Bà Cao Thị Ngọc Dung, chủ tịch HĐQT, tổng giám đốc công ty PNJ: Vui không tột đỉnh, buồn không tuyệt vọng

Chị vừa nói đến sự thay đổi từ bên trong?

Đúng vậy. Trong những bước đi tới thành công, tôi đều có mục tiêu, chiến lược rõ ràng, nhưng chiến lược đó phần lớn do tôi vạch ra, truyền đạt xuống bên dưới và anh em làm hết sức vì tin vào tôi. Đúng hơn thì mọi cán bộ lãnh đạo từ cấp trung phải là những người tự tin và góp phần tích cực vào việc xây dựng định hướng chiến lược, họ phải thấy có mình trong đó khi thực thi nhiệm vụ chiến lược. Lúc này, niềm tin ấy sẽ xuất phát từ chính mỗi người, như vậy sức bật mới lớn. Mỗi lãnh đạo cấp trung phải cùng thấy những điều mà người lãnh đạo thấy, để biết có nguy cơ gì, thuận lợi gì, thì việc thực thi chiến lược sẽ như một bản năng tự nhiên ở mỗi cương vị lãnh đạo và từng bộ phận.

Hai cuốn sách Dẫn dắt sự thay đổi và Linh hồn của sự thay đổi của John P. Kotter đã cho tôi tư duy đúng hơn khi nói đến sự thay đổi. Trong quá trình phát triển, chúng tôi luôn ý thức xây dựng từng chương trình đổi mới hay thay đổi trong từng chặng đường, nhưng chưa thay đổi tận cùng, chưa thay đổi trong nhận thức. Đây là vấn đề không chỉ của doanh nghiệp, mà của cả thế giới. Thế giới luôn thay đổi mà mình cứ đứng yên, ngủ quên trong chiến thắng chắc chắn sẽ bị đào thải. Để tạo một động lực thay đổi tích cực lên từng con người trong tổ chức, phải tạo áp lực cần thiết, và vận dụng những kỹ thuật thay đổi đúng. Bằng kinh nghiệm và kỹ năng của mình, tôi đã cố gắng truyền tinh thần này đến anh em. Sau một khoảng lặng để nhìn lại giá trị tự thân của mình, tôi mừng là toàn bộ anh em trong công ty đã cảm thấy thực sự có một làn gió mới, chứ không phải nhìn thấy… anh em học rất nhanh.

Và chính chị cũng đã thay đổi?

Tôi đã tĩnh lặng hơn, nhìn nhận lại đội ngũ, để biết mình đang đứng ở đâu, biết mình đang khó khăn gì, từ đó vạch ra lộ trình chiến lược cho mười, hai mươi năm sau. Tôi cảm thấy an lòng khi chuẩn bị thực hiện cuộc chuyển giao này.

Thuật lãnh đạo của chị có chút gì ảnh hưởng từ người chồng tổng giám đốc ngân hàng Đông Á – anh Trần Phương Bình?

Có anh ấy bên cạnh, tôi luôn cảm thấy an lòng, càng ngày càng thấm thía hơn những giá trị sống mà anh Bình thường chia sẻ. Anh luôn nỗ lực đem lại năng lượng từ bên trong cho từng con người của tổ chức, vì anh cho rằng tự nó sẽ giúp họ chống chọi với những biến động của thị trường. Nhờ anh, tôi cảm thấy mình làm được một việc mà bao năm nay chưa làm được, đó là truyền đạt kỹ năng tạo sức mạnh của mình đến từng người trong công ty, giống như “nhân” ra nhiều bà Dung vậy. Như thế anh em sẽ không còn lo sợ khi vắng mặt mình.

Anh Bình thông minh, nhạy bén, lãnh đạo anh em với lòng thương yêu, nhân hậu… nhưng đôi lúc thiếu sự kiên nhẫn. Tôi có khác hơn, trầm tĩnh, suy tính cẩn trọng, sắc bén trong những quyết định, cách nhìn người. Nhưng đôi khi cẩn trọng quá cũng mất thời cơ. Những lúc đó, anh Bình là người đốc thúc, tạo niềm tin để tôi nắm bắt thời cơ. Anh chính là người gợi tôi về chiến lược phát triển, giúp tôi có những quyết định táo bạo khi cần thiết. Những suy nghĩ táo bạo của anh đã tạo bệ phóng cho tôi, một người phụ nữ vốn căn cơ. Anh là người quyết liệt, triệt để khi đã đề ra mục tiêu. May mắn của tôi là người chồng chính là người bạn thân nhất của mình. Có những điều không thể chia sẻ với ai ngoài anh. Chúng tôi thường nói “Vợ chồng đôi khi có thể chia tay, nhưng hai người bạn tri kỷ thì sẽ không bao giờ xa nhau”, và chúng tôi đã xây dựng tình yêu trên tình tri kỷ.

Nhìn vào sự sụp đổ của một loạt doanh nghiệp nhà nước và tư nhân sau thời gian phát triển nóng và phát triển ảo, chị có lo lắng nhiều không cho bức tranh nền kinh tế?

Thực sự tôi có hoang mang. Nền kinh tế của mình trong những năm qua phát triển quá bất ổn, có nhiều doanh nhân sau một thời gian ngắn giàu lên nhanh chóng, trong khi rất nhiều doanh nhân khác phải chắt chiu từng ngày, làm việc miệt mài suốt mấy chục năm trời để kiếm từng đồng lợi nhuận, xây dựng thương hiệu cho mình. Tôi lo sợ cái giàu đó không biết là ảo hay thật. Xã hội cũng đang có những khoản tiêu dùng bùng nổ lớn hơn so với đồng tiền làm ra. Nhưng vừa rồi, sau hội nghị Trung ương Đảng, tôi mừng là lãnh đạo Đảng đã nhìn thẳng vào những khó khăn và xác định phải tái cấu trúc nền kinh tế ở một số lĩnh vực. Điều này cho tôi có thêm niềm tin rằng Chính phủ và từng doanh nghiệp chẳng còn cách nào khác là phải đi xuyên qua những khó khăn, đừng làm lơ, đừng né tránh, hãy nhìn nhận lại mình, phát triển thực chất để cùng nhau vượt qua khủng hoảng này.

Chọn kinh doanh vàng và tiền tệ, hai lĩnh vực “nóng” nhất và đầy bất trắc, làm thế nào để chị tìm thấy sự bình yên trên đầu ngọn sóng?

Trong môi trường kinh doanh đầy biến động hiện nay, để giữ được sự bình tĩnh quả là rất khó, phải thực tập mỗi ngày mới tạo được nội lực. Tôi đang đào tạo cho đội ngũ của mình cách để giữ được sự cân bằng giữa công việc và cuộc sống. Bất trắc thì luôn ập đến, khi bạn biết cách đi xuyên qua nó, biết chấp nhận nó, mới có thể vạch ra con đường mới, thay vì ngồi đó mà lo sợ. Mình đã trang bị đầy đủ kiến thức cho anh em, nhưng rủi ro xảy ra là một vấn đề khác. Tôi có một cách để giải phóng mình khỏi áp lực: lúc rủi ro xảy ra, đừng truy vấn tại sao, cũng đừng trách móc than phiền về những chuyện đã xảy ra. Hãy sẵn sàng nhìn nhận, giải quyết những vấn đề ngày hôm nay, không than trách những gì hôm qua và không quá lo lắng, kỳ vọng những gì sắp đến.

Đứng trong top 5 phụ nữ CEO quyền lực nhất Việt Nam, top 5 doanh nhân xuất sắc nhất được vinh danh trong giải thưởng “Ernst & Young – bản lĩnh doanh nhân lập nghiệp năm 2011”… làm thế nào một phụ nữ nhỏ nhắn như chị có được sức mạnh tự thân để vượt qua bao cơn sóng dữ của kinh doanh và cuộc sống?

Những cuốn sách về giá trị sống, tư duy tích cực, tư duy đột phá giúp tôi rất nhiều để trưởng thành. Kiến thức đọc theo tôi có giá trị vô cùng, một cuốn sách có thể làm thay đổi cuộc đời. Những bài báo nhỏ cũng là cách để mình học, góp nhặt cái gì mình cho là quý giá. Thiếu hụt lớn nhất của người Việt mình là đánh mất thói quen đọc sách. Tư duy của tôi luôn mới mẻ nhờ đọc nhiều, từ đó rút ra cho mình những kinh nghiệm sống và kinh nghiệm quản trị.

Từng trải qua căn bệnh ung thư hiểm nghèo và đã thoát khỏi như một phép lạ, điều gì giúp chị có một tinh thần quả cảm như thế để tranh đấu với bệnh tật và vượt qua những lúc tuyệt vọng nhất?

Chiến thắng chính mình và vượt qua nỗi sợ là chiến thắng lớn nhất. Trước cái sống và cái chết, tôi không ngồi đó mà than khóc. Tôi chấp nhận tình huống xấu nhất có thể xảy ra, rằng mình có thể chết, doanh nghiệp mình có thể phá sản, và tự dưng thấy mọi việc thật nhẹ nhàng. Từ đó tôi hiểu những ngày sống còn lại thật là quý giá, mỗi ngày đều là “ngày cuối cùng”, phải sống sao cho có ý nghĩa với cuộc đời này. Từ đó tìm cách gỡ nó, không lảng tránh, không “rớt cái đùng”. Chính sự thanh thản đã tạo cho tôi một nguồn năng lượng mới. Tôi thường nói đùa với bạn bè rằng “trời kêu không dạ”, mình còn sống đến hôm nay là quá “lãi” rồi, phải biết làm việc gì tốt nhất cho bản thân, cho gia đình, cho xã hội. Điều đó làm mình hạnh phúc. Cũng từ những ngày sóng gió này, tôi biết đón nhận tất cả những gì đến với mình một cách bình thản hơn, vui cũng không tột đỉnh, mà buồn cũng không tuyệt vọng.

Xuất thân là cán bộ Đoàn, tố chất lãnh đạo và trách nhiệm công dân dường như đã ăn vào máu chị, để tạo nên một doanh nghiệp có trách nhiệm với cộng đồng và sự nghiệp giáo dục?

Những vấn nạn trong xã hội hôm nay đều bắt nguồn từ giáo dục, đó cũng là mối quan tâm lớn nhất của chúng tôi. Chương trình Cùng ngư dân bám biển, Tiếp sức người thầy, Vinh danh thủ khoa… là những niềm vui thầm lặng, chúng tôi làm với tất cả tâm sức, trái tim và khối óc của mình, vận động nhiều người cùng tham gia, để sức mạnh được nhân lên. Chúng tôi không làm để được cái gì đó, mà làm với một tâm thế rất tự nhiên, nghĩ về xã hội. Chỉ sợ mình không đủ sức khoẻ, không đủ tài chính để làm nhiều hơn. Hạnh phúc lớn nhất của mình là sự cho đi, chứ không phải là nhận lại. Về cuối đời, tôi chỉ mong mình được dứt khỏi công việc kinh doanh để làm công tác xã hội.

Làm giàu đã khó, sống giàu còn khó hơn nhiều, chị coi trọng điều gì nhất để có thể giữ được phẩm giá của mình, trong một môi trường kinh doanh phải lau lách quá nhiều?

Tính trung thực. Trung thực cả với chính mình, và với người khác. Sống trong một tập thể phải biết lắng nghe và thấu hiểu, không thể thờ ơ với từng số phận con người. Phải tự tin mới tạo được niềm tin. Từ khi rời trường đại học bước chân vào đời đến nay, tôi chưa bao giờ dựa vào cái gì khác ngoài sức mình và gia đình, cũng không quá kỳ vọng vào những lợi thế khác biệt. Nhờ phát triển tự thân, không cậy thế lực, không phụ thuộc chính sách, không lợi dụng sự ưu ái nên không mệt mỏi. Sự tự trọng có lẽ đã giúp tôi nhận được sự ủng hộ của các cấp lãnh đạo và bạn bè đồng nghiệp. Cơ hội là do mình tạo ra và nắm lấy, nếu dựa vào thế lực thì khi không còn thế lực mình sẽ thấy hụt hẫng.

Ba cô con gái của chị đều có chí hướng, biết sống vì cộng đồng. Là người mẹ, trái tim chị có nhiều lo âu không khi nghĩ đến hạnh phúc của con, để thoát khỏi áp lực của đồng tiền, của vai trò nối nghiệp?

PNJ là một doanh nghiệp công chúng, nên người kế nghiệp có thể là cộng sự của tôi. Chúng tôi cũng gặp phải không ít những áp lực trong quá trình xây dựng và điều hành doanh nghiệp, vì thế chúng tôi không muốn tạo thêm cho con bất cứ áp lực nào. Hãy để các con tự do chọn lựa làm cái gì tốt nhất cho bản thân, cho xã hội. Tôi thường nói với các con là hãy sống và làm việc một cách tự nhiên, làm gì mình cảm thấy thích và có ích cho xã hội, không làm để được ghi công thì cuộc sống sẽ thú vị. Giáo dục con tính tự lập ngay từ nhỏ, nhưng từ khi con gái đầu lòng của tôi trưởng thành, lập gia đình rồi sinh con, suy nghĩ lại về phần mình tôi thấy đã có những khiếm khuyết với vai trò làm mẹ. Vì ham việc và ỷ có người chăm sóc, nên tôi cũng ít gần con. Sợ các con ỷ lại, sợ mọi người nuông chiều làm hư cháu nên tôi luôn nghiêm khắc và tạo khoảng cách, điều đó đôi lúc làm các cháu buồn.

Tuy nhiên, tôi luôn cho con tham dự cùng mình những chuyến từ thiện, để con biết chia sẻ với những cuộc đời lam lũ. Cuộc sống của mình có thể đủ đầy mọi thứ, nhưng điều đó sẽ không có nghĩa gì nếu xung quanh mình còn quá nhiều người nghèo khó. Dù đi du học nước ngoài, vào những dịp hè, các con tôi vẫn tham gia Mùa hè xanh, đến với đồng bào nông thôn vùng sâu vùng xa, để biết trân trọng những gì đang có. Các con tôi rất ngoan, nhân sinh quan được ảnh hưởng từ bố mẹ, tôi không lo lắng con bị chệch hướng. Gia đình tôi sống đơn giản. Tôi chỉ cảm thấy mình thiếu thời gian thư giãn và đọc sách, vì còn quá nhiều cuốn sách mà tôi chưa đọc.

Giây phút hạnh phúc nhất với chị là gì?

Tôi là người không quảng giao, ít bạn bè, nhưng đã chọn ai là bạn thì sống hết lòng, không thủ thế, rất tự nhiên thoải mái nên không có gì phải e dè sợ sệt. Làm việc cực lắm, nhưng khi nhìn vào ánh mắt mọi người, tôi thấy tình yêu thương tràn ngập dành cho mình, thấy người ta nói với mình những điều chân thành, đó là điều hạnh phúc nhất.