Những tỷ phú tội phạm của Yukos

Sự sụp đổ của Yukos

Được thành lập năm 1993, sau 10 năm, Yukos đã trở thành một trong những công ty lớn nhất nước Nga, một trong những công ty dầu mỏ tư nhân lớn nhất thế giới, chiếm 20% sản xuất dầu mỏ Nga, 2% sản lượng toàn cầu. Năm 2003, sau khi rà soát lại thuế, Chính phủ Nga đã truy thu Yukos số thuế lên tới gần 30 tỷ USD và đóng băng tài sản của Yukos.

Công ty không thể thanh toán được các khoản thuế. Ngày 25-10-2003, người sáng lập kiêm CEO Yukos là Mikhail Khodorkovsky bị mật vụ Nga bắt giữ ngay trên đường băng khi máy bay chở ông hạ cánh tiếp nhiên liệu tại Novosibirsk, Siberia. Lập tức, giá cổ phiếu Yukos giảm 20%, các công ty dầu mỏ khác cũng giảm mạnh. TTCK Nga bị mất hơn 15 tỷ USD trong 1 ngày.

Tòa án bác bỏ mọi yêu cầu bảo lãnh tại ngoại. Tháng 5-2005, Mikhail Khodorkovsky và tỷ phú cổ đông lớn của Yukos, đồng thời là Tổng giám đốc Ngân hàng Menatep Platon Lebedev bị kết án 9 năm tù vì tội trốn thuế và giả mạo giấy tờ. Mikhail Khodorkovsky kháng án, đến tháng 9, tòa bác đơn kháng án nhưng giảm bớt 1 năm tù cho ông.

Đầu tháng 2-2007, công tố Nga cáo buộc Mikhail Khodorkovsky và đồng bọn đã tổ chức các vụ ăn cắp số dầu mỏ trị giá 32 tỷ USD từ các chi nhánh của Yukos trong giai đoạn 1998-2003. Số dầu này được ngụy trang như là chất dẫn ở giếng dầu và nhiều gấp 3-4 lần lượng dầu Yukos thực sự bỏ tiền ra mua. Sau đó, lượng dầu này được bán qua các công ty trung gian đăng ký ở cả Nga và nước ngoài, một phần tiền kiếm được để ở nước ngoài.

Mikhail Khodorkovsky và Platon Lebedev bị kết thêm tội biển thủ, rửa tiền, sẽ phải ngồi tù tới năm 2016. Tháng 8-2006, tòa tuyên bố Yukos phá sản. Yukos đã bị giải thể và mang bán đấu giá, chủ yếu bán cho công ty nhà nước OAO Rosneft, để chi trả hàng tỷ USD tiền truy thu thuế sau khi Khodorkovsky bị bắt năm 2003.

Hậu quả kéo dài

Ngay cả khi Mikhail Khodorkovsky sắp mãn hạn tù, hậu quả vụ án Yukos vẫn âm ỉ. Tháng 8-2010, Rosneft phải rót 425 triệu USD cho tàn tích của Yukos ở Hà Lan sau khi một tòa án Hà Lan ra lệnh phải trả nợ các khoản vay trước khi bị quốc hữu hóa.

Tháng 7-2012, các nhà đầu tư Tây Ban Nha giành thắng lợi trước Nga khi trọng tài thương mại quốc tế ở Stockholm phán quyết rằng Nga đã sử dụng những hóa đơn thuế “phi pháp” để làm phá sản và quốc hữu hóa Công ty Yukos, gây thiệt hại cho nhà đầu tư, buộc Nga phải bồi thường.

Tòa không cho biết mức độ thiệt hại nhưng tuyên bố việc tính toán thiệt hại được căn cứ theo định giá Công ty Yukos vào khoảng 60 tỷ USD tại thời điểm bị quốc hữu hóa. Bên nguyên đã nộp đơn theo một hiệp ước đầu tư song phương giữa Tây Ban Nha và Nga.

Công ty Luật Covington & Burling đại diện cho nhà đầu tư Tây Ban Nha tuyên bố: “Phán quyết này xác nhận quyền của các nhà đầu tư Tây Ban Nha, cũng như của tất cả các nhà đầu tư trong Yukos”. Công ty luật Convington & Burling ước tính những đơn kiện đòi Nga bồi thường liên quan tới vụ án Yukos của các nhà đầu tư ở những nước có ký kết hiệp ước bảo vệ đầu tư với Nga vào khoảng trên 10 tỷ USD.

Những tỷ phú tội phạm

Vào đầu tháng 8-2012, một tòa án ở Mátxcơva đã xét xử vắng mặt 2 cựu cổ đông lớn của Yukos là Vladimir Dubov và Leonid Nevzlin. 2 người này bị cáo buộc một loạt vi phạm kinh tế và hình sự, đã vội vã trốn đi vào năm 2003 khi biết tin văn phòng bị khám xét và sang sống tại Israel trong 9 năm qua.

Do Israel từ chối dẫn độ họ về Nga nên Nga và Interpol đã ra lệnh truy nã quốc tế họ cùng với gần 20 nhân viên và cổ đông khác của Yukos.

Yukos - công ty của những tỷ phú tội phạm.

Tháng 8-2008, Leonid Nevzlin, cánh tay phải của Mikhail Khodorkovsky, đã bị Tòa án thành phố Mátxcơva xét xử vắng mặt và kết án tù chung thân vì giết người, ám sát, biển thủ, trốn thuế, nhưng Israel từ chối dẫn độ ông này. Ngày 1-8-2012, Vladimir Dubov bị kết tội ăn cắp 76 tỷ rúp (2,38 tỷ USD) từ ngân sách nhà nước.

Theo các nhà điều tra, năm 1997, một thỏa thuận 3 bên về thanh toán chung đã được ký kết giữa Bộ Tài chính Nga, chi nhánh Yukos Yuganskneftegaz và chính quyền vùng Volgograd. Bối cảnh như sau: Bộ Tài chính nợ chính quyền Volgograd 76 tỷ rúp, còn chi nhánh Yukos thì nợ ngân sách liên bang. Bằng cách dựng nên các hồ sơ giả một cách tinh vi, họ đã phù phép thành ra chính quyền Volgograd nợ 76 tỷ rúp tiền dầu mỏ của LLP “Emitent” và LLC “Aval”, là những công ty “ma” có mở tài khoản tại Ngân hàng Menatep.

Khi Bộ Tài chính chuyển tiền trả nợ cho chính quyền Volgograd, tiền được chuyển vào tài khoản các công ty “ma” và ngay hôm sau, món nợ ngân sách liên bang của chi nhánh Yukos được thanh toán xong.

Mikhail Khodorkovsky cho rằng buộc tội ông là một phần kế hoạch của Kremlin để ngăn cản ông, người giàu nhất nước Nga, giàu thứ 16 trong danh sách tỷ phú thế giới Forbes, bước vào chính trường. Khodorkovsky cho rằng ông bị “đánh” vì đã tài trợ cho các đảng đối lập. Kremlin đã phủ nhận điều này.

Tổng thống Nga Vladimir Putin khẳng định Khodorkovsky gây thiệt hại lớn cho đất nước và tòa án có đầy đủ lý do để bỏ tù ông ta. Cuối tháng 7-2012, đáp lại thỉnh cầu của Mikhail Khodorkovsky và đối tác Platon Lebedev, Chủ tịch Tòa án Tối cao Nga đã chính thức ra lệnh bắt đầu quá trình tái thẩm.

Ngày 8-8, tòa án Arkhangelsk, gần đơn vị hành chính đã từng ra phán quyết bỏ tù 2 tỷ phú tới năm 2016, đã quyết định giảm án 3 năm cho Platon Lebedev, nhưng không đả động gì tới giảm án cho Mikhail Khodorkovsky.