Xử lý dự án chậm sử dụng đất tại Hà Nội: Nhiều “kẽ hở” dễ bị lợi dụng

Các dự án được giao đất nhưng chậm triển khai là mảnh đất màu mỡ để tiêu cực nảy sinh. Ảnh: Linh Tâm

Từ năm 2009 đến tháng 6-2012, các sở, ngành, UBND các quận, huyện, thị xã đã tổ chức thanh tra, kiểm tra, xử lý đối với 605 tổ chức được Nhà nước giao đất, cho thuê đất có dấu hiệu vi phạm Luật Đất đai. Sở TNMT đã xử phạt và trình UBND TP xử phạt vi phạm hành chính theo thẩm quyền 81 tổ chức với tổng số tiền phạt gần 1,6 tỷ đồng; lập hồ sơ trình UBND TP thu hồi đất của 29 tổ chức. Riêng 6 tháng đầu năm 2012, Sở đang hoàn thiện hồ sơ trình UBND TP thu hồi đất của 11 tổ chức sử dụng trên 8 triệu mét vuông đất. Ngoài ra, Sở TNMT khẳng định, có 265 tổ chức sau thanh tra đã chủ động khắc phục vi phạm, đưa đất vào sử dụng. Đáng chú ý, có 18 tổ chức được gia hạn sử dụng đất.

Theo quy định, UBND TP có thẩm quyền ra quyết định giao, cho thuê đất đối với các tổ chức. Nên đối với các tổ chức quá 12 tháng kể từ ngày có quyết định giao hoặc cho thuê đất mà không đưa vào sử dụng, chỉ có UBND TP hoặc cấp cao hơn mới có quyền ra quyết định gia hạn. Thực tế đã không diễn ra như vậy, việc gia hạn đã được Sở TNMT thực hiện. Đây là cách làm chưa đúng về mặt pháp lý. Tuy nhiên, bất hợp lý trong quản lý các tổ chức có sử dụng đất không chỉ dừng lại ở đó. Phó Giám đốc Sở TNMT Nguyễn Hữu Nghĩa cho biết, cơ sở để thực hiện việc gia hạn sử dụng đất là Điều 37, Nghị định 84/2007/NĐ-CP ngày 25-5-2007, còn rất chung chung. TP chưa có các quy định để cụ thể hóa nội dung này và đương nhiên cũng không có tiêu chí để làm căn cứ xem xét gia hạn sử dụng đất. Vì thế, việc gia hạn sử dụng đất cho một tổ chức vi phạm rất khó "định lượng" mà là "định tính", có nghĩa là việc quyết định vẫn nghiêng về chủ quan nhiều hơn. Phó Giám đốc Nguyễn Hữu Nghĩa ví dụ, quận Thanh Xuân vừa đề nghị thu hồi hai dự án, nhưng khi họp liên ngành để quyết định, đại diện của quận lại có ý kiến xin gia hạn cho một dự án. Đây là kẽ hở và hoàn toàn có thể là mảnh đất cho những tiêu cực nảy sinh.

Do thiếu tiêu chí nên việc quyết định gia hạn một lần hay hai lần, thu hồi hay không thu hồi đều mang tính chủ quan. Những kẽ hở về quy định hiện nay còn giúp cho các tổ chức sử dụng đất chậm sử dụng đất dễ dàng đối phó với cơ quan quản lý nhà nước. Dự án Trung tâm Sách ở Thanh Trì kéo dài gần 6 năm vẫn được gia hạn là một ví dụ. Năm 2010, vào lúc có nguy cơ bị thu hồi, chủ đầu tư có đơn xin chuyển đổi mục đích sử dụng đất. Mặc dù sau đó đề nghị không được chấp nhận vì không phù hợp quy hoạch, nhưng tiến độ thu hồi đã bị đình lại. Dự án này cũng là minh chứng cho sự hạn chế trong phối hợp quản lý dự án của các sở, ngành TP, cụ thể ở đây là Sở TNMT và Sở KHĐT. Khi được hỏi tại sao Sở TNMT không thu hồi đất của một dự án kéo dài sai quy định quá lâu như vậy, Phó Giám đốc Nguyễn Hữu Nghĩa trả lời rằng, vì Sở KHĐT đã gia hạn về tiến độ cho chủ đầu tư đến năm 2014. Theo quy định thì Sở TNMT không được phép thu trong trường hợp như vậy. Nhưng cũng chính Phó Giám đốc Nguyễn Hữu Nghĩa sau đó cho biết, trước khi gia hạn, Sở KHĐT có họp liên ngành xin ý kiến, trong đó có Sở TNMT.

Trong số 29 dự án đã được Sở TNMT lập hồ sơ trình UBND TP thu hồi, có 20 dự án đã được thu hồi thành công. Nhưng chuyện "hậu thu hồi" cũng đặt ra vấn đề cần được khẩn trương giải quyết rằng đất sau khi thu hồi sẽ giao cho ai, sử dụng thế nào… Giám đốc Sở TNMT Vũ Văn Hậu thừa nhận: "Bây giờ hỏi ai quản lý sau thu hồi, ai vào sử dụng. Đây là điều chúng tôi trăn trở nhiều năm qua. Vì quyết định giao cho ai sử dụng đất thu hồi có khi hôm nay đúng, ngày mai đã sai. Vì giao cho tổ chức khác sử dụng, họ bán cho người khác luôn thì cũng không ngăn chặn được" (!?). Ngay cả người trong cuộc vẫn còn băn khoăn như vậy, thật khó có thể yên tâm với công tác quản lý đất đai dự án hiện nay.

Đất đai là nguồn lực quan trọng hàng đầu để đầu tư phát triển tại Hà Nội. Trong đó đất đai của các dự án chiếm vị trí hàng đầu. Nếu kéo dài tình trạng quản lý thiếu quy định và các tiêu chí mang tính pháp lý, để tồn tại tình trạng có quá nhiều "kẽ hở" như hiện nay, TP khó có thể phát huy hết nguồn lực này, nếu không muốn nói là còn tạo điều kiện cho lãng phí, tiêu cực nảy sinh.