Bầu cử Mỹ: Những câu hỏi làm nên cuộc đua "máu lửa" nhất hành tinh

Việt hóa đồ họa: Thanh Long - Xuân Mai

Diễn ra khi nào?

Cuộc bầu cử tổng thống Mỹ diễn ra vào ngày 3-11.

Tổng thống Donald Trump và ứng viên tổng thống của Đảng Dân chủ Joe Biden tham gia cuộc tranh luận cuối cùng tại Trường ĐH Belmont ở TP Nashville, bang Tennessee - Mỹ hôm 22-10 Ảnh: Reuters

Ai đại diện đảng Cộng hòa ra tranh cử?

Tổng thống Donald Trump, 74 tuổi, cùng Phó Tổng thống Mike Pence, 61 tuổi.

Tổng thống Donald Trump là một trong những tổng thống gây chia rẽ nhất trong lịch sử nước Mỹ hiện đại sau cuộc tranh cử hồi năm 2016. Tổng thống Trump, từng là ngôi sao truyền hình thực tế và doanh nhân, nhanh chóng gây tranh cãi với động thái cấm người nhập cư từ các quốc gia có dân số theo đạo Hồi nhưng giành được sự khen ngợi nhờ gói cắt giảm thuế được cho là giúp thúc đẩy nền kinh tế Mỹ.

Chính sách "Nước Mỹ trên hết" của ông Trump đã chọc giận nhiều quốc gia trên trường quốc tế, đặc biệt là Trung Quốc, đất nước mà ông Trump cho là hưởng lợi bất công từ hệ thống thương mại thế giới không cân bằng. Các chính sách của Tổng thống Trump cũng gây ra lo ngại trên thị trường và việc ông rút Mỹ khỏi Hiệp định Paris về biến đổi khí hậu, thỏa thuận hạt nhân Iran và các thỏa thuận khác đã vấp phải nhiều chỉ trích.

Tổng thống Donald Trump. Ảnh: Reuters

Nhiều người từng hoài nghi liệu ông Trump có thể hoàn thành nhiệm kỳ tổng thống 4 năm hay không, đặc biệt là khi ông phải đối mặt với một phiên tòa luận tội vì cáo buộc gây áp lực buộc Ukraine điều tra đối thủ Joe Biden và trước đó phải đối mặt với cuộc điều tra của công tố viên đặc biệt của Robert Mueller. Tuy nhiên, ông Trump vẫn giữ vững phong độ và tái tranh cử.

Về phần Phó Tổng thống Mike Pence, ông từng gây chú ý khi được Tổng thống Trump bổ nhiệm làm người đứng đầu lực lượng đặc nhiệm ứng phó và ngăn chặn dịch Covid-19.

Phó Tổng thống Mike Pence. Ảnh: Reuters

Ai đại diện đảng Dân chủ ra tranh cử?

Cựu Phó Tổng thống Mỹ Joe Biden, 77 tuổi, tranh cử vị trí tổng thống và chọn Thượng nghị sĩ bang California Kamala Harris, 55 tuổi, làm ứng viên phó tổng thống.

Ông Biden là phó tổng thống dưới thời cựu Tổng thống Barack Obama từ năm 2009 đến 2017 và từng có tỉ lệ ủng hộ cao hơn so với ông Pence khi giữ vị trí quyền lực số hai tại Nhà Trắng.

Ông Biden là chính trị gia cấp cao lâu năm ở Mỹ trước khi được ông Obama chọn làm cấp phó và được giao giám sát một số cuộc đàm phán về các vấn đề ngân sách và tài chính tại quốc hội. Ông Biden từng ra tranh cử tổng thống vào năm 1988 và 2008. Nếu đắc cử, ông Biden sẽ trở thành tổng thống cao tuổi nhất nước Mỹ khi nhậm chức ở tuổi 78.

Ứng viên tổng thống đảng Dân chủ Joe Biden. Ảnh: Reuters

Bà Kamala Harris là ứng viên phó tổng thống đảng Dân chủ. Ảnh: Reuters

Trong khi đó, bà Kamala Harris là người phụ nữ da màu đầu tiên giành tấm vé tranh cử cho vị trí phó tổng thống. Bà Harris cũng từng là đối thủ của ông Biden trong đợt bầu cử sơ bộ của đảng Dân chủ nhằm chọn người đại diện đảng ra đối đầu với ông Trump.

Ai đang dẫn trước?

Các cuộc thăm dò toàn quốc cho thấy ông Biden liên tục dẫn trước ông Trump. Trang phân tích dữ liệu cuộc thăm dò quốc gia FiveThirtyEight dự đoán ông Biden sẽ là người chiến thắng trong cuộc bầu cử năm nay.

Theo cuộc thăm dò của Trung tâm nghiên cứu Pew (Mỹ) hồi đầu tháng 8, kinh tế vẫn là vấn đề quan trọng nhất đối với các cử tri. Cuộc thăm dò chỉ ra rằng có sự khác biệt lớn về quyết định bỏ phiếu của các cử tri. Những người ủng hộ ông Trump nhiều khả năng xem vấn đề kinh tế là quan trọng trong khi những cử tri ủng hộ ông Biden có xu hướng quan tâm đến chăm sóc sức khỏe và cách xử lý dịch Covid-19.

Ứng viên tổng thống đảng Dân chủ Joe Biden và Tổng thống Donald Trump trong cuộc bầu cử Mỹ năm 2020. Ảnh: Reuters

Khi nào có kết quả?

Mặc dù cuộc bầu cử diễn ra vào ngày 3-11 nhưng do nước Mỹ có nhiều múi giờ nên kết quả sơ bộ không thể có trước ngày 4-11 khi các điểm bỏ phiếu cuối cùng đóng cửa.

Theo truyền thống, kết quả sơ bộ thường được công bố theo giờ đóng cửa các điểm bỏ phiếu ở Bờ Tây vào lúc 23 giờ (giờ địa phương).

Tuy nhiên, cuộc bầu cử năm nay có thể rất khác. Do số lượng cử tri Mỹ bỏ phiếu qua bưu điện tăng nên sẽ mất nhiều thời gian để xử lý và kiểm đếm hơn so với bỏ phiếu trực tiếp và nhiều khả năng chưa thể có kết quả sơ bộ về người chiến thắng trong đêm bầu cử.

Các cử tri đi bỏ phiếu ở TP Atlanta, bang Georgia. Ảnh: Reuters

Vai trò của đại cử tri

Cử tri Mỹ không trực tiếp bầu tổng thống mà đại cử tri sẽ làm điều đó dựa trên kết quả phiếu phổ thông được kiểm đếm của bang. Cả nước Mỹ hiện có 538 đại cử tri. Số đại cử tri của mỗi bang tương ứng số thượng nghị sĩ và hạ nghị sĩ của mỗi bang trong Quốc hội Mỹ. Để đắc cử, ứng viên tổng thống cần giành được đa số phiếu đại cử tri của cả nước là 270 phiếu trên tổng số 538 phiếu.

Tại hầu hết các bang, ngoại trừ hai bang Maine and Nebraska, ứng viên tổng thống nào thắng phiếu phổ thông sẽ nhận được tất cả phiếu đại cử tri tương ứng của bang đó.

Ví dụ, bang California có 55 phiếu đại cử tri, bang Texas có 38 phiếu đại cử tri trong khi các bang có ít dân số như Alaska, Delaware, Vermont và Wyoming chỉ có 3 phiếu đại cử tri ở mỗi bang.

Riêng 2 bang Maine và Nebraska phân bổ đại cử tri theo tỉ lệ - ứng viên chiến thắng toàn bang nhận được hai phiếu đại cử tri trong khi người chiến thắng tại từng hạt bầu cử (có thể là ứng viên không giành chiến thắng toàn bang) sẽ nhận được một phiếu đại cử tri. Hệ thống này cho phép các đại cử tri tại hai bang Maine và Nebraska có thể được phân bổ cho nhiều hơn một ứng viên tổng thống.

Số phiếu bầu được chuẩn bị trước khi chuyển đến cho cử tri ở bang California qua đường bưu điện hồi đầu tháng 10. Ảnh: Reuters

Sau khi quá trình kiểm đếm phiếu phổ thông hoàn tất ở mỗi hạt, các quan chức bầu cử địa phương xác nhận kết quả của từng hạt và thống đốc của mỗi bang xác nhận kết quả trên toàn bang. Sau đó, các thống đốc chuyển bản sao kết quả và danh sách đại cử tri của bang đến Cục Lưu trữ Quốc gia Mỹ.

Những thủ tục sau ngày bỏ phiếu như thế nào?

Ngày 8-12-2020: Các đại cử tri nhóm họp trước khi chính thức bỏ phiếu.

Trong phiên họp cử tri đoàn sau bầu cử, đại cử tri thường bỏ phiếu theo kết quả phiếu phổ thông của bang mình đại diện nhưng cũng có những người không làm vậy.

Theo hãng tin Reuters, 32 bang và thủ đô Washington có quy định riêng để ngăn chặn đại cử tri bất tuân khiến họ có thể bị phạt tiền nếu bỏ phiếu cho ứng viên trái với kết quả phiếu phổ thông của bang.

Số đại cử tri của từng bang trong cuộc bầu cử tổng thống Mỹ. Ảnh: Bruce Jones Design

Ngày 14-12-2020: Các đại cử tri sẽ tập trung tại các bang của họ để bỏ phiếu bầu tổng thống và phó tổng thống.

Ngày 6-1-2021: Kết quả bỏ phiếu của các đại cử tri được công bố tại Quốc hội Mỹ. Nếu không có thành viên quốc hội nào phản đối, chủ tịch Thượng viện sẽ chính thức xác nhận tổng thống và phó tổng thống được bầu.

Ngày 20-1-2021: Chánh án Tòa án Tối cao Mỹ chủ trì lễ tuyên thệ nhậm chức của tổng thống và phó tổng thống.

Nguồn: National Archives - Việt hóa đồ họa: Thanh Long - Xuân Mai