Bộ NN&MT: Khó nhất khi số hóa đất đai là… biết giá thật bao nhiêu

Ông Nguyễn Bảo Trung – Phó Cục trưởng Cục Chuyển đổi số và Thông tin Dữ liệu Tài nguyên Môi trường (Bộ TN&MT).

Quá trình chuyển đổi số trong quản lý đất đai đang được Bộ Nông nghiệp & Môi trường (NN&MT) và các địa phương trên cả nước triển khai mạnh mẽ, với kỳ vọng tạo bước đột phá trong cải cách hành chính, giảm gánh nặng thủ tục cho người dân và doanh nghiệp. Tuy nhiên, theo ông Nguyễn Bảo Trung – Phó Cục trưởng Cục Chuyển đổi số và Thông tin Dữ liệu Tài nguyên Môi trường (Bộ TN&MT), công việc này vẫn đang vấp phải những rào cản lớn, đặc biệt ở khâu xây dựng cơ sở dữ liệu giá đất.

Lúng túng vì không biết lấy giá đất ở đâu

Trên thực tế, đến nay cả nước đã có khoảng 495/699 huyện (tính theo số liệu trước sáp nhập) hoàn thành việc xây dựng cơ sở dữ liệu đất đai cơ bản, chủ yếu dựa trên thống kê và kiểm kê đất đai. Tuy nhiên, dữ liệu về giá đất lại gần như bỏ ngỏ: mới chỉ có khoảng 50 huyện triển khai, con số quá khiêm tốn so với quy mô cả nước. Vấn đề không nằm ở công nghệ hay kỹ thuật, bởi hạ tầng số và năng lực chuyên môn hiện nay đủ khả năng đáp ứng, mà điểm nghẽn lại chính là “đầu vào của giá đất thị trường”.

Câu hỏi đặt ra là giá đất thị trường sẽ lấy mức nào? Ông Trung thẳng thắn cho rằng cơ quan quản lý Nhà nước chưa có kênh chính thống để tiếp cận dữ liệu giao dịch thực tế từ người dân và doanh nghiệp bất động sản. Trong khi đó, bảng giá đất do địa phương ban hành thường thấp hơn nhiều so với giá trị giao dịch trên thị trường, dẫn tới tình trạng thiếu cơ sở pháp lý để cập nhật dữ liệu sát thực tế. Điều này khiến việc số hóa giá đất trở thành một bài toán khó, bởi nếu “số hóa” một mức giá không phản ánh đúng thị trường, dữ liệu sẽ mất giá trị sử dụng.

Đây chính là lý do khiến Chính phủ phải nới thời gian hoàn thành cơ sở dữ liệu đất đai ra đến năm 2026, thay vì kết thúc sớm hơn như kế hoạch ban đầu. Ông Trung cho biết thêm, năng lực của nhiều địa phương còn hạn chế, nguồn lực bố trí cho công tác số hóa chưa tương xứng với khối lượng công việc khổng lồ. Trung ương sẽ có cơ chế hỗ trợ những địa phương khó khăn, nhưng bản thân các tỉnh, thành cũng cần quyết liệt hơn trong việc huy động vốn, nhân lực và ứng dụng công nghệ để theo kịp tiến độ.

Khi nói về cải cách thủ tục hành chính, ông Trung nhấn mạnh rằng cơ sở dữ liệu đất đai sẽ là nền tảng để loại bỏ nhiều giấy tờ không cần thiết. Những thông tin mà Nhà nước đã nắm giữ sẽ không phải yêu cầu người dân nộp lại, từ đó giảm bớt gánh nặng thủ tục. Tuy nhiên, ông cũng lưu ý, điều quan trọng là phải bảo đảm tính pháp lý của dữ liệu, bởi chỉ khi dữ liệu có giá trị pháp lý thì mới có thể rút gọn được một khối lượng lớn thủ tục hành chính.

Người dân chưa đủ điều kiện cấp giấy vẫn có thể đăng ký thông tin đất đai.

Số hóa đất đai không chờ… có sổ đỏ

Một điểm đáng chú ý khác được ông Trung đề cập là việc số hóa đất đai không phụ thuộc hoàn toàn vào sổ đỏ. Trước những lo ngại rằng hàng triệu thửa đất chưa có giấy chứng nhận quyền sử dụng đất (sổ đỏ) sẽ cản trở tiến trình số hóa, Bộ NN&MT đã có hướng đi chủ động hơn.

“Sổ đỏ chỉ là một loại giấy tờ pháp lý. Thay vì chờ đợi có đủ sổ đỏ, Bộ NN&MT xây dựng cơ sở dữ liệu từ chính nguồn gốc đất đai. Người dân chưa đủ điều kiện cấp giấy vẫn có thể đăng ký thông tin đất đai, và hồ sơ đó sẽ được lưu trữ, xử lý. Khi đủ điều kiện, Nhà nước sẽ tiến hành cấp giấy chứng nhận”, ông Trung giải thích.

Cách tiếp cận này được đánh giá là cởi mở, tháo gỡ “nút thắt” lâu nay trong quản lý đất đai. Bởi nếu chỉ căn cứ vào số lượng sổ đỏ, tiến trình số hóa sẽ bị trì hoãn vô thời hạn, trong khi thực tế nhu cầu quản lý, giao dịch, quy hoạch đất đai đang thay đổi từng ngày. Với cơ chế đăng ký trước – cấp giấy sau, Nhà nước vừa có dữ liệu để quản lý, vừa đảm bảo quyền lợi người dân không bị bỏ quên trong quá trình chuyển đổi số.

Trong giai đoạn tới, Cục Chuyển đổi số và Thông tin Dữ liệu Tài nguyên Môi trường sẽ phối hợp chặt chẽ với Cục Quản lý đất đai để tiếp tục cải cách thủ tục hành chính. Những thủ tục không xuất phát từ nhu cầu của người dân sẽ được cơ quan Nhà nước chủ động cập nhật, giảm thiểu yêu cầu về giấy tờ từ phía công dân. Quan điểm nhất quán của Bộ NN&MT là lấy dữ liệu làm nền tảng, thủ tục sẽ được “tinh gọn” một cách tự nhiên khi hệ thống dữ liệu đủ tin cậy và pháp lý vững chắc.

Để tiến trình xây dựng cơ sở dữ liệu đất đai đạt hiệu quả, ông Trung cũng bày tỏ mong muốn Nhà nước có thể tiếp cận cơ sở dữ liệu giao dịch bất động sản từ các hiệp hội và doanh nghiệp. Đây chính là nguồn dữ liệu thực tiễn, phản ánh đúng cung – cầu và giá trị thị trường, có thể bổ sung cho cơ sở dữ liệu chính thống của Nhà nước. Nếu kết nối được hai luồng dữ liệu này, bài toán “giá đất đầu vào” sẽ bớt lúng túng, từ đó cơ sở dữ liệu đất đai mới thực sự trở thành công cụ hữu ích cho quản lý vĩ mô, cho quy hoạch và cả cho người dân, doanh nghiệp khi giao dịch.