Sự chuyển dịch làn sóng đầu tư Trung Quốc tại Việt Nam

Ông Mark Deng – Phó Chủ tịch VCBC kiêm Trưởng đại diện VCBC Quảng Tây, nhấn mạnh sự thay đổi đáng kể trong chiến lược đầu tư của các doanh nghiệp Trung Quốc tại Việt Nam. Theo ông, nếu trước đây dòng vốn chủ yếu hướng vào gia công và lắp ráp, tận dụng lợi thế lao động giá rẻ và chi phí thấp, thì nay đã chuyển sang trọng tâm công nghệ cao, sản xuất thông minh và phát triển bền vững.

Từ trái qua phải: ông Mai Quốc Hưng - Trưởng ban VCBC tại Hải Phòng, ông Lê Xuân Sơn - Chủ nhiệm Ủy ban Hạ tầng và Công nghiệp của VCBC và ông Mark Deng – Phó Chủ tịch VCBC kiêm Trưởng đại diện VCBC Quảng Tây.

Nhiều tập đoàn Trung Quốc đang mang theo các công nghệ cốt lõi như tự động hóa, robot, quản lý dữ liệu thời gian thực, cùng sản xuất pin và linh kiện điện tử tiên tiến. Các ngành như năng lượng mới, thiết bị thông minh và vật liệu mới đang chứng kiến sự tăng trưởng mạnh mẽ.

Ông Deng cũng giải thích rằng xu hướng “China+1” đã tiến hóa từ việc đa dạng hóa địa điểm sản xuất đơn thuần sang nâng cao chất lượng, coi Việt Nam không chỉ là thị trường chi phí thấp mà còn là mắt xích quan trọng trong chuỗi cung ứng toàn cầu.

Với môi trường chính trị ổn định, chi phí cạnh tranh, hệ thống cảng biển phát triển nhanh chóng và vị trí gần miền Nam Trung Quốc, Việt Nam trở thành điểm đến hấp dẫn. Hơn nữa, các tiêu chí ESG và phát triển bền vững đang được ưu tiên hàng đầu, với nhiều doanh nghiệp chủ động đầu tư vào hệ thống xử lý môi trường, sử dụng năng lượng tái tạo và áp dụng quy trình sản xuất xanh để phù hợp với tiêu chuẩn quốc tế của Mỹ và châu Âu. Ông khẳng định rằng làn sóng FDI mới này hoàn toàn phù hợp với định hướng thu hút đầu tư có chọn lọc của Việt Nam, góp phần tích cực vào chuyển đổi mô hình tăng trưởng và nâng cấp công nghiệp.

Nhìn nhận về các thách thức thực tiễn, ông Lê Xuân Sơn - Chủ nhiệm Ủy ban Hạ tầng và Công nghiệp của VCBC, đã chia sẻ về những rào cản lớn mà doanh nghiệp Trung Quốc thường gặp khi đầu tư vào các khu công nghiệp tại Việt Nam, dựa trên phản hồi từ hội viên và các đoàn doanh nghiệp.

Ông xác định ba nhóm vấn đề chính, bắt đầu từ sự khác biệt pháp lý và thủ tục hành chính phức tạp, bao gồm quy trình liên quan đến đất đai, môi trường, phòng cháy chữa cháy, hồ sơ thiết kế và quy hoạch, dẫn đến thời gian chuẩn bị dự án kéo dài.

Để khắc phục, ông kiến nghị xây dựng mô hình “One-Stop Service” thực chất tại địa phương, chuẩn hóa hướng dẫn bằng tiếng Trung và công khai thời gian xử lý từng thủ tục. Tiếp theo là hạ tầng logistics và công nghiệp hỗ trợ chưa đồng bộ, với một số khu vực thiếu kho ngoại quan, dịch vụ logistics chưa đủ chiều sâu, và công nghiệp hỗ trợ trong nước chưa đáp ứng tiêu chuẩn chuỗi cung ứng của các tập đoàn lớn.

Trong vai trò VCBC, ông đề xuất ưu tiên đầu tư hạ tầng kết nối cảng biển với khu công nghiệp, phát triển logistics xanh và khuyến khích chương trình liên kết doanh nghiệp Việt – Trung trong lĩnh vực công nghiệp hỗ trợ.

Cuối cùng, thiếu hụt nhân lực kỹ thuật và quản lý cấp trung là vấn đề nổi bật, đặc biệt với các dự án công nghệ cao đòi hỏi kỹ sư tự động hóa, cơ điện tử và dữ liệu, trong khi nguồn cung chưa kịp đáp ứng. Ông kiến nghị phát triển mô hình đào tạo nghề kiểu “dual system” kết hợp doanh nghiệp với trường nghề, cải thiện thủ tục cấp phép cho chuyên gia Trung Quốc và xây dựng trung tâm đào tạo ngay trong các khu công nghiệp trọng điểm. VCBC cũng cam kết đóng vai trò cầu nối giữa doanh nghiệp, chính quyền và VCCI để hình thành các nhóm công tác chung, tháo gỡ rào cản một cách thiết thực.

Trong bối cảnh Việt Nam đang đẩy mạnh thu hút các tập đoàn từ châu Âu và Mỹ, ông Mai Quốc Hưng - Trưởng ban VCBC tại Hải Phòng nhấn mạnh lợi thế cạnh tranh của doanh nghiệp Trung Quốc.

Ông cho rằng họ sở hữu hệ sinh thái sản xuất, chuỗi cung ứng và mô hình vận hành tương đồng với hệ thống công nghiệp địa phương, giúp triển khai dự án nhanh chóng, kéo theo các nhà cung ứng vệ tinh và tạo hiệu ứng lan tỏa mạnh mẽ trong khu công nghiệp. Năng lực công nghệ của Trung Quốc đang tăng nhanh ở các lĩnh vực ưu tiên như thiết bị công nghiệp, tự động hóa, pin xe điện và vật liệu mới, kết hợp với lợi thế chi phí và hạ tầng logistics liên vùng, mang lại sức cạnh tranh vượt trội so với các tập đoàn Âu – Mỹ mới tham gia thị trường. Doanh nghiệp Trung Quốc cũng đã hiện diện sớm tại khu vực, hiểu rõ địa phương, sở hữu đội ngũ nhân sự song ngữ và quen thuộc với quy trình trong khu công nghiệp, giúp họ thích ứng nhanh hơn. Tuy nhiên, ông cũng thừa nhận những thách thức, bao gồm yêu cầu ESG, kiểm soát phát thải và quản trị minh bạch ngày càng nghiêm ngặt tại các khu kinh tế và công nghiệp ở Hải Phòng.

Ngoài ra, kỳ vọng của Việt Nam về FDI tập trung vào công nghệ cao, nghiên cứu phát triển và giá trị gia tăng đòi hỏi doanh nghiệp phải nâng cấp mô hình đầu tư. Cạnh tranh nhân lực chất lượng cao cũng ngày càng gay gắt khi các nhà đầu tư Âu – Mỹ đẩy mạnh tuyển dụng kỹ sư và chuyên gia Việt Nam. Ông Hưng tin rằng nếu doanh nghiệp Trung Quốc đẩy mạnh chuyển đổi xanh, chuẩn hóa ESG và mở rộng hoạt động nghiên cứu phát triển tại Việt Nam, họ có thể duy trì lợi thế và tiếp tục là dòng vốn quan trọng cho khu vực miền Bắc.