Xử nhiều dự án BOT “ăn dày”

Trạm thu phí BOT trên quốc lộ 19 thuộc địa phận tỉnh Gia Lai - Ảnh: T.B.D

Ông Hồ Đức Phớc - tổng Kiểm toán Nhà nước (KTNN) - cho biết sẽ tiếp tục thanh tra, kiểm tra hàng loạt dự án BOT khác trong năm 2017, đồng thời sẽ kiến nghị cho phép người dân được “quyền lựa chọn” đi đường thu phí hoặc đường không thu phí.

Giảm thời gian thu phí 5-10 năm

Trao đổi với chúng tôi, ông Phớc cho biết qua công tác kiểm toán, cơ quan này đã kiến nghị giảm thời gian thu phí ít nhất năm năm so với hợp đồng của nhiều dự án BOT.

Từ kết quả kiểm toán 7 tháng đầu năm nay, KTNN kiến nghị giảm thời gian thu phí 5 năm 5 tháng đối với dự án BOT cầu Cổ Chiên (Trà Vinh). Một dự án trên quốc lộ 19 được kiến nghị giảm 7 năm 7 tháng và một dự án BOT ở khu vực Tây nguyên được kiến nghị giảm thời gian thu phí đến 
10 năm...

“Kiến nghị giảm thời gian thu phí mà KTNN đưa ra đã được chủ đầu tư tâm phục khẩu phục, chứ không phải chúng tôi đưa ra đơn phương. Như dự án cầu Cổ Chiên, KTNN đã phát hành báo cáo kiểm toán rồi” - ông Phớc khẳng định.

Căn cứ để kiến nghị giảm thời gian thu phí các dự án trên, theo ông Phớc, được dựa trên cơ sở chính sách, các quy định hiện hành của Nhà nước và đặc biệt là kết quả kiểm toán phương án tài chính của dự án BOT.

Chẳng hạn, chi phí giá thành để đầu tư vào con đường hết bao nhiêu tiền đã được KTNN đưa về giá trị thực, đúng khối lượng thực tế, đúng đơn giá và đảm bảo chất lượng... Ngoài phương án tài chính, KTNN còn kiểm toán phương án thu và lưu lượng xe.

Theo ông Phớc, lưu lượng xe là vấn đề ảnh hưởng đến thời gian thu phí, nên chỉ số này đã được KTNN thẩm định, đánh giá một cách chính xác.

Qua kết quả kiểm toán dự án BOT, ông Phớc cho biết sẽ có kiến nghị về việc tuân thủ quy hoạch đầu tư dự án BOT. Đặc biệt, phải cho người dân sự lựa chọn tức là không bắt buộc phải đi đường duy nhất mà nếu muốn đi nhanh hơn, đường tốt hơn sẽ chọn đi đường BOT và phải trả phí.

Còn những đường thiết yếu, được đầu tư bằng vốn ngân sách nhà nước phải dùng vốn ngân sách để sửa sang nhằm phục vụ nhu cầu đi lại của người dân.

“Vấn đề quan trọng nữa là cơ quan quản lý phải thẩm định dự toán, giám sát chặt chẽ khi thi công dự án, đến khi quyết toán công trình phải thẩm định... Và phương án thu phí phải công khai để người dân và cơ quan quản lý cùng giám sát.

Cụ thể là làm con đường này theo đúng đơn giá, khối lượng của Nhà nước thì hết bao nhiêu tiền, thời gian thu phí bao lâu, mức thu như thế nào...” - ông Phớc nhấn mạnh.

Trạm thu phí cầu Cổ Chiên nối tỉnh Trà Vinh - Bến Tre được đưa vào thu phí thử nghiệm từ tháng 5-2016 - Ảnh: Mậu Trường

Bộ GTVT sẽ rà soát 
các dự án BOT

Trao đổi với Tuổi Trẻ về yêu cầu của KTNN về việc giảm thời gian thu phí của hàng loạt dự án BOT, Thứ trưởng Bộ GTVT Nguyễn Ngọc Đông cho rằng kiến nghị này dựa trên tổng mức đầu tư (TMĐT) dự tính ban đầu của dự án với chi phí thực tế trong việc thực hiện dự án.

Tuy nhiên, theo ông Đông, đối với các dự án BOT, TMĐT ban đầu là dự tính. Bộ GTVT đã chỉ đạo quyết toán dự án xong mới chốt lại phương án tài chính, điều kiện hợp đồng BOT cũng ghi như vậy.

“Sau khi quyết toán xong, đếm xe trên tuyến đường và dự báo tăng trưởng rồi tính lại phương án tài chính và chốt hợp đồng chính thức với thời gian khai thác dự án phù hợp. Hiện nay Bộ GTVT đang thực hiện rà soát để quyết toán với từng dự án cụ thể để giảm mức phí hoặc thời gian thu phí của dự án” - ông Đông cho biết.

Giải thích lý do TMĐT ban đầu của một số dự án BOT nhiều hơn giá trị thi công thực tế, ông Đông cho rằng có nhiều yếu tố tạo nên.

Chẳng hạn, chi phí dự phòng không dùng đến, tiến độ thi công nhanh hơn thực tế, giải phóng mặt bằng ít hơn khối lượng ước tính, giảm quy mô dự án, lựa chọn giải pháp kỹ thuật hợp lý để tiết kiệm hơn...

Trong thực tế các dự án mở rộng quốc lộ 1 bằng vốn trái phiếu chính phủ còn dư (14.259 tỉ đồng) thì đề xuất Chính phủ xin Quốc hội cho chuyển sang các dự án giao thông khác. Còn dự án BOT không dùng hết TMĐT ban đầu thì tính lại phương án tài chính, thời gian thu phí.

Theo ông Dương Danh Huy - vụ trưởng, trưởng ban quản lý đầu tư các dự án đối tác công - tư của Bộ GTVT, chênh lệch này là do khi lập dự án đầu tư thì tính toán kinh phí dự phòng theo mức độ trượt giá 3 năm hoặc 5 năm theo công bố của Tổng cục Thống kê.

Thời điểm trước năm 2012 có những năm trượt giá 15-16% nên chi phí dự phòng các dự án đều cao. Nhưng sau năm 2012, mức độ trượt giá thấp hơn nên có nhiều dự án chi phí dự phòng không dùng đến.

Đây cũng là một trong những yếu tố giảm TMĐT thực tế so với TMĐT được duyệt ban đầu.

Cũng theo ông Huy, việc lập TMĐT các dự án BOT cơ bản tuân thủ quy định của pháp luật. Tuy nhiên, từng chủ thể trong quá trình lập và thẩm định TMĐT còn một số tồn tại, nhầm lẫn, sai sót về lựa chọn giá vật liệu, xác định chi phí vận chuyển, tính toán khối lượng.

Thời gian qua trên cơ sở kết luận của các đơn vị thanh tra, kiểm toán, Bộ GTVT đã yêu cầu các tập thể, cá nhân làm rõ trách nhiệm và xử lý theo quy định.

Ngoài ra, Bộ GTVT đang rà soát các dự án BOT trên nguyên tắc có kiểm toán độc lập hoặc KTNN, rồi lấy giá trị sau kiểm toán để quyết toán dự án, tính toán lại hợp đồng, thời gian thu phí. Sau khi quyết toán sẽ có nhiều dự án BOT giảm thời gian thu phí so với dự tính ban đầu.