% là các doanh nghiệp FDI.

Thực tế cho thấy, "thủ đoạn” phổ biến được các doanh nghiệp sử dụng để trốn thuế là kê khai giá bán hàng hóa dịch vụ cho các đơn vị liên kết thấp hơn giá bán cho các đơn vị giao dịch độc lập. Giá mua nguyên liệu, hàng hóa dịch vụ của công ty mẹ ở nước ngoài thường cao hơn mua giá thị trường, dẫn đến chi phí tăng cao. Ngoài ra, các doanh nghiệp cũng sử dụng “chiêu” kê khai giá bán hàng hóa dịch vụ xuất khẩu cho nước ngoài (chủ yếu cho công ty mẹ) thấp hơn giá vốn, dẫn đến kinh doanh thua lỗ nhiều năm liền…

Thực chất, đây là những "chiêu" không hề mới để lách thuế của các doanh nghiệp. Trả lời báo chí, đại diện một cơ quan thuế ở TP Hồ Chí Minh cho rằng mặc dù biết các chiêu gian lận của các doanh nghiệp nhưng vẫn rất khó xử lý bởi còn liên quan đến các doanh nghiệp nước ngoài.

Thiết nghĩ, đây là câu trả lời chưa thỏa đáng. Phải chăng sự bó tay của các cơ quan thuế chỉ là “bó tay giả”?